Вәһһаби Мәзһәби

İnsanın həqiqəti onun ruhudur

İnsan iki hissədən, cisimdən və ruhdan ibarətdir. Lakin insanın əls həqiqəti onun cismi ilə olan ruhudur. Biz hələlik fəlsəfi nöqteyi-nəzərdən bu haqda bəhs etmirik. Quran ayələri ilə bu mövzunu işıqlandırırıq.

Quran ayələrində insanın həqiqətinin onun ruhu və nəfsi olduğu sübuta yetirilib.

“(Ya Məhəmməd!) De: “Sizə müvəkkil olan ölüm mələyi (Əzrail) canınızı alacaqdır. Sonra da (Qiyamət günü) Rəbbinizin hüzuruna qaytarılacaqsınız!”⁴

“Canınızı alacaq” kəlməsində məqsəd ölmək deyil, yəni götürmək və almaq mənasındadır.⁵ Əgər insanın mahiyyəti ruh və həyat olarsa, bu, ayənin məfhumuna aiddir. Amma, ruh və həyat insanın mahiyyətinin bir hissəsini və digər bir hissəsini isə bədən təşkil edirsə, bu, ayənin məna və məfhumu ilə düz gəlmir. Çünki ölüm mələyi (Əzrail) heç vaxt insanın bədənini almır, əksinə, bədən olduğu kimi qalır, ruh isə bədəndən çıxarılıb başqa bir dünyaya aparılır.

İnsanın mahiyyəti kamillik, təkamül mərkəzi onun ruhudur. Bədən və cisim isə libasa bənzər bir örtükdür.

Ruhun ölümdən sonra əbədi qalması birinci mətləbdə açıqlandı və izah olundu. Quran ölümü bəşəriyyətin yoxluğu hesab etmir.

Əksinə, “şəhidlər, övliyalar” və “cinayətkarlar” üçün Qiyamət günündən qabaq bir xoş və əzablı həyat (Bərzəx aləmi) də vardır.

Əgər insanın mahiyyəti bədən hesab olunursa, şübhəsiz ki, insan dünyasını dəyişdikdən bir neçə müddət sonra həmin bu bədən quruyub torpağa dönür. Onda Bərzəx və Qiyamət aləminin heç bir məfhum və məntiqi dəyəri olmaz.