Ideal gaz molekulalarining tezlik va energiya bo‘yicha hamda potensial kuchlar ta’sirida ideal gaz molekulalarining taqsimoti. Gaz molekulalarining tezligi xar xil bo’ladi va uzluksiz ravishda o’zgarib (kamayib va ko’payib) turadi. Molekulalar sonini va ularning tezliklarini bilan belgilaymiz. U xolda ifoda molekulalarning o’rtacha kvadratik tezligi deb ataladi va uni bilan belgilaymiz. Ideal gaz molekulasining ilgarilanma xarakati o’rtacha kinetik energiyasi orqali quyidagicha ifodalanadi.
(10.1.)
Molekulaning tezligi temperaturaga (T ga) bog’liq bo’lganligi uchun xam T ga bog’liq bo’lishi kerak. Temperatura orqali o’rtacha kinetik energiya quyidagicha belgilanadi:
(10.2.)
Bolstman doimiysi.
Bu ikki ifoda bir - biriga teng:
Bu tenglikdan molekula o’rtacha kvadratik tezligining temperaturaga qanday bog’liqligini topamiz:
(10.3)
Bu erda - Avagadro soni va = =1 kilomol gazning massasi. Demak, berilgan gaz uchun molekulalar o’rtacha kvadratik tezligi faqat temperaturaga bog’liq va ga to’g’ri proparstional ekan. Misol tariqasida kislorod molekulalarining dagi o’rtacha kvadratik tezligini topamiz. va bo’lgani uchun
Demak, xona temperaturasida gaz molekulalari snaryad tezligiga yaqin tezliklar bilan xarakat qilar ekan. Xaqiqatda esa gaz molekulalari xar xil tezliklar bilan xarakat qiladi. Tezliklar qiymatining butun diapozonini bir - biriga teng intervallarga bo’lib chiqamiz.
10-rasm.
Faraz qilaylik, xar bir intervalga ta molekula to’g’ri kelsin. U xolda munosabat tezlikning birlik intervaliga qancha molekula to’g’ri kelishini bildiradi, boshqacha aytganda, biz molekulalarning tezlik bo’yicha taqsim bo’lishini topamiz. Albatta munosabat tezlikka bog’liq va u molekulalarning tezliklar bo’yicha taqsimot funkstiyasi deb ataladi, uni fanga ingiliz olimi Maksvell nazariy yo’l bilan kiritgan:
(10.4.)
molekulalarning umumiy soni. Bu funkstiya va bo’lganda no’lga intiladi. da esa maksimal qiymatga erishadi. tezlik extimolligi eng katta tezlik deb ataladi va uning yonidagi birlik intervalga molekulalarning eng ko’p miqdori to’g’ri keladi. Maksvelning taqsimot funkstiyasi 10.2-rasmda ko’rsatilgan.
10.2-rasm.
Bu rasmda - o’rtacha arifmetik tezlikni bildiradi. Kislorod uchun da, , va ekanligi topilgan.
