Узбекистон республикаси кишлок ва сув хужалиги вазирлиги


-BOB. DAVLAT KADASTRINING YaGONA TIZIMIDA KARTOGRAFIYa-



Yüklə 1,68 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə56/79
tarix02.01.2022
ölçüsü1,68 Mb.
#40899
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   79
Kadastrlari-1

8-BOB. DAVLAT KADASTRINING YaGONA TIZIMIDA KARTOGRAFIYa-
GEODEZIYa KADASTIRINI YuRITISh 
 
1. Xarita , plan, grafik va avtosuratlar buycha tushuncha. 
2.  Geodeziya  –  kartografiya  davlat  kadastrining  mazmuni,  tarkibiy  kismlari  va 
tamoyillari. 
3. Geodeziya-kartografiya davlat kadastrini yuritish. 
 
1. Xarita, plan, grafik va avtosuratlar buycha tushuncha. 
Xalq  xujaliklari    maqsadlari  uchun  xarita  va  planlar  tayorlash,  joyninig  profilini 
aniqlashda  tasvirga  olish  muxim  ahamyatga  egadir.  Joyning  xaritasini  xar  xil 
masishtabda  tuzish  maqsadida  bajariladigan  geodezik  ulchamlar  ,tasvirga  olish 
(s’yomka) deyladi.Odatda s’mkaga gorizantal (konturli) vertikal va topografik turlarga 
bulinadi. Gorizantal s’yomka natijasida joyning konturli xaritasi hosil qilinadi.Vertikal 
s’yomkada joy nuqtalariplanli o‘rinlari va balandligi topiladi va ular bo‘yicha uchastka 
tafsiloti  va  relfi  gorizontallar  dilan  tasvirlanadi  .Gorizontal  va  vertikal  s’yomkalar 
majmui  polografik  s’yomkalarni  tashkil  etadi.  Gorizontal,  vertikal  va  polografik 
syomkalar  maydonlarda  yagonaplanli  va  balandlik  koordinatalar  sestemalari  asosda 
amalga oshiriladi.  
       Geodeziya  ulchashlari  asosida  yaratiladigan  joyning  plani  ayniksa  muximdir. 
Joyning  plani  deb,  uning  proeksiyasini  gorizontal    tekislashda  uxshash  va 
kichraytirilgan  kurinishdagi  tasvirga  aytiladi.  Joy  elementlari  (xaydalma  yerlar, 
boglar,  darelar,  binolar  va  xok  )    chegaralari  kursatilgan    planlar  konturli,ulardan 
tashkari  relef    xam  kursatilsa,  topografik  planlar  deyiladi.  Katta  maydonlar  uchun 
odatda  xaritalar  tayerlanadi.  Butun  yer  sirtining  va  uning  kata  kismlarini  satxiy  sirt 
egriligini xisobga olib, tekislikda umumlashtirib kichraytirilgan tasviri xarita deyiladi. 
Plan  va xarita  Bilan bir katorda ba’zan  joyning   profilini  aniklash xam  zarur  buladi. 
Berilgan  yunalish  buyicha      joy  vertikal  kesimining  kichraytirilgan  tasviri    profil 
deyiladi.  
      Xarita  va  plonlarni  yaratish  uchun  kupincha  aerofotosuratdan    foydalaniladi,  u 
markaziy  proeksiyani    ifodalaydi,  unda  joy  nuktalar,  nurlari  aerofotoaparat  
ob’ektivining optil markazi bulgan bir nuktadan uyib, rasmli tekislikda  kesishishidan 
nuktalar proeksiyasining pozitiv yeki nigativ tasvirini xosil kiladi. 
     Tuzilgan  plan  va    xaritalar  ma’lu  bir  mashtabga  ega    buladilar.  Masshtab, 
xaritadagi  chizik  uzunligining    joyning  tegishli  chizik  uzunligi  gorizontal 
proeksiyasiga  nisbatan  aytiladi.  Sugoriladigan  mintakalarda  joylashgan  xujaliklarni 
planlari odatda 1:10000  mashtabda tuziladi . 


 
119 
  Xarita va planlarda joy tafsilotini (fxoli punktlari, usimliklar, yullar, darelar, kullar ) 
va xar xil ob’ktlarni belgilash uchun shartli belgilardan foydalaniladi. 
     Xamma  masshtablar  uchun  shartli  belgilar  mutassadi    tashkilotlar  tomonidan 
urnatiladi  va  xamma  bajaruvchilar  uchun  ularni  kullash  majburiy  buladi.  Shartli 
belgilar  xaritani  ukish,  ya’ni  tasvirlangan  joyni  tushunish  imkonini  beradi.  Xamma 
shartli belgilar turt-maydon (masshtab)li , masshtabsiz, chizikli va izoxlovchi turlarga 
bulinadi.  
   Joyda  kata  maydonni  egallagan  va  xarita  masshtabida  ifodalanadigan  ob’ektlar 
masshtabli  shartli  belgilar  Bilan  tasvirlanadi.    Aga  rjoy  ob’ektni  xarita  masshtabida 
uzining  kichikligi    tufayli  ifodalanmasa  ,  unda  masshtabsiz  shartli  belgilar 
kullaniladi.Chizikli  shartli  belgilar  yullar,  aloka  va  elektruzatish  liniyalari  va  xyuk 
liritiladi.  Izoxlovchi    belgilarda  ob’ektlarda  tavsiflari  xar  xil  yezuvlar    va 
ob’ektlarning uz nomlari bilan kursatiladi.   Topografik xaritalar kup rangli kilib nashr 
kilinadi,  gidrografiya  (dare,  kullar)  xavorvng,  usimliklar-yashil,  shesseli  yullar- kizil 
rang,  yachshilangan  yullar-sarik,  rel’ef  eleentlari  jigarrangda  tasvirlanadi.  Bunday 
buyash ob’ektlarni ukishni osonlashtiradi. 
    Barcha  mavjud  xaritalar  odatda  ikki  turga-umumtasvirli(masshtabi  1:1000000dan 
mayda) va topografik (masshtabi 1:1000000dan katta) turlarga bulinadi.   
  Masshtab  1:1000000,  1:500000,  1:300000,  1:200000  bulgan  xaritalar  umutasvirli 
topografik  xaritalar  deyilib,  yirik  masshtab  xaritalar  buyicha  tuziladi.  Masshtablari 
1:100000, 1:50000, 1:25000, 1:10000, 1:5000, 1:2000  bulgan xaritalari topografiyali 
deyiladi va xududlarning s’yomkalari natijalari buyicha tuziladi.  
  Topografik xaritalar boshkalaridan mazmuni , joyni batafsil urganish imkonini Bera 
olishi,  relef  va  tafsilotni  tasvirlash  anikligi  Bilan  farklanadi.  Shu  sababli  ular  xalk 
xujaligida  ,  injenerlik  inshootlari  kidiruvlari,  loyixalash  va  kurilishida  xamda  yer 
tuzish , yer kadastrini yuritish kabi kup masalalarni yechishda , eng muximi mamlakat 
mudofasini tashkil etishda kullaniladi.     
 

Yüklə 1,68 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   79




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin