Valentlik tushunchasi Xulosa. Sintaktik aloqa haqida

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. A.G‘ulomov. M.Asqarova. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Sintaksis. Toshkent.n O‘qituvchi. 1987.

2. G.Abdurahmonov. A.Sulaymonov. X.Xoliyorov. J.Omonturdiev. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Sintaksis. Toshkent. O‘qituvchi. 1979 yil.
3. N.Mahmudov. A.Nurmonov. O‘zbek tilining nazariy grammatikasi. Toshkent. O‘qituvchi. 1995 yil.
4. Sh.Akramov. O‘zbek tilining gap qurilishida to‘ldiruvchi va hol. Valentligi aspektida. (Nomz.diss.si) Toshkent. 1997.
5. Sayfullayeva R.R., Mengliyev B.R., Boqiyeva G.H., Qurbonova M.M., Yunusova Z.Q., Abuzalova M.Q. Darslik “Hozirgi o‘zbek adabiy tili”, − Toshkent: FTM, 2009)

Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti O’zbek tili va adabiyoti fakulteti O’zbek tili va adabiyoti fakulteti 3-a kurs talabasi Boltaboyeva Inobat Ikromovnaning “O’zbek tilida teng va tobe bog’lanishlar “ mavzusidagi kurs ishiga ilmiy rahbar

Xulosasi

Ma’lumki, har bir milliy til o‘z taraqqiyotida mukammallashib boradi: uning grammatik va fonetik normalari barqarorlashadi, lug’at tarkibi esa boyib boradi. Shuning natijasida til eng murakkab fikrlarni chiroyli va har xil formada ifodalash xususiyatiga ega bo‘ladi.

O‘zbek tilida teng va tobe bog‘lanish, shuningdek bog’lovchi vositalar an’anaviy tilshunoslikda shakliy-funksional tomondan ancha o‘rganilgan. Bu sohada ko‘pgina maqolalar, monografiya va qo‘llanmalar nashr qilingan. Ammo ulardagi barcha holatlar aniq, ular oxirigacha o‘z yechimini topgan deyish qiyin. Biz kichik tadqiqotimizda sintaktik aloqa turlari haqidagi nazariy qarashlarni umumlashtirish, munosabat bildirishni ma’qul deb bildik.
Aslida ba’zi mustaqil, so‘zlar tilning taraqqiyoti va tarixiy takomillanishi protsessida so‘zlar birikmasi tarkibida qo‘shni so‘zlarga qo‘shilib, enkliza holatida qo‘shni so‘zga tobelanib, ularga biror yo‘sinda singib ketib, shaklan va mazmunan turlicha o‘zgarishlarga uchrab, natijada, mustaqil shaklini, muayyan ma’nosini yo‘qotib o‘zi qo‘shilgan so‘zlar uchun bir affiks vazifasini bajara boshlaydi va shu holatda affiksga aylanadi, degan turlicha ilmiy nazariya’ning haqiqat ekanini tasdiqlovchi bir qancha asosli dalillar mavjud.
Kurs ishi kirish ,asosiy qism ,xulosa ,foyalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat . Mazkur kurs ishida teng va tobe bog’lanishlar, valentliklar ularni hosil qiluvchi birliklar haqida mulohazalar yuritildi.
O’zbek tilidagi teng bog’lanishni hosil qiluvchi vositalar ,so’z birikmalarining turlari va ularni hosil qiluvchi vositalar haqida o’z mulohazalarini izohlab bergan.
Ish xulosalangan , yaxshi darajada bajarilgan ishlar qatorida himoyaga tavsiya etaman.
Ilmiy rahbar: asis. Xudayarov Q.

1 İ.A.Karimov. Yuksak manaviyat – engilmas kuch. – T.,2010, 83-b

2 A.N. Kononov. Grammatika sovremennogo tureykogo literaturnogo yazıka.M. 1956, 78-97-betlar. N.A. Baskakov. Karakalpakskiy yazık, 1 chast 1 izd-vo AN Moskva, 1956 196-197 betlar. Shu avtor, Osootnosheniyalichnıx i ukazatelnıx mestoimenii v tyurskix yazıkax. Dokladı i soobsheniya AN. 1. 1956, 135- bet.
2) S.E. Malov, Pamyatniki drevnego-tyurskoy pismennosti izd. AN M. 1951, 187-198 betlar.
3) Prof. V.V. Reshetov. Ob odnom uzbekskom padeje, Tyurkologigicheskiy sbornik. 1 izd AN M. 1956 176-bet.
4) G. I. Ramstedt Vvedenie v altayskoe yazıkoznanie, izd İn. Lit.
5) E.V. Sevortyan. Kategoriya padeja. İssledovaniya po sravnitelnoy grammatike tyurskix yazıkov, N. 1956, 45-57 betlar.
6) A. M. Sherbak, Grammaticheskiy ocherk yazıka tyurskix tekstov. XX-XIII v.v. iz vostochnogo Turkestana, izd AN M. 1961, 78-91 betlar.
7) Prof A.K. Borokov İz materialov dlya istorii uzbeskogo yazıka, Tyurkologicheskiy sbornik İzd-vo AN M. 1956 74-78 betlar.
8) A.G. G’ulomov O‘zbek tilida kelishiklar, O‘zFa asarlari Toshkent, 1941, Filologiya I Ikitob 5-85 bet.
9) Faxri Kamol, O‘zbek orfografiyasi haqida O‘quvpeddavnashr, Tosh. 1957 32-35 bet.
10) Sh. Shoabdurahmanov O‘zbek adabiy tili va o‘zbek xalq shevalari, Tosh1962. 141g’150 bet.
11) F. Abdullayev, Kelishik affikslarining genezisiga doir. «O‘zbek tili va adabiyoti masalalari» jurnali, 5-son 1961 27 –bet.
12) K. Karimov, Kategoriya padeja v yazıke «Kutagdu bilig», Avtoref. Kand. Diss. Tosh 1962.

3 A.Nurmanov, N.Mahmudov.O‘zbek tili nazariy grammatikasi(morfologiya). –T.: 2002y.