Urganch davlat universiteti texnika fakulteti «transport tizimlari»

1. Elementlari parallel ulangan o’zgaruvchan tok zanjiri


R,L,S parallel ulangan zanjir

5.4-rasmda rezistor, induktivlik va sig‘im elementlari parallel ulangan elektr zanjiri berilgan. Zanjirdagi rezistorning o‘tkazuvchanligi , induktivlik L va sig‘im C ning qiymati ma’lum deb hisoblansin. Zanjirga berilayotgan kuchlanish bo‘lsin. Zanjirga kirishdagi tokning qiymati Kirxgofning birinchi konuniga binoan quyidagicha yoziladi:

. (5.12)
(5.12) munosabatni differensial ko‘rinishda ifodalaymiz.
. (5.13)
(5.13) tenglamani kompleks ko‘rinishda ta’sir etuvchi qiymatlar bilan ifodalaymiz:
. (5.14)

5.4 – rasm.		5.5 – rasm.

5.5-rasmda (5.14) munosabat asosida kompleks tekislikda qurilgan zanjirning vektor diagrammasi ko‘rsatilgan.

(5.14) ifodani soddaroq ko‘rinishda ifodalash mumkin:
, yoki , (5.15)
bundan to‘la kompleks o‘tkazuvchanlik quyidagicha belgilanadi:
. (5.16)
bu erda u holda , agar bo‘lsa, (5.16) ifodani quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:
(5.17)
bunda b_C - sig‘im va b_L –induktiv o‘tkazuvchanlik; b - reaktiv o‘tkazuvchanlik deyiladi.
(5.15) ifodani (5.16) ni inobatga olgan holda Om qonunining kompleks ifodasini quyidagicha yozish mumkin:

bundan (5.17) ni hisobga olib
, (5.18)
bu erda - tokning aktiv tashkil etuvchisi; - tokning reaktiv tashkil etuvchisi.


5.6 – rasm.
Kompleks o‘tkazuvchanlik-ning moduli
. (5.19)
Demak, u - to‘g‘ri burchakli uchburchakning gipotenuzasi (5.6-rasm) aktiv g va reaktiv b o‘tkazuvchanliklar esa uning katetlari ekan. U holda bu uchburchakdan:
. (5.20)


5.7 – rasm.
Agarda 5.3-rasmda tasvir-langan uchburchak tomonlarini tokning kvadratiga ko‘paytirilsa unga o‘xshash quvvatlar uchburchagi hosil bo‘ladi (5.7-rasm). Bu uchburchakning gipotenuzasi - to‘la quvvat, - burchakka yondosh katet - aktiv quvvat, - burchak qarshisidagi katet - reaktiv quvvat - quvvat koeffitsienti tushunchasini beradi. 5.7-rasmdan:
, (5.21)
SHu qatorda:
,
, (5.22)
.
To‘la quvvatni kompleks ifodasi
, (5.23)
bunda - boshlang‘ich fazasi teskari ishora bilan olingan kompleks tok, ya’ni bo‘lsa bo‘ladi.
SHunday qilib to‘la quvvat kompleksi R-haqiqiy qism aktiv quvvat va mav’um qism Q – reaktiv quvvatdan tashkil topadi.