Урганч Давлат Университети

Xorazm viloyatida mehnat resurslaridan foydalanish, 2012 yili*

№	SHahar va tumanlar nomi	01.01.13 y holatiga aholi soni	Mehnat resurslari		iqtiso- diy faol aholi	iqtisodi yotda band aholi soni	Jami ishsizlar soni
			mehnatga layoqatli yoshdagi aholi soni	ishlayotgan o`smirlar va pensionerl ar soni
		m.kishi	m.kishi	m.kishi	M.kishi	m.kishi	Kishi
	Jami viloyat bo`yicha	1654100	917900	4200	679121	64344 4	3562 8
1	Urganch shaxri	138568	76895	352	54447	51470	2977
2	Bogot tumani	143733	79761	365	57317	54494	2823
3	Gurlan tumani	132085	73298	335	59265	56230	3035
4	Kushkupir tumani	150115	83303	381	60864	57361	3503
5	Urganch tumani	171285	95050	435	70842	67346	3496
6	Xazorasp tumani	219196	121637	557	89664	85004	4660
7	Xonka tumani	163688	90834	416	64466	60937	3529
8	Xiva tumani	208358	115623	529	87088	82787	4301
9	SHovot tumani	147481	82841	374	61030	57375	3655
10	YAngiarik tumani	102406	56828	260	42733	40437	2296
11	YAngibozor tumani	77185	42830	196	31405	30004	1401

*Xorazm viloyati mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish boshqarmasi ma’lumotlari asosida tuzilgan

Ish bilan bandlar orasida ish vaqti va ish joylari ishchi kuchlariga bo`lgan taklifni kamaytirish maqsadlarida qayta taqsimlanadi. Aholi bandligining xususiy va vaqtinchalik shakllariga o`tishlarini rag`batlantirishga ularga ham ish bilan to`la band qilingan shaxslarga mo`ljallangan ijtimoiy ta’minotning turlarini, ta’tillar va ijtimoiy kafolatlarning miqdorlarini o`rnatish, kafolatlargan eng kam miqdordagi ish haqi bilan ta’minlash, har yili beriladigan ta’tillarni o`z vaqtida berish, ish kuni va ish haftasi davomiyligini qisqartirish orqali erishish mumkin.

Rivojlangan bozor munosabatlari sharoitlarida mehnat resurslaridan unumli foydalanish – raqobat, foydani taqsimlash mexanizmi, soliq siyosati kabi umumxo`jalik mexanizmlari va dastaklari yordamida ta’minlanishi lozim. Hozirgi paytda sanoat ishlab chiqarishi samaradorligini oshirishni rag`batlantirishning umumxo`jalik mexanizmlari yaxshi takomillashtirilmaganligini hisobga olib, mehnat resurslari uchun ilgari joriy qilingan to`lovlarni qayta tiklash maqsadga muvofiqdir. Ular mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish va shtatdan tashqari xodimlar sonini kamaytirishga ko`maklashadi. Bu xil to`lovlar korxona va tashkilot tomonidan shtatdan tashqari saqlash uchun qat’iy stavka shaklida o`rnatiladi. SHu bilan birga, ishchi kuchlarini takror ishlab chiqarishga sarf-xarajatlar o`rnini qoplash uchun ijtimoiy sug`urta solinadigan maxsus soliq (ikkalasi ham – mehnatga haq to`lash fondidan foizlarda)dan foydalanish mumkin. Ishchi kuchlarini takror ishlab chiqarishga sarf-xarajatning ko`pchilik rivojlangan mamlakatlarda qabul qilingan bunday tizimi mehnatdan foydalanishning intensiv shakllarini ifodalaydi hamda mehnat bozoridagi xodimning ijtimoiy jihatdan muhofazalanishi uchun zarur kafolatlarni yaratadi;
Hozirgi shart-sharoitlarda mehnat bozoriga ishchi kuchlari taklifini mutloq ko`paytirishga qayta ishlash sanoati va xizmat ko`rsatish tarmoqlari va shoxobchalari hamda shaxsiy mehnat faoliyati sohalarining rivoji jiddiy to`siq bo`lishi mumkin.
Bundan tashqari, hozirgi paytda ishchi kuchi taklifi na kasb, na malaka strukturasi bo`yicha hudud iqtisodiyotining noqishloq ishlab chiqarish tarmoqlaridagi jonli mehnatga talabning o`sish sur’atiga javob bermaydi. SHu bois ishchi kuchi taklifining sifat ko`rsatkichlarini o`zgartirish hamda uning mehnat bozoridagi raqobatbardoshligini oshirish lozim. Buning uchun esa, bandlik davlat xizmati tizimidagi va boshqa o`quv yurtlaridagi xodimlarning malakasini oshirishni tashki etish, korxonalarning o`zidagi maxsus kurslarda kasb-korga o`rgatishni yaxshilash va ularga soliq to`lovida imtiyozlar berish mahalliy kadrlar raqobatbardoshligini oshirishninshg maqsadli maxsus dasturini ishlab chiqish kerak.
O`zbekiston Respublikasida aholini ish bilan ta’minlashni yanada yaxshilash va farovonligini oshirish yo`nalishida ishga joylashmagan va vaqtinchalik ishlarda band bo`lgan aholi qatlamini taxlil qilish muxim axamiyatga ega bo`ladi. Xorazm viloyatida ishsizlik darajasi Farg`ona (iqtisodiy faol aholiga nisbatan 5,5 %), Andijon (5,5 %), Namangan (5,4 %), Samarkand (5,4 %) viloyatlaridan keyin respublikada eng yuqori ko`rsatkichlardan sanaladi (5,2 %). Bu nisbiy ko`rsatkich mutloq sonlarda 32,2 ming kishini tashkil qiladi. SHu bilan birgalikda viloyatda 80,7 ming kishi vaqtinchalik va mavsumiy ishlarda band bo`lganlar (2.3.2-jadval).