Üst-nin Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq


ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası"



Yüklə 1,29 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/3
tarix01.01.2017
ölçüsü1,29 Mb.
#4128
1   2   3

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



14 

 

Cədvəl 4. Hamiləlikdə ağırlaşmalar və mamalıq fəsadları, sübutlu təbabətə əsaslanmış bəzi 



tövsiyələr və proses göstəricilərinin tərifləri 

Təriflər 

Ağır postpartum (zahılıq 

dövrünün və ya doğuş-

dan sonrakı) qanaxması 

Bunlardan biri ilə müşayiət olunan cinsiyyət sisteminin (genital) qanaxması: 

1000 ml və ya daha çox həcmdə baş verən qanaxma və ya hipotenziya və 

ya qan preparatlarının köçürülməsi ilə müşayiət olunan qanaxma 

Ağır preeklampsiya 

 

Sistolik qan təzyiqinin davamlı olaraq 160 mm c.s. və daha çox olması;



 

Diastolik qan təzyiqinin 110 mm c.s. olması;  

 

24 saatlıq sidikdə zülalın miqdarının (proteinuriya) 5 qram və ya daha çox 



olması;  

 

24 saat ərzində ifraz edilmiş sidiyin həcminin <400 ml-dən az olması və 



ya oliquriya;  

 

HELLP sindromu və ya ağciyər ödemi.  



 

Eklampsiya istisna edilir. 

Eklampsiya Epilepsiyası olmayan xəstələrdə generalizə olunmuş qıcolma (tutma).  

Koma ilə müşayiət olunan preeklampsiya. 

Ağır dərəcəli sistem 

infeksiyası və ya 

sepsis 

Yüksək hə



rarət (>38°C), təsdiq olunmuş və ya ehtimal edilən infeksiya (məs., 

xorioamnionit, septik abort, endometrit, pnevmoniya) və ən azı aşağıdakılardan 

biri: ürək döyüntülərin sayının dəqiqədə 90 vurğudan çox olması, tənəffüs 

sayının 20-dən çox olması, leykopeniya (leykositlərin sayının 4000-dən az 

olması), leykositoz (leykositlərin sayının 12.000-dən çox olması). 

aqlığın cırılması 



Doğuş zamanı baş vermiş uşaqlığın cırılmasının laparotomiya ilə təsdiq 

edilməsi. 

 

Xidmət və proses göstəriciləri 

Postpartum (doğuşdan sonrakı) qanaxmanın qarşısının alınması 

Standart xidmət

 Postpartum 

qanaxmanın profilaktikası məqsədilə doğuşdan dərhal sonra 

bütün qadınlara 10 BV (beynəlxalq vahid) oksitosin vurulur (13). 

Proses göstəriciləri Postpartum 

qanaxmanın qarşısının alınması məqsədi ilə doğuşdan sonra 

oksitosin (bir doza) almış qadınların sayının doğuş keçirən (təbii doğuş və 

qeysəriyyə kəsiyi ilə aparılan doğuş) bütün qadınların sayına nisbəti. 

Postpartum qanaxmanın müalicəsi 

Standart xidmət

 Postpartum 

qanaxması olan bütün qadınların müalicəsi oksitosinlə aparılır (14). 

Proses göstəriciləri Postpartum 

qanaxması olan və oksitosinlə müalicə olunmuş qadınların 

sayının postpartum qanaxması qeydə alınmış bütün qadınların sayına nisbəti. 

Eklampsiya 

Standart xidmət

 Eklampsiyası olan bütün qadınların müalicəsi maqnesium sulfatla aparılır (15). 

Proses göstəriciləri Eklampsiyası olan və magnezium sulfat almış qadınların sayının 

eklampsiyası olan bütün qadınların sayına nisbəti. 

Ağır sistem infeksiyalarının və ya sepsisin profilaktikası 

Standart xidmət

 

Q

eysəriyyə kəsiyi əməliyyatı keçirən qadınların hamısı profilaktik antibiotik 



almalıdır (16). 

Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



15 

 

Proses göstəriciləri 



Q

eysəriyyə kəsiyi əməliyyatı keçirən və profilaktik antibiotik alan 

qadınların sayının qeysəriyyə kəsiyi əməliyyatı keçirən bütün qadınların 

sayına olan nisbəti. 



Ağır infeksiyaların və sepsisin müalicəsi 

Standart xidmət

 

Ağır dərəcəli sistem infeksiyası və ya sepsisi olan bütün qadınlar 



venadaxili antibiotiklər almalıdır (17). 

Proses göstəriciləri Ağır dərəcəli sistem infeksiyası və ya sepsisi olan və venadaxili antibiotik 

almış qadınların sistem infeksiyası və ya sepsisi olan bütün qadınların 

sayına nisbəti. 



Dölün ağciyərlərinin yetişməsi 

Standart xidmət

 Körpənin vaxtından əvvəl doğulması gözlənilən bütün qadınlara dölün 

ağciyərlərinin yetişməsi üçün kortokosteroidlərin verilməsi tələb olunur (18). 

Proses göstəriciləri Xəstəxanada 3 saatdan çox qaldıqdan sonra sağ körpənin doğuşu ilə 

nəticələnmiş və dölün ağciyərlərinin yetişməsi üçün kortikosteroidlər 

almış hamilə qadınların sayının həmin xəstəxanada 3 saatdan çox qalan və 

sağ körpənin doğuşu ilə nəticələnmiş bütün hamiləliklərin sayına olan 

nisbəti. 

Aşağı göstəricilər xidmətin yaxşılaşdırılması tələb olunan sahələri göstərir. Göstəricilərin yüksək olması isə xidmətin keyfiyyətli 



olduğunu müəyyən edir.

 

Tibbi xidmətin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi 



və təkmilləşdirilməsi prosesinin hər il 

keçirilməsi məsləhət görülür. Tədqiqatın 

aparılması üçün aşağıdakı müddətlərin nəzərə 

alınması tövsiyə edilir:  

 

tədqiqat üçün klinik halların ilkin 



qiymətləndirilməsi: 4 ay,  

 



toplanmış məlumatın təhlili və klinik 

praktikanın təkmilləşdirilməsi üçün planın 

tərtib edilməsi: 2 ay və  

 



tibbi xidmətlərin təkmilləşdirilməsi üçün 

tədbirlərin icrası: 6 ay.  

İlkin qiymətləndirmədən 1 il sonra ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və 

mamalıq fəsadlarının tədqiqi təkrar aparıla bilər. 

Bunun nəticəsində tibbi xidmətlərin 

keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması prosesi davam 

etdirilə bilər. Alternativ olaraq ilkin 

qiymətləndirmədən sonra məlumatların 

toplanması və təhlili fasiləsiz aparıla bilər. Bu 

zaman xidmətlərin keyfiyyətinin 

təkmilləşdirilməsi üçün aralıq tədbirlər həyata 

keçirilir.  

Bütün hallarda ilkin qiymətləndirmə prosesi 

yekun hədəf olmamalıdır. Hədəf kimi məhz 

qiymətləndirmənin nəticəsi əsasında səhiyyə 

sisteminin və tibb müəssisələrinin göstərdiyi 

xidmətlərin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması 

olmalıdır. Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik 

ağırlaşmaları və mamalıq fəsadları olan 

qadınlardan, tibb işçilərindən və tibb 

müəssisəsinin rəhbər işçilərindən əldə olunmuş 

məlumatlar klinik auditin aparılması (Diaqram 

1-də təsvir edilib) üçün istifadə edilə bilər. 



2.1.6. Vəziyyətin təhlili 

Vəziyyətin təhlili ölümlə nəticələnməyən 

hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadları və 

proses indikatorları əsasında aparılır. Ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və 

mamalıq fəsadlarının indikatorları və onların 

izahı, habelə hesablanması üzrə təlimat Cədvəl 

3-də təqdim edilib. Cədvəl 4-də ciddi hamiləlik 

ağırlaşmaları və ağır mamalıq fəsadlarının 

tərifləri, seçilmiş sübutlu təbabət prinsipləri 

əsasında tövsiyələr və proses göstəriciləri 

verilib. Toplanmış məlumatlar nümunə kimi 

verilmiş cədvəl vasitəsilə təqdim oluna bilər. 


Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



16 

 

Əlavə 3-də məlumatların təqdim olunması üçün 



cədvəllərin nümunələri və məlumatları 

interpretasiyası üçün təlimat yerləşdirilib. 



2.1.7. İcra metodu 

ÜST-nin “Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik 

ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi 

metodikası” səhiyyə sistemi çərçivəsində 

xidmətlərin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması 

məqsədilə istifadə edilmə üçün nəzərdə tutulub. 

Tibb müəssisələrində bu yanaşma mövcud 

platformalar və ya mexanizmlər (məs., yan 

təsirlərin araşdırılması üçün təsis edilmiş 

komitələr, ölüm hallarının tədqiqi üçün 

yaradılmış komitələr və s.) əsasında həyata 

keçirilə bilər. Ölümlə nəticələnməyən 

hamiləlik/mamalıq ağırlaşmalarının tədqiqi 

üçün mövcud olan bu cür komitələr və ya 

komissiyalardan istifadə və ya yeni 

komitə/komissiyaların yaradılması yanaşmanın 

daha keyfiyyətli və uzun müddətli (davamlı) 

tətbiqinə, habelə onun nəticələrinin tibbi 

xidmətlərin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına 

yönəlmiş tədbirlərin həyata keçirilməsinə 

xidmət edə bilər.  

Bütün hallarda metodikanın tətbiq edildiyi tibb 

müəssisəsində tədqiqatın aparılmasına məsul 

olan və fəaliyyəti koordinasiya edən bir nəfərin 

müəyyən edilməsi tövsiyə olunur. Həmin şəxsin 

hamiləlik və mamalıq ağırlaşmaları və onların 

müalicəsi sahəsində müvafiq klinik bilik və 

təcrübəyə, habelə liderlik bacarıqlarına və 

həmkarları arasında müəyyən avtoritetə malik 

olması tədqiqatdan əldə edilmiş tövsiyələrin 

icrasına təkan verə bilər.  

2.1.8. Etik normaların nəzərə alınması 

“Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik 

ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi 

metodikası” iki variantda istifadə edilə bilər. 

“Tam variant” metodikanın tətbiqində 

xəstəxanada saxlanılan tibbi sənədlərin təhlili 

ilə yanaşı ayrı-ayrı xəstələrlə müsahibələrin 

aparılmasını nəzərdə tutur. “Baza variant” isə 

yalnız xəstəlik tarixləri, ambulator kartlar və 

digər müvafiq tibbi sənədlərin analizini əhatə 

edir, lakin xəstələrlə bir başa müsahibələrin 

aparılmasını istisna edir. Beləliklə, metodikanın 

“baza variantının” tətbiqi zamanı xəstələrlə 

birbaşa ünsiyyətin qurulması tələb olunmur. 

Bütün lazım olan məlumatlar tibb 

müəssisəsində saxlanılan xəstəlik tarixləri, 

ambulator kartlardan əldə edilir. Buna görə də 

xəstələrlə fərdi müsahibələr aparılmır. Düzdür, 

nadir hallarda müəyyən məlumatlara aydınlıq 

gətirmək və ya çatışmayan məlumatları əldə 

etmək üçün xəstələrlə ünsiyyətin qurulması 

faydalı ola bilər. Konkret iştirakçıların kimliyi 

haqqında məlumat xüsusi kitabçada məlumatı 

toplayandan gizli saxlanılır və ancaq çatışmayan 

və ya şübhəli məlumatların təsdiqi üçün istifadə 

olunur. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, 

xəstələrin kimliyini özündə əks etdirən jurnallar 

(məlumat bazası) məxfi saxlanılır və yalnız 

nadir hallarda istifadə edilir.  

Məlumatların əsasən xəstəlik tarixləri, 

ambulator kartlar və tibb müəssisəsinin 

saxladığı digər sənədlərdən əldə olunduğunu 

nəzərə aldıqda, xəstələrdən heç bir razılığın 

alınması da tələb olunmur. Lakin tədqiqatın 

aparıldığı tibb müəssisəsinin rəhbərliyinin 

icazəsi əldə edilməlidir. Bütün hallarda 

xəstələrə aid məlumatların məxfiliyinin 

qorunmasına xüsusi önəm və diqqət 

yetirilməlidir. Tədqiqatın bu cür metodologiya 

əsasında aparılması ÜST və digər etik komitələr 

tərəfindən etik normalara uyğun qəbul edilib 

(21, 22). Diaqram 1 ölümlə nəticələnməyən 

hamiləlik/mamalıq ağırlaşmalarının tədqiqinin 

“tam variant” üzrə aparılmasını təsvir edir. Bu 

variantdan istifadə zamanı əlavə etik məsələlər 

nəzərdən keçirilməlidir. 



2.1.9. Qiymətləndirmədən sonrakı tədbirlər 

Ümumiyyətlə, klinik halları ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq 

ağırlaşmalarının tədqiqi prosesinə cəlb edilmiş 

qadınların təqibi tələb olunmur. Lakin 

tədqiqatın nəticələrindən asılı olaraq həmin 



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



17 

 

qadınların keyfiyyətli tibbi xidmətlərlə təmin 



olunması üçün tibb müəssisəsi müvafiq 

addımlar ata bilər. İlkin qiymətləndirmə 

bitdikdən sonra tibb müəssisəsi tərəfindən 

tövsiyələrin yerinə yetirilməsi üçün müvafiq 

tədbirlər görülməlidir.  

Beləliklə, qiymətləndirmə və təkmilləşdirmə 

prosesi dövrü olaraq aparılır (adətən ildə 1 

dəfə). Bəzi böyük tibb müəssisələrində bu 

metodika əsasında tədqiqat davamlı olaraq 

aparılır.  

Nəhayət vaxtaşırı və ya davamlı aparılan bu cür 

qiymətləndirmələr tibbi xidmətlərin 

təkmilləşdirilməsi üçün görülmüş tədbirlərin və 

ya qəbul edilmiş təlimatların nəticəsini də 

qiymətləndirməyə imkan verəcəkdir. 

3. Gözlənilən nəticələr 

Gözlənilən nəticələrə aşağıdakılar aid edilə 

bilər:  

 



hamilə və zahı qadınların xəstələnmə və 

ölüm hallarının yerli xüsusiyyətləri barədə 

məlumatlığın artması,  

 



hamilə qadınların xidmətlərə 

yönəldilməsini təmin edən sistemin (qadın 

məsləhətxanaları, doğum evləri, təcili tibbi 

yardım müəssisələri, poliklinikalar və s.) 

güclü və zəif tərəflərinin müəyyən edilməsi,  

 



hamiləlik və mamalıq ağırlaşmalarının 

müalicəsində klinik və digər növ 

müdaxilələrinin istifadəsi.  

Yuxarıda təsvir edilmiş metodikanın (“Ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və 

mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası”) 

şəhər/rayon və ya ölkə səviyyəsində tətbiqi isə 

ağırlaşmaları olan hamilə və zahı qadınlara 

göstərilən tibbi xidmətlərin çatışmazlıqları və ya 

üstünlüklərini təhlil etməyə imkan verir. 

Ümumiyyətlə, qeyd edilmiş metodikanın 

istifadəsində üstünlük onun standartlaşdırılmış 

metodologiya əsasında aparılmasıdır. Həmin 

metodologiyanın düzgün tətbiqi etibarlı və 

müqayisə edilə bilən (şəhər və rayonlar 

arasında, tibbi müəssisələr arasında) nəticələrin 

əldə edilməsinə kömək edir.  

“Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik 

ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi 

metodikası”nın istifadəsi həmçinin tibb 

müəssisəsində sübutlu təbabətə əsaslanan 

tövsiyələrin tətbiqini araşdırmağa imkan verir. 

Həyat üçün təhlükə yaradan ağırlaşmalarla 

müşayiət olunan klinik halların təhlili gələcəkdə 

oxşar ağırlaşmaların erkən aşkar edilməsi və 

qabaqlayıcı hazırlıq tədbirlərinin görülməsinə 

təkan verə bilər.  

4. “Ölümlə nəticələnməyən 

hamiləlik ağırlaşmaları və 

mamalıq fəsadlarının tədqiqi 

metodikası”nın şəhər/rayon və 

ya ölkənin səhiyyə sistemi 

səviyyəsində tətbiqi 

“Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik 

ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi 

metodikası” əsasən ayrı-ayrı tibb 

müəssisələrində tətbiq olunmaq üçün nəzərdə 

tutulub. Əgər bu metodika şəhər/rayon 

səviyyəsində tibbi xidmətlərin keyfiyyətinin 

qiymətləndirilməsi üçün istifadə edilirsə, bu 

zaman həmin şəhər/rayonda hamilə qadınlara 

xidmət göstərən bütün tibb müəssisələri 

tədqiqata daxil edilməlidirlər. Şəhər/rayon 

səhiyyə sisteminin qiymətləndirilməsi zamanı 

ikinci və üçüncü səviyyəli tibb müəssisələrində 

bu metodika ayrı-ayrı tibb müəssisələrində 

olduğu kimi tətbiq olunur. 

Qeyd edilmiş metodikanın şəhər/rayon səhiyyə 

sisteminə tətbiq edilməsi zamanı tədqiqatçılar 

aşağıdakı fərziyə ilə çıxış etməli olurlar: icmada 

daxilində yaşayan və hamiləliklə bağlı kəskin 

orqan çatışmazlığı qeydə alınan və vaxtında və 

ya ümumiyyətlə müvafiq tibb müəssisələrinə 

çıxışı olmayan hamilə qadınlar ölür (yəni 

onların sağqalma ehtimalı çox aşağı olur; hətta 

5%-dən də az). Bu fərziyyədən irəli gələrək 

icma daxilində ana ölümlərinin sayı və ağır 


Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



18 

 

hamiləlik/mamalıq fəsadları ilə tibb 



müəssisəsinə gələn qadınların nisbəti 

qiymətləndirilə bilər. 

Tibb müəssisəsindənkənar baş verən ana 

ölümlərinin sayından (ümumi ana ölüm 

hallarının faizi) asılı olaraq müvafiq coğrafi 

ərazidə müəyyən vaxt çərçivəsində ana ölümü 

hallarının etibarlı dərəcədə dəyərləndirilməsi 

çətin ola bilər. Əksinə, hamiləliyi olanlara 

nisbətən ağır hamiləlik və ya mamalıq 

ağırlaşması ilə tibb müəssisəsinə gələn 

qadınların faizini müəyyən etmək daha asandır 

və aşağıdakı sualları cavablandırmağa kömək 

edir:  



 



mövcud halın ağır hamiləlik və ya mamalıq 

ağırlaşması kimi tanınmasında ləngimə və 

ya gecikmə,  

 



halın ağır hamiləlik və ya mamalıq 

ağırlaşması kimi təsdiq edilməsindən sonra 

xəstələrin tibb müəssisəsinə gəlməsində 

gecikmələr. 

Şəhər/rayonda ilkin səhiyyə xidməti 

səviyyəsində fəaliyyət göstərən tibb 

müəssisələrində ağır hamiləlik və mamalıq 

ağırlaşmalarının qeydə alınması çox az sayda 

baş verə bilər. Belə ki, bu cür ciddi 

ağırlaşmaları olanlar, adətən müvafiq 

ixtisaslaşdırılmış tibb müəssisələrinə müraciət 

etmiş olurlar. Lakin xatırlamaq lazımdır ki, 

əksər ölkələrdə (müəllifdən - o cümlədən 

Azərbaycanda qadın məsləhətxanalarında) ilkin 

səhiyyə xidməti müəssisələrində bütün 

hamilələrin qeydiyyatı aparılır. Həmçinin bu 

müəssisələr qadınların ikinci və ya üçüncü 

səviyyəli tibb müəssisələrinə yönəldilməsini 

təmin edir. Buna görə də qadın 

məsləhətxanalarında ağır hamiləlik və ya 

mamalıq fəsadları olan qadınların qeydiyyatı 

üçün ayrıca qeydiyyat jurnalının saxlanması 

tövsiyə edilə bilər. Şəhər və ya rayon 

səviyyəsində ölümlə nəticələnməyən hamiləlik 

və mamalıq ağırlaşmalarının tədqiqini aparan 

mütəxəssislər həftədə bir dəfə həmin jurnalda 

qeydə alınmış halların siyahısını əldə 

etməlidirlər. İlkin səhiyyə xidməti 

müəssisələrində ölümlə nəticələnməyən 

hamiləlik və mamalıq ağırlaşmalarının qeydə 

alınması qaydaları və meyarları barədə plakatlar 

və ya yaddaş qeydləri olmalıdır. Bütün aidiyyəti 

halların qeydə alınması üçün təsvir edilən 

mexanizmin bütün şəhər/rayon üzrə həyata 

keçirilməsi ölümlə nəticələnməyən hamiləlik 

ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi ilə 

bağlı metodikanın tətbiqi üçün önəmlidir. 

Bu metodika əsasında tədqiqatın şəhər/rayon 

səhiyyə sistemi çərçivəsində aparılmasına 

alternativ kimi metodika, məsələn, yalnız bəzi 

seçilmiş müəssisələrdə də tətbiq oluna bilər:  

 



çoxlu sayda hamilə və zahı qadına xidmət 

göstərən seçilmiş böyük tibb 

mərkəzlərində,  

 



fərqli sayda hamilə və zahı qadına xidmət 

göstərən seçilmiş tibb müəssisələrində,  

 

səhiyyə sisteminin fərqli səviyyələrinə aid 



tibb müəssisələrində (məs., ilkin səhiyyə 

xidməti, ikinci və ya üçüncü səviyyəli tibb 

müəssisələri),  

Bu zaman həmin müəssisələr ölkənin müxtəlif 

coğrafi bölgələrindən seçilə bilər. Seçilmiş 

müəssisələrdə tədqiqatın aparılması ümumi 

səhiyyə sistemi üzrə hamilə və zahı qadınlara 

göstərilən tibbi xidmətlərin keyfiyyətini 

qiymətləndirməyə imkan verə bilər. Məsələn, 

seçilmiş rayonlar üzrə metodikanın yalnız qadın 

məsləhətxanalarında tətbiqi həmin 

müəssisələrdə qadınlara göstərilən tibbi 

xidmətlərin keyfiyyətini dəyərləndirməyə yardım 

edir. Ümumiyyətlə, metodikanın seçilmiş 

müəssisələrdə tətbiqi onun bütün ölkə üzrə 

tətbiqi prosesində ilk addım ola bilər.  

 

 

 



 

 


Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



19 

 

5. Nəticələrin paylaşılması və 



davamlı fəaliyyət 

ÜST-nin ölümlə nəticələnməyən hamiləlik 

ağırlaşmaları ilə bağlı tədqiqatının nəticələri 

müzakirə olunduqdan sonra növbəti addım 

onların ictimaiyyətlə paylaşılmasıdır. Müvafiq 

tibb müəssisəsində müzakirə edildikdən sonra 

onların geniş ictimaiyyətə açıqlanması 

faydalıdır. Bu məlumatların paylaşılması 

önəmlidir. Bu məqsədlə geniş əhali, siyasi 

liderlər, ictimai qurumlar və digər müxtəlif 

hədəf qrupları üçün təqdimatlar və s. məlumat 

xarakterli materiallar hazırlana bilər. Nəticələrin 

geniş paylaşılması mamalıq və perinatal 

xidmətlərin keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsi 

üçün maliyyə və s. resursların ayrılmasına təkan 

verə bilər, müvafiq qanunlar və siyasətlərin 

formalaşdırılmasına yardım edə bilər. Həmçinin 

ÜST və digər təşkilatlar həmin nəticələr 

əsasında sistemli təhlillər apara bilər və dünyada 

hamilə və zahı qadınların ehtiyaclarını və habelə 

hazırda onlara göstərilən tibbi xidmətlərin 

vəziyyətini qiymətləndirə bilərlər. 

Səhiyyə sistemi çərçivəsində göstərilən 

xidmətlərin keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsi 

üçün ölümlə nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq 

ağırlaşmalarının tədqiqi ilə yanaşı digər xüsusi 

yanaşmaların tətbiqinə ehtiyac yarana bilər 

(Şəkil 1). Xüsusi yanaşmalara, məsələn, sübutlu 

təbabətə əsaslanmış klinik protokollar və klinik 

təlimatların tərtib edilməsi və tətbiqi, davamlı 

klinik auditlərin aparılması və s. aid edilir 

(23,24). 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



20 

 

Biblioqrafiya 

1.

 

World Health Organization, UNICEF, 



UNFPA and The World Bank. Trends in 

maternal mor- tality: 1990 to 2008. Geneva: 

World Health Organization, 2010  

2.

 



Campbell OM, Graham WJ, Lancet 

Maternal Survival Series Steering Group. 

Strategies for reducing maternal mortality: 

getting on with what works. The Lancet, 

2006,368:1284–1299.  

3.

 



Freedman LP et al. Practical lessons from 

global safe motherhood initiatives: time for 

a new focus on implementation. The 

Lancet, 2007, 370:1383– 1391.  

4.

 

Pattinson RC, Hall M. Near misses: a use-



ful adjunct to maternal death enquiries. 

British Medical Bulletin, 2003, 67:231–243.  

5.

 

Say L et al. WHO systematic review of 



mater- nal morbidity and mortality: the 

prevalence of severe acute maternal 

morbidity (near miss). Reproductive Health, 

2004, 1(1):3 (DOI:10.1186/1742–4755–1-

3).  

6.

 



Cecatti JG, et al. Research on severe 

maternal morbidities and near-misses in 

Brazil: what we have learned. Reproductive 

Health Matters, 2007, 15:125–133.  

7.

 

Say L et al., WHO working group on 



Maternal Mortality and Morbidity 

Classifications. Maternal near miss–towards 

a standard tool for monitor- ing quality of 

maternal health care. Best Practice & 

Research Clinical Obstetrics & 

Gynaecology, 2009,23:287–296.  

8.

 

Pattinson R et al. WHO maternal death and 



near- miss classifications. Bulletin of the 

World Health Organization, 2009, 87:734–

734A.  

9.

 



Graham WJ. Criterion-based clinical audit 

in obstetrics: bridging the quality gap? Best 

Practice & Research Clinical Obstetrics & 

Gynaecology, 2009, 23(3):375–388.  

10.

 

Introducing WHO’s sexual and 



reproductive health guidelines and tools 

into national pro- grammes: principles and 

process of adapta- tion and implementation. 

Geneva, World Health Organization, 2007.  

11.

 

Report on the World Health Organization 



Working Group on the Classification of 

Maternal Deaths and Severe Maternal 

Morbidities. Geneva, World Health 

Organization, 2009.  

12.

 

International statistical classification of dis- 



eases and related health problems. Tenth 

revision, Volume 2. Geneva, World Health 

Organization, 1993.  

13.


 

WHO recommendations for the prevention 

of postpartum haemorrhage. Geneva, World 

Health Organization, 2007.  

14.

 

WHO Guidelines for the management of 



postpar- tum haemorrhage and retained 

placenta. Geneva, World Health 

Organization, 2009.  

15.


 

Duley L et al. Magnesium sulfate and ther 

anticonvulsants for women with pre- 

eclampsia. Cochrane Database of 

Systematic Reviews, 2007; Issue 4. Art. 

No.: CD000025 (DOI: 

10.1002/14651858.CD000025).  

16.


 

Smaill F, Hofmeyr GJ. Antibiotic 

prophylaxis for cesarean section. Cochrane 

Database of Systematic Reviews, 

2007;Issue 4. Art. No.: CD000933 (DOI: 

10.1002/14651858.CD000933).  

17.

 

Dellinger RP et al.; International Surviving 



Sepsis Campaign Guidelines Committee; 

Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



21 

 

American Association of Critical-Care 



Nurses; American College of Chest 

Physicians; American College of 

Emergency Physicians; Canadian Critical 

Care Society; European Society of Clinical 

Microbiology and Infectious Diseases; 

European Society of Intensive Care 

Medicine; European Respiratory Society; 

International Sepsis Forum; Japanese 

Association for Acute Medicine; Japanese 

Society of Intensive Care Medicine; Society 

of Critical Care Medicine; Society of 

Hospital Medicine; Surgical Infection 

Society; World Federation of Societies of 

Intensive and Critical Care Medicine. 

Surviving Sepsis Campaign: international 

guidelines for manage- ment of severe 

sepsis and septic shock: 2008. Critical Care 

Medicine, 2008, 36:296–327.  

18.

 

Roberts D, Dalziel S. Antenatal 



corticosteroids for accelerating fetal lung 

maturation for women at risk of preterm 

birth. Cochrane Database of Systematic 

Reviews, 2007, Issue 4. Art. No.: 

CD004454 (DOI: 

10.1002/14651858.CD004454. pub2).  

19.

 

Lauritsen JM, Ed. EpiData data entry, data 



man- agement and basic statistical analysis 

system. Odense, Denmark, EpiData 

Association, 2000– 2008 (available at: 

http://www.epidata.dk).  

20.

 

Epi-Info. Atlanta, GA, Centers for Diseases 



Control and Prevention (available at: http:// 

wwwn.cdc.gov/epiinfo).  

21.

 

Souza JP et al. The World Health 



Organization Multicountry Survey on 

Maternal and Newborn Health: study 

methods. BMC Health Services Research, 

2011.  


22.

 

Cecatti JG et al.; Brazilian Network for 



Surveillance of Severe Maternal Morbidity. 

Brazilian network for the surveillance of 

maternal potentially life threatening 

morbidity and mater-nal near miss and a 

multidimensional evaluation of their long-

term consequences. Reproductive Health, 

2009, 6:15.  

23.


 

Althabe F et al. Guidelines Trial Group. A 

behav- ioral intervention to improve 

obstetrical care. New England Journal of 

Medicine, 2008, 358:1929– 1940.  

24.


 

Rogers, E.M. Diffusion of innovations. 

Fifth edi- tion. New York, Free Press, 2003.  

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

22 


Əlavə 1. Ölümlə  nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları  və mamalıq 

fəsadlarını müəyyən edən meyarların izahlı lüğəti 

Kəskin ağır azotemiya 

Qanda 

kreatinin səviyyəsinin ≥300 µmol/l və ya ≥3.5 mq/dL-dən yüksək olması. 



Ürək dayanması

Qəflətən nəbzin itməsi və huşun itirilməsi. 

Ürək-ağciyər 

reanimasiyası 

Ürək dayanması hallarında ürəyin xarici masajı 

və süni tənəffüsün 

verilməsindən ibarət ilk təcili tibbi yardım prosedurları. 

Laxtalanmanın 

pozulması 

Laxtalanmanın pozulması və ya damardaxili disseminasiya (yayılmış) olunmuş 

laxtalanmadır. Klinik baxımdan, periferik venanın kateterizasiyası yerindən və 

ya cərrahi tikişlərin qoyulduğu nahiyədə 7-10 dəqiqədən sonra laxtalanmanın 

baş verməməsi laxtalanma pozulmasına dəlalət edir. 

Laxtalanma sisteminin pozulması  xəstənin yatağı başında aşağıdakı testlərlə 

müəyyən edilə bilər: 

7 dəqiqədən sonra qan laxtasının formalaşmaması və ya  

formalaşmış qan laxtasının yumşaq və asanlıqla dağılan olması. 

Laxtalanmanın pozulması, həmçinin bir sıra laborator testlərlə də yoxlanıla bilər:  

 

kəskin trombositopeniya (trombositlərin sayının 1 ml-də 50.000-dən az 



olması),  

fibrinogenin səviyyəsinin aşağı olması (<100 mq/dL),  

protrombin vaxtının uzanması (>6 saniyə, BNN>5) və ya 

D-dimerin səviyyəsinin yüksəlməsi (>1000 nq/dL).  

Xəstənin yatağı başında aparılan test laxtalanmasının ilkin qiymətləndirilməsinə 

imkan verir və aşağıdakı kimi aparılır: (1) venadan götürülmüş 2 ml venoz qan 

laborator şüşə boruya (10 mm × 75 mm) yerləşdirilir; (2) Borunu isti saxlamaq 

üçün onun yumruqda sıxılması  tələb olunur (+37°C); (3) 4 dəqiqədən sonra 

borunu bir qədər  əyərək laxtanın formalaşdığını yoxlayın. Laxtanın tam 

formalaşması  və qanın dağılmaması  şərti ilə borunun başı  aşağı çevrilməsi 

mümkün olanadək sonuncu addımı  hər 1 dəqiqədən bir təkrarlayın. (4) 7 

dəqiqədən sonra laxtanın formalaşmaması  və ya asanlıqla dağılan yumşaq 

laxtanın formalaşması koaqulopatiyaya dəlalət edir.  

Çətinləşmiş tənəffüs



 

Terminal hallarda baş verən tənəffüsdür. 

Nəfəsalmanın fasilələrlə baş verdiyi 

eşidilir. 

Histerektomiya

Ölümlə  nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq ağırlaşmaları baxımından 

infeksiya və ya qanaxma səbəbindən uşaqlığın cərrahi ekstirpasiyasıdır. 

Həyat üçün təhlükə 

yaradan hallar 

Orqan çatışmazlığı ilə müşayiət olunan ağır klinik vəziyyətdir. Ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq ağırlaşmalarının tədqiqi baxımından orqan 

çatışmazlığı ya ana ölümünə, ya da ölümlə  nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq 

ağırlaşması halı ilə nəticələnə bilər. 

Çoxlu həcmdə qan 

preparatlarının (

masiv) 


transfuziyası 

Böyük həcmdə  q

an və ya qırmızı qan hüceyrələrinin köçürülməsidir. Adətən  ≥5 

vahiddən çox qan və ya qan preparatlarının transfuziyası massiv transfuziya 

adlanır.  

Ölümlə nəticələnməyən 

hamiləlik və mamalıq 

ağırlaşmaları olan 

qadınlar 

Hamiləlik dövründə, doğuş zamanı  və ya doğuşdan sonra 42 gün ərzində 

yaranmış ciddi ağırlaşmalar və ya fəsadlar səbəbindən ölümə yaxın olan, lakin 

sağ qalmış qadınlardır.  

Metabolik koma 

Huşun itirilməsi, sidikdə glyukoza və ketoasidlərin mövcud olması ilə müşayiət 

olunur. 


Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



23 

 

Maye infuziyası və ya 



diuretiklərlə korreksiya 

olunmayan o

liquriya 

4 saat ərzində ifraz olunan sidiyin həcmi saatda 30 ml-dən az və ya 24 saatda 400 

ml-dən az olan və maye infuziyası və ya diuretiklərlə korreksiya olunmayan sidik 

ifrazıdır. 

H

uşun uzunmüddətli 



itirilməsi (pozulması) 

12 saatdan çox davam edən və xarici qıcıqlandırıcılara reaksiyanın olmaması 

və ya çox zəif olması ilə müşayiət olunan huşun pozulması  və ya 

itirilməsidir. Qlazqo Koma Şkalası üzrə göstərici 10-dan aşağıdır. 

Ağır dərəcəli asidoz 

Q

anın pH-nın 7.1-dən aşağı olması. 



Ağır dərəcəli kəskin 

hiperbilirubinemiya 

Qanda bilirubinin səviyyəsinin 100 µmol/l və ya 6.0 mq/dL-dən yüksək olması. 

Ağır dərəcəli kəskin 

trombositopeniya 

Qanda trombositlərin sayının 1 ml-də <50.000 trombosit sayınadək kəskin 

azalması. 

Ağır dərəcəli 

bradipnoye (tənəffüs 

sayının normadan az 

olması) 

Tənəffüs sayının 1 dəqiqədə 6-dan az olması. 

Ağır dərəcəli 

hipoperfuziya 

Qanda l

aktatın səviyyəsinin 5 mmol/l və ya 45 mg/dL-dən çox olması. 



Ağır dərəcəli 

hipoksemiya: 

≥60 dəqiqədən çox müddət ərzində 

o

ksigenin saturasiyasının 90%-dən aşağı 



olması və ya PaO2/FiO2 nisbətinin 200-dən aşağı olması.  

PaO2/FiO2 indeksi arterial qanda oksigenin saturasiyası ilə (PaO2) sərbəst 

tənəffüs və ya süni tənəffüs zamanı ağciyərlərə verilən oksigenin fraksiyası 

(FiO2) arasında nisbətdir.  

Arterial qanda oksigenin saturasiyası arterial qan qazlarının analizi ilə təyin 

edilir. Tənəffüs zamanı ağciyərlərə verilən oksigenin fraksiyası isə xəstənin 

ehtiyaclarından asılı olaraq 21%-dən (otaq havası ilə nəfəsalma zamanı) 100%-

dək (mexaniki ventilyasiya zamanı) dəyişə bilər. Oksigenin fraksiyası arterial 

qan qazlarının təyini üçün arteriyadan qan götürüldükdə qeyd edilməlidir. 

Oksigenin fraksiyası aşağıdakı kimi dəyişə bilər: mexaniki ventilyasiya zamanı 

0.21-1.00, burun kanulyası ilə tənəffüs zamanı - 0.25; oksigen maskası ilə 

tənəffüs zamanı 0.25-1.0 ola bilər. 

Ağır dərəcəli taxipnoye 

(tezləşmiş tənəffüs) 

Tənəffüs sayının dəqiqədə 40-dan çox olmasıdır.  

Şok Sistolik 

qan 

təzyiqinin davamlı olaraq 80 mm c.s.-dan aşağı olması və ya 



sistolik qan təzyiqinin davamlı olaraq <90 mm c.s. olması ilə yanaşı nəbzin 

dəqiqədə 120 vurğudan çox olmasıdır.  

Tam iflic 

Bədənin hər iki tərəfinin tam və ya hissəvi iflicidir. Adətən ağır xəstəlik 

fonunda diffuz neyroəzələ pozuntusu ilə bağlıdır. Bu vəziyyət, həmçinin ağır 

xəstəlik fonunda polineyropatiya kimi də tanınır.  

Kontrol olunmayan 

tutmalar və ya 

qıcolmalar 

Kontrol olunmayan, davamlı tutmalar və ya qıcolmalar. Epileptik vəziyyət (lat. 

Status Epilepticus). 

Vazoaktiv 

preparatların fasiləsiz 

istifadəsi 

Dofamin, adrenalin və ya noradrenalinin istənilən dozada fasiləsiz istifadəsidir. 

Vazoaktiv dərmanların fasiləsiz infuziyası dedikdə tərkibində vazoaktiv 

dərmanlar olan məhlulların fasiləsiz infuziyası başa düşülür. Vazoaktiv 

dərmanların aralıqlı inyeksiyası da mümkündür.  

 

 

 



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



24 

 

Əlavə 2. Məlumatların toplanılması üçün sorğu vərəqi



 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



25 

 

 



Əlavə 3. Cədvəllər və onların interpretasiyası 

Bu əlavədə məlumatların toplanılması və 

interpretasiyası üçün cədvəllər təqdim edilib. 

Cədvəl 1-də tədqiqata daxil edilən qadınların 

xəstəlikləri sadalanıb. Cədvəldə verilmiş 

məlumatların təhlili vasitəsilə ölən və sağ qalan 

qadınlarda təyin edilmiş orqan çatışmazlığı 

hallarının xüsusiyyətlərini müəyyən etmək 

mümkün olacaq. Bu cədvəldəki məlumatların 

təhlilinin praktikaya təsiri onunla bağlıdır ki, 

tez-tez rast gəlinən orqan çatışmazlığı hallarını 

müəyyən etməklə tibb müəssisəsi və ya ölkə 

üzrə ən çox ehtiyac duyulan tibbi müdaxilələri 

müəyyən etmək olar. Belə ki, məsələn, ölüm 

hallarının böyük hissəsi respirator distress 

sindromu və ya tənəffüs çatışmazlığı 

səbəbindən baş verirsə, bu, xəstələrdə 

tənəffüsün təmin edilməsinə yönəlmiş tədbirlərə 

daha çox diqqətin yetirilməsinin vacib olduğunu 

göstərir. Bu cür məlumatların toplanması təcili 

yardım və intensiv terapiyanın planlaşdırılması 

və təşkili üçün önəmlidir. 

Cədvəl 2-də təqdim edilmiş məlumat Cədvəl 1-

də verilmiş məlumatı tamamlayır. Burada 

hamilə qadınlarda müşahidə edilən ciddi 

ağırlaşmaların inkişafına təsir göstərən əsas və 

yanaşı səbəblər təsvir edilib. Cədvəl 2-də 

məlumatlar qruplar üzrə verilib: tədqiqata cəlb 

edilmiş bütün qadınlar; yalnız ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq 

ağırlaşmaları qeydə alınmış qadınlar; ancaq ana 

ölümü halları. Həmin məlumatların təhlili ciddi 

ağırlaşmaları olan qadınlarda gözlənilən 

uzunmüddətli fəsadların müəyyən edilməsi və 

həmçinin risk faktorları aşkar edilməsinə (məs., 

anemiya və ya əvvəl keçirilmiş qeysəriyyə 

kəsiyi əməliyyatları) imkan yaradır. Cədvəl 2-də 

həm də yerli xüsusiyyətlərə uyğun hallar qeyd 

olunub (məs., malyariya, talassemiya və s. 

endemik xəstəliklər).  

Cədvəl 3-də hamiləliyin bitməsi və perinatal 

nəticələr sadalanıb. Bu cədvəldə ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq 

ağırlaşmaları, ana ölümü, doğuş 

metodu/hamiləliyin bitməsi və perinantal 

nəticələr arasında münasibətlər göstərilib. 

Cədvəl 4-də ölümlə nəticələnməyən 

hamiləlik/mamalıq ağırlaşmaları ilə bağlı 

indikatorlara əsasən məlumatlar təqdim edilir və 

tədqiqatın aparıldığı tibb müəssisələrində 

yardım alan qadınların xüsusiyyətlərini 

müəyyən etməyə imkan verir. Ana ölümü 

nisbətinin düzgün hesablanması üçün tədqiqatın 

aparıldığı müddətdə həmin müəssisədə canlı 

doğuşla nəticələnmiş bütün doğuşların sayı 

müəyyən edilməlidir.  

Ağır mamalıq fəsadlarının nisbəti və ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq 

ağırlaşmalarının nisbəti əhali arasında müvafiq 

halların baş vermə tezliyini müəyyən edən 

indikatorlardır. Həmin indikatorlar tibb 

müəssisəsinin xidmət göstərdiyi əhali qrupunun 

ehtiyac duyduğu mamalıq xidmətinin növləri 

barədə fikir irəli sürməyə imkan verir. Məsələn, 

nisbətin yüksək olması (hər 1000 canlı doğuşa 

10 hal) onu göstərir ki, sağ qalmaq üçün həmin 

qadınların daha mürəkkəb tibbi müdaxilələrə 

ehtiyacları olacaqdır. Ölüm indeksi və ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq 

ağırlaşmalarının ölüm hallarına olan nisbəti tibb 

müəssisəsinin fəaliyyətinin ümumi göstəricisi 

hesab edilir. Əgər ölüm indeksi yüksəkdirsə 

(20%-dən çox), bu, o deməkdir ki, ciddi 

ağırlaşmalarla müşahidə olunan hallarda 

göstərilən xidmətlərin keyfiyyətinə yenidən 

baxılmalıdır. Əgər qeydə alınmış ölüm 

hallarının sayı azdırsa (məs., 5%-dən az), bu, o 

deməkdir ki, tibbi müəssisəsi və ya bütövlükdə 

səhiyyə sistemi mürəkkəb və ya ciddi 

ağırlaşmalarla müşayiət olunan halların 

müalicəsinin öhdəsindən yaxşı gəlir. 

Həmçinin Cədvəl 4 ağır hamiləlik və mamalıq 

fəsadlarının tibbi xidmətin hansı mərhələsində 


Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

26 



 

baş verdiyini müəyyən etməyə imkan verir. 

Bunun səhiyyə sistemi üçün xüsusi əhəmiyyəti 

vardır. Belə ki, əgər qadınların böyük bir hissəsi 

(məs., 70%-dən çoxu) xəstəxanaya artıq ağır 

hamiləlik və ya mamalıq fəsadları ilə müraciət 

edirsə, bu, o deməkdir ki, birinci və ikinci 

mərhələlərdə gecikmələr mövcuddur. 

Xəstəxanaya qəbul edildikdən sonra baş verən 

ağır hamiləlik və mamalıq ağırlaşmalarının 

təhlili ilə xəstəxanadaxili tibbi xidmətin 

dəyərləndirilməsini həyata keçirmək olar.  

Cədvəl 5 intensiv terapiya və ya reanimasiya 

xidmətlərini qiymətləndirir. İntensiv terapiya və 

ya reanimasiya şöbəsinə qəbul edilən qadınların 

hallarını təhlil edərək, həmin şöbələrin ümumi 

yüklülüyünü qiymətləndirmək mümkündür. 

Reanimasiya şöbələrinə qəbul olunan halların 

çox aşağı olması (0.5%-dən az) reanimasiya 

şöbəsində çarpayı fondunun çatışmamasından 

xəbər verə bilər. Reanimasiyaya qəbul edilən 

halların yüksək olması (3-5%) isə çarpayı 

fondunun səmərəsiz istifadəsinə dəlalət edir.  

Əlbəttə ki, rəyin çıxarılması üçün əhalinin 

xüsusiyyətləri və tibb müəssisəsinin göstərdiyi 

xidmətlərin çeşidinə diqqət yetirmək tələb 

olunur. Əgər qiymətləndirilən tibb müəssisəsi 

ilkin və ya ikinci səviyyəli tibb müəssisəsidirsə, 

reanimasiya şöbəsinə qəbul edilən halların 

sayının aşağı olması ağır fəsadlar və ya ciddi 

ağırlaşmaları olan qadınların ümumi sayının az 

olması ilə əlaqələndirilə bilər.  

Əksinə, audit üçüncü səviyyəli tibb 

müəssisəsində aparılırsa və həmin müəssisə ağır 

fəsadlar və ya ciddi hamiləlik ağırlaşmaları olan 

qadınları qəbul edirsə, bu zaman reanimasiya 

şöbəsinin yüksək yüklülüyü anlaşılır. Cədvəl 5-

də təqdim edilən digər indikatorlar ümumi 

vəziyyəti qiymətləndirməyə imkan verir. Orqan 

çatışmazlığı ilə daxil olan qadınların klinik 

vəziyyəti ağır olur və onların intensiv terapiya 

və ya reanimasiya şöbəsində göstərilən 

xidmətdən faydalanması məlumdur. Bu 

səbəbdən də ağır hamiləlik və mamalıq fəsadları 

olan qadınların (70%-dən çox) böyük 

əksəriyyətinin reanimasiyaya qəbul edilməsi 

gözləniləndir. Əgər təhlildən bunun əksi 

görünürsə, bu, həmin tibb müəssisəsinin 

reanimasiya şöbəsində çarpayıların 

çatışmazlığından xəbər verə bilər.  

Digər tərəfdən reanimasiya şöbəsinə hamiləlik, 

doğuş və zahılıq dövründə qəbul edilmiş 

qadınlar arasında ağır dərəcəli hamiləlik və 

mamalıq ağırlaşmaları olan xəstələrin az olması 

həmin şöbəyə xəstələrin sadəcə monitorinq 

üçün qəbul edilməsini göstərir. Bu isə səhiyyə 

sisteminin resurslarının optimallaşdırılması 

baxımından nəzərdən keçirilməlidir (məs., 

reanimasiya şöbəsinə daha ağır xəstələrin qəbul 

edilməsi və ya reanimasiya şöbəsində mama-

ginekoloji xəstələr üçün nəzərdə tutulmuş 

çarpayı sayının azaldılması).  

Nəhayət bu cədvəldə sonuncu indikator 

reanimasiya şöbəsindən kənarda baş verən ana 

ölümlərini göstərir. Əgər reanimasiya 

şöbəsindən kənarda baş verən ana ölümlərinin 

faizi yüksəkdirsə (məs., 10%-dən çox), bu, 

reanimasiya şöbəsində mövcud olan çarpayı 

sayının azlığından xəbər verə bilər.  

Qeyd edilməlidir ki, Cədvəl 4 və 5-də verilmiş 

indikatorlar və hədəflər yerli şəraitə 

uyğunlaşdırılmalıdır.  

Cədvəl 6-da xüsusi hallara aid digər proses 

göstəriciləri sadalanıb. Hər halla bağlı hədəf 

əhali qrupu müəyyən edilir və onların arasında 

sübutlu təbabətə əsaslanan müdaxilə almış 

xəstələrin faizi hesablanır (məs., eklampsiyası 

olan qadınların ümumi sayından maqnesium 

sulfat preparatı ilə müalicə almış qadınların 

sayı). Sübutlu təbabətə əsaslanan məlumatlara 

görə eklampsiyası olan qadınların çox az bir 

hissəsində maqnesium sulfatla müalicəyə əks-

göstəriş olur. Bu səbəbdən də eklampsiyası olan 

bütün qadınlar (100%) maqnezium sulfat 

preparatı ilə müalicə almalıdırlar. Əgər təhlildə 

eklampsiyası olan bütün qadınların maqnezium 

sulfatla müalicə almadıqları müəyyən edilərsə 

(<95%), bu, göstərilən xidmətin 

təkmilləşdirilməsini tələb edir. 


Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

27 



 

Cədvəl 6-da verilmiş digər fərqli bir proses 

indikatoru uşaqlığın cırılması ilə hospitalizasiya 

edildikdən sonra 3 saat ərzində laparotomiya 

olunmuş qadınların faizini göstərir. Belə ki, 

doğuşu gecikmiş və ya uşaqlığın cırılması ilə 

hospitalizasiya olunmuş bütün qadınların hamısı 

3 saat ərzində əməliyyat olunmalıdır. Bu 

səbəbdən də laparotomiyanın hospitalizasiya 

olunduqdan sonra 3 saatdan gec aparılması 

uşaqlığın cırılması və ya doğuşun gecikməsi 

hallarının müalicəsinin ləngidilməsindən xəbər 

verir.  

Bu cədvəl, həmçinin hədəf əhali qrupuna aid 

göstəriciləri ölüm indeksi və ölümlə 

nəticələnməyən hamiləlik və mamalıq 

ağırlaşmalarının nisbəti ilə əlaqələndirməyə 

imkan verir. Məsələn, ağciyərlərin yetişməsi 

üçün kortikosteroidlərlə müalicə almış 

vaxtından əvvəl doğulmuş körpələr və erkən 

neonatal ölüm hallarının çox olması müvafiq 

tibbi xidmətin təkmilləşdirilməsinin tələb 

olunduğundan xəbər verir. 

 


Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



28 

 

Cədvəl 1. Həyat üçün potensial təhlükə yaradan hallar və ağır mamalıq fəsadları 



olan qadınlar arasında xəstələnmə 

Xəstəliklər 

Say Faiz 

1. Həyat üçün potensial təhlükə yaradan hallarla üzləşmiş qadınlar 

 

 



1.1 Ağır fəsadları olan qadınlar 

 

 



Ağır dərəcəli postpartum (doğuşdan sonra)  qanaxma 

 

 



Ağır preeklampsiya 

 

 



Eklampsiya 

 

 



Sepsis və ya ağır sistem  infeksiyası 

 

 



Uşaqlığın cırılması 

 

 



Ağır hamiləlik və mamalıq ağırlaşmaları ilə əlaqədar digər hallar 

 

 



1.2. Təcili və təxirəsalınmaz tibbi müdaxilələr alan qadınlar 

 

 



Qan preparatlarının köçürülməsi 

 

 



İnvaziv radiologiya 

 

 



Laparotomiya 

 

 



İntensiv terapiya/reanimasiya şöbəsinə qəbul edilmə 

 

 



2. Ölümlə nəticələnməyən ciddi hamiləlik və mamalıq ağırlaşmaları zamanı orqan 

çatışmazlığı  

 

 



Ürək-damar çatışmazlığı 

 

 



Tənəffüs çatışmazlığı 

 

 



Böyrək çatışmazlığı 

 

 



Koaqulopatiya/hematoloji pozuntular  

 

 



Qaraciyər çatışmazlığı 

 

 



Nevroloji pozuntu 

 

 



Uşaqlığın atoniyası/histerektomiya 

 

 



Çoxsaylı orqan çatışmazlığı 

 

 



3. Ana ölümündə orqan disfunksiyası  

 

 



Ürək-damar çatışmazlığı 

 

 



Tənəffüs çatışmazlığı 

 

 



Böyrək çatışmazlığı 

 

 



Koaqulopatiya/hematoloji pozuntular  

 

 



Qaraciyər çatışmazlığı 

 

 



Nevroloji pozuntu 

 

 



Uşaqlığın atoniyası/histerektomiya 

 

 



Qeyri-spesifik orqan çatışmazlığı 

 

 



Çoxsaylı orqan çatışmazlığı 

 

 



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

29 


Cədvəl 2. Həyat üçün təhlükə yaradan və ölümlə nəticələnməyən ciddi hamiləlik və 

mamalıq ağırlaşmalarının əsas səbəbləri 

Əsas səbəblər və müşayiət edən 

vəziyyətlər 

Həy


at üçün 

potensial təhlükəli 

halları olan qadınlar

Ölümlə nəticələn-

məyən hamiləlik 

və mamalıq 

ağırlaşmaları 

Ana ölümü 

Ümumi 

say 


Ümumi 

say 


Ümumi 

say 


n

n



n

%



1. Əsas səbəblər

Abortla nəticələnmiş hamiləlik 

Mamalıq prosedurları səbəbindən 

qanaxmalar 

Hipertoniya xəstəliyi 

Hamiləliklə bağlı infeksiya 

Digər mamalıq xəstəlikləri və 

ağırlaşmaları 

Daxili və cərrahi xəstəliklər, psixi 

pozuntular və ya ağırlaşmalar 

G

özlənilməyən ağırlaşmalar 



Yanaşı təsadüfi hallar 

Naməlum 


2. Yanaşı səbəblər/əlaqəli hallar

Anemiya 


İİV infeksiyası 

Əvvəl keçirilmiş qeysəriyyə kəsiyi 

əməliyyatı 

Gecikmiş/uzanmış doğuş 

Digər pozuntular 

Digər pozuntular 

Digər pozuntular 

Digər pozuntular 



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

30 


Cədvəl 3. Hamiləliyin sonu və hamiləliyin nəticələri 

Hamiləliyin nəticəsi 

Həy

at üçün potensial 



təhlükəli halları olan 

qadınlar 

Ölümlə 

nəticələnməyən 



hamiləlik və 

mamalıq 


ağırlaşmaları 

Ana ölümü 

Say 



Say % 



Say % 

1. Hamiləliyin bitməsi

Fizioloji doğuş

Q

eysəriyyə kəsiyi əməliyyatı 



Tam abort 

Küretaj/vakum aspirasiyası 

Tibbi üsullarla keçirilən abort 

Ektopik hamiləliklə bağlı aparılan 

laparotomiya 

Digər/Naməlum 

Xəstəxanadan evə yazılarkən 

hamilə olan və ya ölən hamilə 

qadınlar 

2. Qeysəriyyə kəsiyi

əməliyyatların faizi

a

  



3. Vaxtından əvvəl doğuşlar

4. Ölü doğuş

5. Perinatal ölümlər

b

a



 

Ümumi doğuşlar arasında qeysəriyyə kəsiyi əməliyyatı ilə tamamlanmış doğuşların faizi

b

 

Bətndaxili ölüm + xəstəxanadaxili erkən neonatal ölüm.



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

31 


Cədvəl 4. Ağır mamalıq fəsadları  və ölümlə  nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq 

ağırlaşmalarının indikatorları 

Fəsadlar/Nəticələr 

Ölümlə 

nəticələnməyən 



hamiləlik və 

mamalıq 


ağırlaşmaların 

indikatorları 



1. Əhatə edilən əhali arasında diri doğulan uşaqların sayı

2. Ağır mamalıq fəsadları ilə müşayiət olunan halların sayı

Ana ölümü (say) 

Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik və mamalıq ağırlaşmaları ilə müşayiət olunan 

hallar (say) 



3. Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik və mamalıq ağırlaşmalarının ümumi

indikatorları 

Ağır mamalıq fəsadlarının nisbəti (hər 1000 diri doğuşa) 

Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik və mamalıq ağırlaşmalarının nisbəti (hər 1000 diri 

doğuşa) 


Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq ağırlaşmalarının ölüm hallarına olan 

nisbəti 


Ölüm indeksi 

4. Xəstəxana göstəriciləri

Orqan çatışmazlığı ilə müşayiət olunan ağır mamalıq fəsadları ilə olan hallar və ya 

hospitalizasiyadan sonra 12 saat ərzində baş vermiş ana ölümü (AMF12) (say) 

Ağır mamalıq fəsadları ilə müşayiət olunan hallar içində orqan çatışmazlığı və ya 

hospitalizasiyanın ilk 12 saatı ərzində baş vermiş ana ölümü hallarının payı 

Digər tibb müəssisələrindən ağır mamalıq fəsadları ilə daxil olan xəstələr arasında 

orqan çatışmazlığı və ya hospitalizasiyanın ilk 12 saatı ərzində baş vermiş ana ölümü 

hallarının payı 

O

rqan çatışmazlığı ilə müşayiət olunan ağır mamalıq fəsadları və ya 



hospitalizasiyanın ilk 12 saatı ərzində baş vermiş ana ölümü hallarının həyat üçün 

təhlükə törədən halları olan qadınlara nisbəti 



5. Hospitalizasiya zamanı qayğı

Xəstəxanada AMF halları (say) 

Xəstəxanada AMF nisbəti (hər 1000 diri doğuşa) 

Xəstəxanadaxili ölüm indeksi 



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

32 


Cədvəl 5. İntensiv terapiya 

İntensiv terapiya və ya reanimasiya 

Say 

Doğuş keçirən qadınların ümumi sayı 

İntensiv terapiya və reanimasiya şöbəsinə (İTRŞ) qəbul olunanların sayı 

A

ğır mamalıq fəsadları olan və İTRŞ-yə qəbul edilmiş qadınların sayı 



İTRŞ-də müalicə alan qadınlar arasında ağır mamalıq fəsadları olan qadınların faizi 

İTRŞ-dən kənar baş vermiş ana ölümü hallarının faizi 



Cədvəl 6. Xüsusi vəziyyətlərlə əlaqədar proses və nəticə göstəriciləri 

Göstəricilər

Say

Faiz

1. Postpartum (doğuşdan sonra) qanaxmanın profilaktikası

Hədəf əhali: tibb müəssisələrində doğuş keçirən qadınlar 

Oksitosinin* istifadəsi 

Uterotonik preparatların istifadəsi (oksitosin daxil olmaqla) 



2. Ağır postpartum (doğuşdan sonra) qanaxmasının müalicəsi

Hədəf əhali: ağır PPQ olan qadınlar 

Oksitosinin

a

 istifadəsi 



Erqometrin 

Misoprostol 

Digər uterotonik preparatlar 

Yuxarıda sadalanmış uterotoniklərdən biri 

Traneksamik turşu 

Uşaqlıq boşluğunun boşaldılması 

Balonla və ya hava ilə doldurulmuş prezervativlə uşaqlığın tamponadası 

Arteriyanın bağlanması 

Histerektomiya 

Abdominal bərkitmə 

Ağır mamalıq fəsadları olan halların faizi 

Ölüm halları 



3. Eklampsiyaya görə antiepileptik dərmanlar

Hədəf əhali: eklampsiyası olan qadınlar  

Maqnezium sulfat a 

Digər antiepileptik dərmanlar 



Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi. 

ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası" 

 

 



33 

 

Hər hansı antiepileptik dərman 



 

 

Ağır mamalıq fəsadları olan halların faizi 



 

 

Ölüm halları 



 

 

4. Qeysəriyyə kəsiyi əməliyyatının infeksion ağırlaşmalarının profilaktikası 

 

 

Hədəf əhali: qeysəriyyə kəsiyi əməliyyatı keçirən qadınlar 



 

 

Q



eysəriyyə kəsiyi əməliyyatı zamanı profilaktik antibiotik almış qadınlar 

 

 



5. Sepsisin müalicəsi 

 

 



Hədəf əhali: sepsisi olan qadınlar 

 

 



Parenteral (venadaxili, əzələdaxili) antibiotiklər almış qadınlar 

 

 



Ağır mamalıq fəsadları olan halların faizi 

 

 



Ölüm halları 

 

 



6. Uşaqlığın cırılması 

 

 



Hədəf əhali: uşaqlığın cırılması qeydə edilmiş qadınlar 

 

 



Laparotomiya 

 

 



Hospitalizasiyadan sonra 3 saat ərzində aparılmış laparotomiya 

 

 



Ağır mamalıq fəsadları olan halların faizi 

 

 



Ölüm halları 

 

 



7. Vaxtından əvvəl doğuş 

 

 



Hədəf əhali: hospitalizasiyadan sonra 3 saat 

ərzində aparılmış laparotomiya 

 

 

Uşağın ağciyərlərinin yetişməsi üçün kortikosteroidlərin təyini* 



 

 

Erkən neonatal ölüm halları 



 

 

a.



 

Hədəf əhali qrupu üçün sübuta əsaslanmış müdaxilə əsasında təyin edilmiş əsas indikator. 



ISBN  9789952828580 

Document Outline

  • Near Miss final barkod.pdf
    • Page 1
    • Page 2
    • Page 3
    • Page 4
  • Пустая страница
  • Пустая страница
  • Near Miss final barkod.pdf
    • Page 1
    • Page 2
    • Page 3
    • Page 4
  • Пустая страница

Yüklə 1,29 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin