Ustav kapitali auditining me’yoriy-huquqiy asoslari va ma’lumot manbalari

AKTIV = XUSUSIY KAPITAL + MAJBURIYATLAR

Bu tenglikdan ko’rinib turibdiki, xususiy kapital har bir xo’jalik yurituvchi sub’yektlar faoliyatining mulkiy va moliyaviy holatini ifodalaydi².

Xususiy kapital korxonaning o‘z mablag‘lari manbaining asosini tashkil etuvchi kursatkich hisoblanib uning tarkibiga korxona ustav kapitali zaxira kapitali kushilgan kapital hamda taksimlanmagan foyda koplanmagan zarar kiradi. 
Korxona ustav kapitali uning ustavi va ta’sis shartnomasiga muvofiq qoidaga ko‘ra ta’sischilarning hissalari hisobiga barpo etiladi. U korxonaning xo‘jalik faoliyatidan olinadigan foydasi hisobiga zarur bo‘lganda ta’sischilarning maqsadli badallari hisobiga ham to‘ldirilishi mumkin.
Auditorlik faoliyatini me’yoriy tartibga solish tizimining birinchi (yuqori) pog‘onasida O‘zbekiston Respublika-sining «Auditorlik faoliyati to‘g‘risida»gi qonuni (yangi tahriri) turadi. Ushbu qonun O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2021-yil 25-fevraldagi qaroriga muvofiq qabul qilingan bo‘lib, 55 moddadan iborat (2-ilova).
Ustav, qo‘shilgan va zahira kapitallarini shakllanishi va harakati, shuningdek zahiralarni tashkil etish va ulardan foydalanish auditini o‘tkazishda auditor quyidagi asosiy me’yoriy hujjatlarga amal qilishi lozim:
1. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi 1996 yil 29 avgustda 257-1-sonli O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qarori bilan 1997 yil 1 martdan kuchga kiritilgan (o‘zgarishlar bilan).
2. O‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi 2018 yil 91-6-sonli O‘zbekiston Respublikasi Qonuni bilan tasdiqlangan (o‘zgarishlar bilan).
3. "Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida"gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 2014 yil 18 fevralda qabul qilingan (o‘zgarishlar bilan).
4. "Fermer xo‘jaliklari to‘g‘risida"gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 2004-yil 26-avgust, 662-II-son (o‘zgarishlar bilan).
5. "Dehqon xo‘jaliklari to‘g‘risida"gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 2014 yil 24 aprelda qabul qilingan (o‘zgarishlar bilan).
6. "Ayrim faoliyat turlarini litsenziyalash to‘g‘risida"gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 2011 yil 12 mayda qabul qilingan (o‘zgarishlar bilan).
7. "Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida"gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni. 2016 yil 13 aprelda qabul qilingan.
8. "Auditorlik faoliyati to‘g‘risida"gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni. 2021-yil 25-fevralda qabul qilingan.
9. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002 yil 27 dekabrdagi 140-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan "Moliyaviy hisobot shakllari va ularni to‘ldirish qoidalari" (o‘zgarishlar bilan).
10. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat Soliq Qo‘mitasi tomonidan 2002 yil 17 aprelda 51 va 002-40-sonli Qarori bilan qabul qilingan "Amaldagi qonunchilik bilan belgilangan muddatlarda Ustav kapitallarini (jamg‘armalarini) shakllantirmagan xorijiy investitsiyalarga ega bo‘lgan korxonalardan soliqlarni undirib olish tartibi to‘g‘risidagi Ustav".
11. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Davlat Mulk qo‘mitasi va Davlat Soliq qo‘mitasi tomonidan 2002 yil 25 martda 47, 10-1-48, 2002-33-sonli Qarori bilan qabul qilingan "Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan davlat tasaruffidagi (davlat ulushi) aksiyalar bo‘yicha dividendlarni hisoblash, to‘lash va maqsadli foydalanish tartibi to‘g‘risidagi Ustav".
12. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 2002 yil 9 sentyabrdagi 103-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan "Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliya-xo‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobi schetlar rejasi".
13. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 1998 yil 26 iyulda 17-07/06-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan "Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etishning konseptual asosi".
15. 1-sonli "Hisob siyosati va moliyaviy hisobot" O‘zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobining milliy standartlari (BHMS). O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 1998 yil 26 iyulda 17-07/86-son bilan tasdiqlangan.
16. 19-sonli "Inventarizasiyani tashkil etish va o‘tkazish" O‘zbekiston Respublikasi BHMS. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 1999 yil 19 oktyabrda EG/17-19-2075-son bilan tasdiqlangan.
17. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat Soliq Qo‘mitasi tomonidan 2002 yil 14 yanvarda 15, 2002-12-son bilan tasdiqlangan "Huquqiy shaxslar daromad (foyda) lari bo‘yicha soliqlarni hisoblash va byudjetga to‘lash tartibi to‘g‘risida Ustav".
18. Dastlabki hujjatlar, hisob registrlari va boshqa doimiy hujjatlar.