Urganch davlat universitetining tabiiy fanlar fakulteti «ekologiya va hayot faolyati xavfsizligi» kafedrasi

1.3 barqaror rivojlanish boʻyicha Butunjahon sammitining mazmuni
2015-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan belgilangan 17 Barqaror Rivojlanish Maqsadlaridan biri boʻlgan Barqaror Rivojlanishning 1-maqsadi (SDG 1 yoki Global Goal 1) qashshoqlikning barcha koʻrinishlariga barham berishga chaqiradi. Rasmiy matn: „ Qashshoqlik yoʻq^[1].“ Aʼzo davlatlar „Hech kimni ortda qoldirmaslik“ga vaʼda berishdi: maqsadning asosi „hech kimni ortda qoldirmaslik va eng uzoqdagilarga birinchi boʻlib erishish“ kuchli majburiyatdir^[2]. SDG 1 oʻta qashshoqlikning har qanday koʻrinishini, shu jumladan oziq-ovqat, toza ichimlik suvi va sanitariya yetishmasligini yoʻq qilishga qaratilgan. Ushbu maqsadga erishish iqlim o'zgarishi va mojarolar keltirib chiqaradigan yangi tahdidlarga yechim topishni oʻz ichiga oladi. SDG 1 nafaqat qashshoqlikda yashovchi odamlarga, balki odamlar tayanadigan xizmatlarga va qashshoqlikni qoʻllab-quvvatlovchi yoki oldini oladigan ijtimoiy siyosatga ham eʼtibor qaratadi. Maqsad yetti maqsad va taraqqiyotni oʻlchash uchun 13 koʻrsatkichdan iborat. Beshta „natijaviy maqsad“ quyidagilardan iborat: oʻta qashshoqlikka barham berish; barcha qashshoqlikni yarmiga qisqartirish; ijtimoiy himoya tizimini joriy etish; mulkchilik, asosiy xizmatlar, texnologiya va iqtisodiy resurslarga teng huquqlarni taʼminlash; va ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy ofatlarga chidamlilikni oshirish. SDG 1 ga „erishish vositalari“ bilan bogʻliq ikkita maqsad — qashshoqlikka barham berish uchun resurslarni safarbar etish va barcha darajadagi qashshoqlikka barham berish siyosati asoslarini yaratishdir.
Davom etayotgan taraqqiyotga qaramay, dunyo aholisining 10 foizi qashshoqlikda yashab, sogʻliqni saqlash, taʼlim, suv va kanalizatsiya kabi asosiy ehtiyojlarni qondirish uchun kurashmoqda^[3]. Haddan tashqari qashshoqlik past daromadli mamlakatlarda, ayniqsa mojarolar va siyosiy gʻalayonlardan aziyat chekkan mamlakatlarda keng tarqalgan^[4]. 2015-yilda dunyoda o‘ta qashshoqlikda yashovchi 736 million aholining yarmidan ko‘pi Afrikaning Sahroi Kabirdan janubida yashagan. Ijtimoiy siyosatda jiddiy oʻzgarishlarsiz 2030-yilga kelib oʻta qashshoqlik keskin oshadi^[5]. Qishloqlarda qashshoqlik darajasi 17,2 foiz va shaharlarda 5,3 foizni tashkil etadi (2016 yilda). Bularning deyarli yarmi bolalar^[6].
Kambagʻallikni oʻlchaydigan asosiy koʻrsatkichlardan biri bu xalqaro va milliy qashshoqlik chegarasidan pastda yashaydigan aholi ulushidir. Ijtimoiy himoya tizimlari bilan qamrab olingan va asosiy xizmatlardan foydalana oladigan uy xoʻjaliklarida yashovchi aholining ulushini oʻlchash ham qashshoqlik darajasidan dalolat beradi^[7]. 2020-yildagi COVID-19 pandemiyasi qashshoqlikka barham berishni qiyinlashtirdi. Mahalliy va milliy blokirovkalar iqtisodiy faoliyatning tanazzulga uchrashiga olib keldi, bu daromad manbalarini qisqartirdi yoki yoʻq qildi va qashshoqlikni tezlashtirdi^[8]. 2020-yil sentabr oyida chop etilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, qashshoqlik soʻnggi 20 yil ichida barqaror ravishda pasayib borayotgan boʻlsa-da, bir necha oy ichida 7 foizga oshgan^[9].