Urganch davlat universiteti «yengil sanoat texnologiyalari va jihozlari»

Namlikni paxta tolasi va yigirilgan ipning xususiyatlariga ta’siri. 
Gigroskopik 
xususiyatlarga ega bo‘lgan paxta tolasini namlikni yutib olish va tashqariga chiqarish 
qobiliyati to‘qimachilik korxonalaridagi texnologik jarayonlarning samaradorligiga va mazkur 
tolalardan tayyorlangan buyumlarning xususiyatlariga sezilarli ta’sir o‘tkazadi. 
Pata tolasi o‘z massasiga nisbatan 25% gacha namlikni yutib, ushlab ko‘rilganda 
quruqligicha qoladi, lekin tolasi shishib, ularning ko‘ndalang kesimi yuzasi 22-65% gacha 
oshadi, bunda tolalar osonlik bilan to‘g‘irlanadilar va paralellashtirilib, namlikning ortishi 
bilan uzilish kuchi va tolalarning uzayishi oshadi, shu bilan birga tolalarning qimmatligi va 
ishqalanish kuchi ortadi, tolalarning elektr o‘tkazuvchanligini ortishi hisobiga paxta engil 
xurpayadi va ip ravon chiqadi. 
Paxta tolasini tashqi elektr maydonlarning ta’sirlariga beriluvchanligi uning doimiy 
dielektrigi bilan tavsiflanadi. 

---

Dielektrik doimiy – bu elektr o‘zaro ta’sirlashuv sodir bo‘layotgan muhitni 
xarakterlaydigan koeffitsient va u mazkur nuqtada zaryad bilan hosil qilingan maydonning 
to‘yinganligini belgilaydi. Dielektrik o‘tkazuvchanlik qobilyati paxta tolasining namligiga 
bog‘liq bo‘lib, tolaning namligini 0-7,5% gacha ortishi bilan dielektri doimiy 6 dan 14,9 
gacha (bo‘ylama yo‘nalishda) va 3,5 dan 8,0 (ko‘ndlang yo‘nalishda) . 
Mashinalarda ishlov berilgan sari paxta tolasi o‘z namligini yo‘qotadi. Masalan 
namligi 8,5 % bo‘lgan ishlov berishga qabul qilingan toladan namligi 5,5 % ga teng bo‘lgan 
ip ishlab chiqarlishi mumkin. 
4 dan 8 % gacha chegarada ip namligini uning uzishdagi uzayishiga (nisbiy uzish kuchi) 
ta’siri N.S.Fedorov formulasi yordamid ifodalanishi mumkin. 
L 

L K
1 

W
2 
1

W
1 
Bu erda: L
1
-ipning uzishdagi uzayishi, W
1
-namlikda olinadi, L
2
-ipning W
2 
namligidagi hisoblangan uzilishdagi uzayishi, K
1
- ipning uzishdagi uzayishiga L
r 
ipga bog‘liq 
bo‘lgan koeffitsient. 
K
1 
koeffitsientning kattalik qiymatini 1 jadvalidan quyidagi tarzda aniqlanadi. 
3.11-jadval