Va axborot texnologiyalari 10-sinf toshkent – 2021

V BOB. 
WWW-TEXNOLOGIYA VA HTML TILI
TOPSHIRIQLAR
1. Elementlari butun sonlardan iborat ro‘yxat berilgan. O‘zidan oldingi elementdan 
katta elementlar sonini hisoblovchi dastur tuzing.
Kiruvchi 
ma’lumot
6
4 7 -9 8 -5 6
Dastlab ro‘yxat elementlarining soni 
n
, so‘ngra 
ro‘yxat elementlarining o‘zi kiritiladi.
Chiquvchi 
ma’lumot
3
O‘zidan oldingi elementdan katta elementlar sonini 
hisoblaydi, masalan, 7 8 6 – jami 3 ta
2. Elementlari butun sonlardan iborat ro‘yxat berilgan. Ro‘yxat elementlari orasidan k 
ga qoldiqsiz bo‘linadigan elementni chiqaruvchi dastur tuzing.
Kiruvchi ma’lumot
Chiquvchi ma’lumot
tuple1 = (11, [22, 33], 44, 55)
tuple1 = (11, [222, 33], 44, 55)
MAVZU YUZASIDAN SAVOLLAR 
1. Kortej va ro‘yxatning bir-biridan farqi nimada?
2. Kortejga element qo‘shish mumkinmi?
3. Kortejdagi elementni o‘zgartirish mumkinmi?
4. Kortejni saralash nima?
5. Kortejni saralashning asosiy usullari qaysilar?
6. Kortejning eng kichik elementi qanday aniqlanadi? 
UYGA VAZIFA
1. Quyida berilgan ikkita kortej o‘rinlarini almashtiruvchi dastur tuzing.
Kiruvchi ma’lumot
Chiquvchi ma’lumot
tuple1 = (11, 22)
tuple2 = (99, 88)
tuple1 = (99, 88)
tuple2 = (11, 22)
2. Quyida berilgan kortejdan 44 va 55 elementlari nusxasi yordamida yangi kortej hosil 
qilish dasturini tuzing.
Kiruvchi ma’lumot
Chiquvchi ma’lumot
tuple1 = (11, 22, 33, 44, 55, 66)
tuple2 = (44, 55)

---

123
123
123
123
Ro‘yxat yoki kortejlar raqamlangan 
elementlar to‘plami hisoblanadi. Biror 
elementga murojaat etish uchun shu element 
raqami (indeksi)ni ko‘rsatish lozim. Ammo 
barcha axborotlarni har doim ham raqamlar 
yordamida aniqlab bo‘lmaydi. Masalan, 
poyezd yoki samolyot reyslari to‘g‘risidagi 
ma’lumotni saqlash uchun raqamlar emas, identifikator sifatida raqam va harflardan iborat 
belgilar ishlatiladi. Bunday holatlarda Python dasturlash tilida lug‘atlar (dictionary) deb 
nomlanuvchi elementlar to‘plamidan foydalaniladi. 
Lug‘atlar 
ro‘yxatlarga o‘xshash bo‘lib, farqli jihati shundaki, ularda indeks o‘rnida maxsus 
kalitlar ishlatiladi. Lug‘atlarda elementning tartibi muhim rol o‘ynamaydi. Lug‘atning har bir 
elementi kalit va qiymatga ega bo‘lib, uning unikal kaliti orqali qiymatga murojaat etiladi. Shu 
sababli lug‘atlar assotsiativ massivlar deb ham yuritiladi.