Variant №1 Boshqaruv usullarining mazmun-mohiyati

4. Davlatlar boshqaruvi, raqobatchilari va hamkorliklari
Bugungi kunda Oʻzbekistondagi jadal islohotlar davlat boshqaruvini takomillashtirishni, unda sifat oʻzgarishlari yasashni taqozo etmoqda. Bu vazifa davlat va jamiyatning taraqqiyotiga turtki boʻladigan omillardan oqilona foydalanish, ilgʻor mamlakatlar tajribasida sinalgan yondashuvlarni qoʻllashga undaydi. Eʼtiborlisi shundaki, davlat boshqaruvidagi oʻzgarishlar ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy-huquqiy va madaniy-maʼrifiy sohalar bilan uzviy bogʻliqlikda amalga oshiriladi. Shu nuqtayi nazardan, davlat boshqaruvi sohasining samaradorligini oshirish uchun ushbu uygʻunlikni ilmiy tadqiqotlarda aks ettirish zarurati tugʻiladi. Buning uchun davlat boshqaruvini mantiqan oʻzaro bogʻliq tarmoqlarni oʻz ichiga qamrab olgan, yaxlit soha sifatida ilmiy tadqiq etish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa davlat boshqaruvining mohiyati va oʻziga xos jihatlarini oʻrganish, shu asosda sohaga oid muammolarni aniqlash hamda bartaraf etish imkoniyatini kengaytiradi. Davlat va jamiyat hayotida yuz berayotgan oʻzgarishlar davlat boshqaruvi ixtisosligi boʻyicha fundamental va amaliy tadqiqotlarni tizimli yoʻlga qoʻyish zaruratini yuzaga keltirmoqda. Davlat boshqaruvi siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, falsafiy, sotsiologik va shu kabi boshqa sohalarning muhim jihatlarini oʻz ichiga qamrab oladi. Davlat va jamiyat hayotidagi muammolarni aynan davlat boshqaruvi prizmasi orqali chuqur va atroflicha tadqiq etish imkonini beradi. Davlat boshqaruvi sohasidagi muammolarni yaxlit bir ixtisoslik doirasida chuqur oʻrganish va yechimlarini ilmiy asoslash davomida sheriklikning sof foydasi 200 mln. so‘mni tashkil etdi. Yakka tartibdagi tadbirkor qancha foyda oladi?
Sof foyda= 200 mln so’m * 20%=40 mln so’m
VARIANT № 6
1. O‘zbekistonda davlatning iqtisodiy vazifalari
Davlat bozor mexanizmi bajara olmaydigan bir qator iqtisodiy vazifalarni bajaradi. Ular quyidagilardir: 1. Mamlakatning ijtimoiy - iqtisodiy xavfsizligini va milliy iqtisodiyotni raqobatbardoshligini ta`minlash; 2. Barqarorlashtirish vazifalari (pul muomalasini tartibga solish, inflyatsiyani oldini olish va h.); 3. Qonuniy tartibga solish vazifasi; 4. Muvofiqlashtirish vazifasi; 5. Ijtimoiy yo`naltirilgan vazifasi; 6. Taqsimlash; 7. Nazorat va boshqalar. Yuqoridagilarning barchasi hozirgi zamon iqtisodiyotida bozor mexanizmi orqali iqtisodiyotni tartibga solish qanchalik zarur bo`lsa, davlat mexanizmini shunchalar zarur ekanligini ko`rsatadi. Eng muhimi, iqtisodiy jarayonlarni tartibga solishda xar ikkala mexanizmlarni afzal jixatlarini birlashtirishdir. Bu esa iqtisodiyotni ratsional boshqarishdagi muhim vazifalardan biri hisoblanadi. ir qilish usullari; bilvosita ta’sir qilish usullari; tashqi iqtisodiy usullar. Bevosita usullar – yaxlit takror ishlab chiqarish jarayoni yoki uning alohida tomonlarini to’g’ridan-to’g’ri, ma’muriy tartibga solish. Masalan, iqtisodiyotning ayrim bo’g’inlari transport, aloqa, atom va elektr energetikasi, kommunal xizmat va boshqa sohalarni bevosita boshqarish; narxlar va ish haqini “muzlatib” qo’yish siyosati; ish bilan bandlik xizmati faoliyatini tashkil qilish; iqtisodiy sohani tartibga solishni lo’zda tutuvchi qonunlarni ishlab chiqarish va qabul qilish. Bilvosita usullar – bunda iqtisodiy dastak va vositalarga ustunlik beriladi. U davlatning pul-kredit va byudjet siyosatida o’z ifodasini topadi. Pul-kredit siyosatining asosiy vositalari quyidagilardan iborat: hisob stavkasini tartibga solish; moliya-kredit muassasalarining Markaziy bankdagi zahiralari minimal hajmini o’rnatish va o’zgartirish; davlat muassasalarining qimmatli qog’ozlar bozoridagi operasiyalari. Aholi daromadlari – aholining ma’lum vaqt davomida pul va natural shaklda olgan daromadlari miqdori. Nominal daromad – aholi tomonidan ma’lum vaqt oralig’ida olingan daromadlarning pul ko’rinishidagi miqdori hisoblanadi.Real daromad – narx darajasi o’zgarishini hisobga olib, aholining ixtiyorida bo’lgan daromadga sotib olish mumkin bo’lgan tovar va hizmatlar miqdorini ko’rsatadi, ya’ni daromadning xarid quvvatini bildiradi. Daromadlar tengsizligi – aholi jon boshiga to’g’ri keladigan o’rtacha daromadlar darajasi bir-biridan farqlanishini bildiradi. Lorents egri chizig’i – daromadlar tengsizligi darajasini miqdoriy aniqlashni xarakterlaydi. Djini koeffitsienti – yalpi daromadning aholi guruhlari o’rtasida taqsimlanishini tavsiflash uchun qo’llaniladi. Oila byudjeti – bitta oilaning ma’lum davr uchun barcha daromadlari va harajatlari tarkibi. Ijtimoiy siyosat – davlatning daromadlar taqsimotidagi tengsizlikni iqtisodiyot qatnashchilari o’rtasidagi ziddiyatlarni bartaraf qilishga yo’naltirilgan siyosat. Ijtimoiy himoya – mamlakat aholisini ijtimoiy va moddiy muhofaza qilinishini taʼminlaydigan va jamiyatda qaror topgan xuquqiy, iqtisodiy, ijtimoiy chora-tadbirlar majmui; Aholini ijtimoiy himoyalash chora-tadbirlari tizimidagi eng asosiy yo’nalish – bu narxlarni erkinlashtirilishi va pulning qadrsizlanish darajasi ortib borishi munosabati bilan daromadlarning eng kam va o’rtacha darajasini muntazam oshirib borish hisoblanadi. Tartibga solish o’z oldiga qanday maqsad va vazifalarni qo’yadi? Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish ob’ektiv ravishda shartlanadi. Ko‘plab iqtisodchilar iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solinishining zarurligini faqat bozorning kamchiliklari, uning ko‘plab iqtisodiy muammolarni hal eta olmaslik holati bilan izohlaydilar. Barcha iqtisodiy tizimlarda davlat va bozor tizimi o’ziga xos ahamiyat kasb etib, har biri mustaqil amal qiladi. Shu bilan birga turli iqtisodiy tizimlar bir-biridan iqtisodiyotni boshqarish va tartibga solishda davlat va bozor rolining nisbati bo’yicha kеskin farqlanadi. Masalan, bir iqtisodiy tizim ko’proq davlat tomonidan boshqarishga tayansa, boshqasi bozor mеxanizmi orqali tartiblashga ustunlik bеradi. Mustaqil taraqqiyot davrida «mamlakatimizning uzoq va davomli manfaatlari taqozo etgan holatlarda va kеskin vaziyatlardan chiqish, ular tug’diradigan muammolarni hal etish zarur bo’lganda iqtisodiyotda davlat tomonidan boshqaruv usullari qo’llandi va bunday yondashuv oxiroqibatda o’zini to’la oqladi»
davlat boshqaruvi samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Rivojlangan mamlakatlar qatoridan oʻrin olishdek ilgʻor strategik maqsadlarni oʻz oldiga qoʻyib, yangilanayotgan Oʻzbekistonda davlat boshqaruvi sohasida kadrlarni tayyorlash hamda qayta tayyorlash borasida tub islohotlarni amalga oshirish, fundamental va ilmiy-amaliy tadqiqotlarni tizimli yoʻlga qoʻyishni davrning oʻzi talab qilmoqda. Yangicha yondashuvning mazmun-mohiyati shundan iboratki, davlat boshqaruvi sohasida kadrlar tayyorlash uzluksiz taʼlim tizimi doirasida bosqichma-bosqich amalga oshirilishi lozim. Boshqaruv kadrlari tayyorlash jarayonining bunday tizimga solinishi, eng avvalo, davlat boshqaruvi ixtisosligi boʻyicha ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash tizimini yaratishni shart qilib qoʻyadi. Chunki aynan shu sohaga ixtisoslashgan yuqori malakali ilmiy-pedagog kadrlarni tayyorlamay turib, davlat boshqaruvi yoʻnalishida uzluksiz taʼlim tizimini joriy qilish mantiqan notoʻgʻri.
5. Keys. Yakka tartibdagi tadbirkor to‘liq shirkat ustav kapitalida 20% ulushga ega. Hamkorlikning ustav kapitali 1 mlrd. so‘mni tashkil qiladi. Sof yil oxiriga kelib aktivlar 900 mln. so‘mni tashkil etdi va yil