Vaxobov h, mirzamahmudov o. T

Uyga vazifa berish.
Darsning yakunida uyga vazifa beriladi. Uyga 
vazifa mavzusi sinf taxtasiga yozib qo’yiladi. Shundan so’ng uni bajarish 
bo’yicha o’qituvchi o’quvchilarga ko’rsatmalar beradi. 
Uyga vazifa ko’p hollarda darsning oxirida beriladi. Bunda o’quv-
chilar uy vazifasini maqsadi va mohiyatini tushunib yetishmaydi. Ko’p 
xollarda o’qituvchi ham uy vazifasini berib ham, tushuntirib xam ulgur-
maydi. Shuning uchun uyga vazifa darsning boshida, yangi mavzuni o’tib 
bo’lgandan so’ng berilsa uni qanday bajarishni o’quvchilarga to’laroq 
tushuntirib berish mumkin. 
Uyga berilgan vazifani tushuntirganda uni o’ziga xos xususiyatlarini 
hisobga olmoq zarurdir. Matn bo’yicha beriladigan vazifalarni kartalar, 
jadvallar va chizmalar bo’yicha beriladigan topshiriqlarni alohida 
tushuntirish lozim. 
14.3. Geografiya darslarini rejalashtirish. 
Geografiya darslarini rejalashtirish geografiya ta’limidagi muhim 
vazifalardan biri hisoblanadi. Geografiya darslarini rejalashtirish ikki 
qismdan iborat: mavzuli va dars rejasi, darsning samaradorligi uni qanday 
rejalashtirilganligi bog’liq. Mavzuli va dars rejalari qanday mukammal 
tuzilgan bo’lsa o’quvchilarni bilim va ko’nikmalarni egallashi shuncha tez 
va oson bo’ladi. 
Mavzuli rejalashtirish
. Mavzuli rejalashtirishda ma’lum bir geogra-
fiya predmeti bo’limlari bo’yicha o’quv yili bo’yiga berilgan soatlar hajmi 
doirasida taqsimlab chiqiladi. Bunda o’qituvchini bilimlar tizimini shakl-
lantirish, mavzular va darslar orasidagi o’zaro bog’liqliklarni aniqlash, 
tushunchalarni shakllantirish yo’llarini aniqlash va ularni shakllantirishni 
asosiy bosqichlarni, tayanch bilim va tushunchalarni ajratishni, amaliy 
ishlar tizimini aniqlashni rejalashtirish ko’zda tutiladi. Mavzuli rejalash-
tirish quyidagilarni aniqlashga imkon beradi: a) ma’lum bir kurs bo’yicha 
o’quv jarayonlarnini to’la ko’rishga imkon beradi; b) ma’lum bir kurs 
bo’yicha dars turlarini aniqlashga; v) o’qituvchi va o’quvchilarni ham-

---

korlikda faoliyatini metodlari va usullarini birgalikda qo’llashga. Odatda 
mavzuli rejalar soatlar hajmini o’zgarmagan taqdirda ayrim o’zgarishlar va 
qo’shimchalar kiritilgan holda 3-4 yil davomida foydalanishga mo’jal-
langan bo’ladi. 
Hozirgi davrda georafiya dasturlarning va predmetlarining asosiy 
xususiyati ulardagi bilimlarni sinfdan- sinfga murakkablashib borishidir. 
Shu munosabat bilan har bir geografiya darsi ma’lum bir bilim va 
ko’nikmalarni o’quvchilar tomonidan mustaqil o’zlashtirishini shakllan-
tirishda alahida bosqich bo’lmog’i lozim. Shuning uchun umuta’lim 
maktablaridagi har bir sinf predmeti bo’yicha, bo’limlar va mavzular 
bo’yicha rejasi ma’lum bir – biri bilan bog’langan tizim deb qaralmohi 
lozim. Mazkur tizimning barcha qismlari bir-biri bilan chambarchas 
bog’langan. Mazkur tizimni ikkita yirik bo’limga bo’lishimiz mumkin: 
tabiiy geografiya va iqtisodiy geografiya. Ushbu ikki tizim bir-birini 
to’ldirishi lozim. Tabiiy geografik tizimning o’zi alohida geografiya pred-
meti tizimidan, ular esa bo’limlar, mavzular tizimlaridan iborat. Shuning 
uchun har bir darsni ma’lum bir yaxlitlikni bir bo’lagi bo’lgan tizim deb 
qarash mumkin. 
Darslar tizimida turli xil darslar turlari ko’zda tutilmog’i lozim. Ular 
turli xil didaktik maqsadlarga ega bo’lishi mumkin. Ayrim darslarda faqat 
yangi material o’rganilishi mumkin, ayrimlarida darsni hamma qismlari 
bo’lishi mumkin ya’ni tashkilliy qism, bilimlarni tekshirish yangi mavzuni 
o’rganish, olingan bilim va ko’nikmalarni mustahkamlash, uyga vazifa 
berish. 
Mavzuli rejalatirishda quyidagi ma’lumotlar aks etish lozim: dars 
mavzusi; dars turi; ta’limiy maqsadi; tarbiyaviy maqsadi; qo’llaniladigan 
o’qitish metodi; darsning tuzulishi; dars jihozi; tayanch tushunchalar; 
predmetlararo aloqalar; ichki predmetlararo aloqalar. (9-jadval).