Urganch davlat universiteti «yengil sanoat texnologiyalari va jihozlari»

Nisbiy namlikni oddiy psixrometr yordamida aniqlash 

---

q 
x 
Ishlab chiqarish sharoitida nisbiy namlikni asosan oddiy psixrometr yordamida 
aniqlanadi. 
Bu psixrometrda ham ikkita termometr bo‘lib, ulardan biri quruq ikkinchisi doimo 
ho‘llab turuvchi idishchasi bor ho‘l termometrdan iboratdir. Nisbiy namlikni aniqlash usuli 
aspiratsion psixronometrnikiga o‘xshashdir. Oddiy psixrometrning 
ko‘rsatishi atrof 
muhitdagi havo tezligiga bog‘liqdir. Bunday psixrometrdan foydalanish shartlarini to‘liq 
bajarish kerak va uni aniq ishlayotganini 1 oyda bir marta aspiratsion psixrometr bilan 
solishtirib tekshirib turish kerak. Nisbiy namlik t
0
S va t
0
S ga qarab jadvaldan aniqlanadi. 
(S.S. Ivanov 37 bet 4 - jadval). 
Yigirish korxonalarida texnik nazorat o‘tkazish shartlari 
 
To‘qimachilik mahsulotlarini havo oqimi bilan to‘qnashishi natijasida suv bug‘larining 
atmosferaga tarqalishi yoki materialga so‘rilishi kuzatiladi. 
Nisbiy namlik ortishi va haroratning pasayishi bilan, materialning namligi ortadi. 
To‘qimachilik mahsulotlarining namligi o‘zgarishi bilan uning fizik-mexanik xossalari 
o‘zgaradi. Shuning uchun hamma laboratoriya tekshiruvlari standart iqlim sharoitida, ya’ni 
harorat t
0
=20+2
0
C, nisbiy namlik 


65 

2 % o‘tkaziladi. 
Me’yordagi namlikni olish uchun yarim mahsulotlar bir soat, tayyorlangan ip sexdan 
chiqqan bo‘lsa ,ikki soat, boshqa joydan keltirilgan bo‘lsa, to‘rt soat, agar ip naychada bo‘lsa, 
10 soat standart iqlim sharoitida ushlab turilishi shart. 
To‘qimachilik materiallarining namligi haqida asosiy tushunchalar 
Namlik –ip xom-ashyosi, matolar iplarini muhim komponentlaridan biri bo‘lib, namlik 
deganda mahsulot tarkibidagi namlik miqdoriga aytiladi. Namlik ko‘rsatkichi mazkur 
mahsulotlarning sifat ko‘rsatkichi sifatida xizmat qiladi. Sex maydonining namligi, tolalar va 
ipning namligi ipning uzilishi va mehnat unumdorligiga katta ta’sir ko‘rsatadi. 
Haqiqiy namlik (W
H
) deganda, materialdan olingan suv massasini doimiy quruq 
material massasiga nisbatiga aytiladi. 
Normal namlik (Wn) deganda, GOST 10681 da keltirilgan sharoitlarda saqlangan 
materialning namligiga aytiladi . 
To‘qimachilik materiallarining namlanganlik darajasiga qarab ularning xususiyatlari 
o‘zgaradi, anyiqsa mexanik xususiyatlarini namlik ta’sirida o‘zgarishini oldini olish uchun 
materialning me’yorlashtirilgan (konditsion) namligi aniqlanadi. 

---

Me’yorlashtirilgan namlik (Qk) bu shartli namlik bo‘lib, uning me’yori me’yoriy- 
texnik hujjatlarda belgilangan bo‘ladi. Paxta tolasi uchun u 8,5% bo‘lsa, paxta tolali ip uchun 
esa 7 % bo‘ladi. Paxta tolasining konditsion massasi quydagi formuladan topiladi. 
Q
K

Q 
100 

W
N 
,
H
 
100 

W 
H 
 
Bu erda Q
K 
–paxta tolasining konditsion massasi, kg; Q
H 
–paxta tolasi-ning haqiqiy 
massasi, kg; W
N 
–paxta tolasining normal namligi, %; W
H 
–paxta tolasining haqiqiy namligi, 
%; 
Misol.Korxonaga keltirilgan paxta 42 tonna, I sort ifloslik darajasi-3,1% ni haqiqiy 
namligi 8% tashkil qiladi. Paxta tolasining 
konditsion massasini topilsin. 
Agar paxta tolasining ifloslik darajasi normadan ko‘p bo‘lsa, unga chegirma qilinadi. 
Paxta tolasini ifloslik darajasi ortiq bo‘lgani uchun chegirma miqdorini aniqlaymiz. 
4200 (2,6 

2,0) 

252 
kg
 
100 
Bu erda 2,0 -I- sort paxta tolasi sinfi bo‘yicha ifloslik darajasi, % 
Hisobiy massasini topamiz 42000-252=41748 kg 
Q 

41748 

100 

8 

42138 
kg 
K
 
100 

7