Вәһһаби Мәзһәби

Kitabın tərcüməsində istifadə olunmuş ədəbiyyat:

1− Quranın tərcüməsi: Ayətullah Məkarim Şirazi.

2− Quran tərcüməsi: 3. Bünyadov, V. Məmmədəliyev.

3− Əmid izahlı lüğət ensiklopediyası.

1 Nəcd Alusi tarixinin xülasəsi, səh. 111-113.

2 Osman bin Sənəd əl-Bəsri “Tarixi-Bağdad” kitabının 152-ci səh-də Şeyx Məhəmmədlə Ali-Səudun fəaliyyətlərini başqa cür qeyd edib. Lakin bu kitabda yazılan daha dəqiqdir.

1 “Tarixi-İbn Bişr Nəcdi”,

2 Cəzirətl-ərəb fil-qərnil-işrin, 341-ci s.

3 Tarixül-Məmləkətil-Ərəbiyyatis-Səudiyyə, 1-ci c. 51-ci s.

4 Tarixi-Kərbəla və Hairi-Hüseyn (ə), 172-174 s.

5 Həzrət Əli (ə) Peyğəmbər (s) tərəfindən xilafətə təyin olunduğu gün (mütərcim).

6 On ikinci imam Həzrəti Məhdinin (ə) mövlud günü (mütərcim).

7 Miftahül-kəramə, 7-ci cild, 653-cü s.

1 Tarixi Nəcdi Alusi, 90-91 s. Bu haqda İbn Teymiyyənin “əl-Əqidəsti-Həməviyyə” risaləsinə baxa bilərsiniz.

2 Hazirül-aləml-İslami, 1-ci c, 4-cü s.

3 Əl-Fütuhatül-İslamiyyə, c. 2, 357-ci s.

4 Əl-İslamü fil-qərnil-işrin, s. 126-137.

1 Dinə yenilik gətirmək, dində olmayanları dinə əlavə etmək.

2 Hərəmeyni-Şərifeyn: Məkkədə müqəddəs Kəbə evi olan Məscidül-Hərəm və Mədinədə Peyğəmbər (s)-in müqəddəs qəbri olan Məscidün-Nəbi məscidlərinə deyilir. (mütərcim).

1 Kəramət sahibləri

2 Və yaxud qəbrin üzrində tikilən sinə daşı və baş daşı (mütərcim).

3 Mərhum Ağa Bozorg Tehrani “Əz-Zəriə” kitabının səkkizinci cildinin 261-ci səhifəsində yazır: “Vəhhabilər 1343-cü ildə (1923) rəbiül-əvvəl ayının 15-i Hicazı ələ keçirtdikdən sonra həmin il şəvval ayının 8-i Bəqi qəbiristanlığında imamların və səhabələrin qəbirlərini viran etdilər. Halbuki 1344-cü ildə (1923) “Ümmül-Qüra” qəzetinin şəvval ayının 17-ci № -sində Mədinə alimlərinin suallara cavabları tarixi ramazan ayınn 25-i göstərilib. Amma daha dəqiq budur ki, Hicaz şəhərinin ələ keçirilməsi ilə qəbirlərin məhv edilməsi 1344-cü ildə baş verib. Mərhum Seyyid Möhsün Əmin bu tarixi səhih bilir. Daha geniş məlumat üçün “Kəşfül-irtiyab” kitabının 56-60-cı səh-ə müraciət edə bilərsiniz.

4 Mədinə şəhərində Bəqi qəbiristanlığında (Peyğəmbər (s)-in dəfn olunduğu yerin yaxınlığında) imamların dörd nəfərinin müqəddəs bədənləri dəfn olunub: (1- İmam Həsən (ə), 2- İmam Sadiq (ə), 3-İmam Baqir (ə), 4- İmam Zeynəl-Abidin (ə). Onların dəfn olunduqları yerdə ziyarətgah üçün məscid (məqbərə) tikilmişdi. Bu ziyarətgaha müsəlmanlar tərəfindən çox böyük hörmət olunurdu. Lakin vəhhabilərin mənfur əmələri nəticəsində bu müqəddəs qəbri yaxından ziyarət etməyə belə icazə verilmir (mütərcim).

1 “Məcməül-Bəyan”, 4-cü c. 83 s.

2 Həqiqətən də, Səfa və Mərvə Allahın əlamətlərindəndir. /Bəqərə, 158.

3 “Biz qurbanlıq dəvələrini də Allahın nişanələrindən etdik, “Həcc” surəsin, 36-cı ayə.

4 Məkkədə səhra adıdır. Hacıların Həcc mərasimində bir müddət burada qalması vacibdir.

1 Kəşfül-irtiyab, 384-cü səh.

2 Həzrəti İsaya nazil olan səmavi kitab “İncil” təhrif olunub və buna oxşar 1) Matta. 2) Mark. 3) Luka. 4) İohan adlarında kitablar yazılıb. (mütərcim)

3 İbn Sədin Təbəqat kitabına müraciət edin. 1-ci cild, 360-503-cü səh. Bu kitablarda Peyğəmbərin bir çox xüsusiyyətləri nəql olunub.

1 Təthirül-etiqad, 17-ci s. Misir çapı, Kəşfül-irtiyab kitabından nəql olunub.

2 Vəfaül-Vəfa kitabı, 383-390-cı s.

3 "Səhih Müslim". c, 3. Əl-Cənaiz kitabı, səh. 61. sünən ət-Tirmizi. c. 2, səh. 256. “Macaə fi təsviyətil-qəbr” kitabı, c. 4. “Təsviyətül-qəbr” kitabı, səh. 88.

1 Hədisi rəvayət edən.

2 Təhzibüt-təhzib, 11-ci c. səh. 130.

3 Məsdəri-Sadiq, c. 11, səh. 130.

4 Məsdəri-Sadiq, c. 4, səh. 115.

5 Məsdəri-Sadiq, c. 11, səh. 218.

6 Məsdəri-Sadiq, c. 3, səh. 179.

7 Sünnilərin ən mötəbər altı hədis kitabı.

8 Kitab tərcümə olunduğuna görə ayələrin, hədislərin və kəlmələrin ərəbcəsi qeyd olunmayıb.

9 Əl-Müncid, “Şərəf” kəlməsi.

1 “Əla”, surəsi 2-ci ayə.

2 Əl-fiqhü ələl-məzahibil-ərbəə, c. 1, səh. 420.

3 Əl-fiqhü ələl-məzahibil-ərbəə, c. 1, səh. 420.

4 Səhih Müslim, c. 3 “Cənaiz” kitabı, səh. 61.

1 "Səhih Müslim", kitabının şərhi.

2 İrşadüs-sari, 2-ci c. 468-ci s.

3 Əl-Fiqhü ələl-məzahibil-ərbəə, 1-ci c. 421-ci s.

1 "Səhih Müslim", Əl-Cənaiz kitabı, 3-cü c. 62-ci s.

2 Sünəni-Tirmizi. “Əbdürrəhman Məhəmməd Osmanın” təhqiqləri, 2-ci c. 208-ci s.

3 Səhihi-İbn Macə. 1-ci c, əl-Cənaiz kitabı.

4 Səhihi-Nəsai, 4-cü c. 87-88-ci s. Hafiz Cəlaləddin Süyutinin şərhi.

5 Sünəni-Əbi Davud. 3-cü c. 216-cı s.

6 Müsnəd Əhməd, 3-cü c. 295, 332 və 339-cü s.

7 Əbdül Məlik ibn Əbdül Əziz Cərih Əməvi.

8 Məhəmməd ibn Müslim Əsədi.

9 Təhzibüt-təhzib, 6-cı c. 402 və 506-cı s. Darül-Məarif Nizamiyyə Şihabüddin Əbil Fəzl Əhməd/.

1 Ravilər hədisi bir-birlərindən nəql etdiklərinə görə ardıcıllığa riayət etmək üçün ox “→” işarəsi ilə qeyd olunub (mütərcim).

2 Müsnədi Əhməd, c. 6, s. 299.

3 Müsnədi Əhməd, c. 6, s. 299.

4 Müsnədi Əhməd, c. 6, s. 299.

5 Mizanül-Etidal, c. 3, s. 350-355.

6 Mizanül-Etidal, c. 2, s. 476. “Abdullah ibn Ləhyiə” ünvanı: “ət-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 444-cü səhifəyə müraciət olunsun.

7 Müsnədi Əhməd, c. 1, s. 7; Səhih Tirmizi, c. 2, s. 139; Təbəqat İbn Səd, 2-ci c. 71-ci s.

8 Riyazül-Cənnət, s. 269. Yazıçı Müqbil ibn Vadin, Küveyt nəşri.

1 Vəfatül-Vəfa, c. 2, s. 84.

2 Həzrət Əli (ə)-ın qardaşı, imamların isə əmisi sayılır. (mütərcim)

1 Kəhf surəsi, 21-ci ayə.

2 Əl-Kəşşaf, Məcməül-Bəyan, Ğəraibül-Quran, Nişaburi, Cəlaleyn və Əl-Mizan təfsirləri.

3 “Səhih Buxari”, “əl-Cənaiz” kitabı, c. 2, 111, mətabi çapı.

4 Kəhf surəsi, 21-ci ayə.

5 Yəni möminlər müşriklərə qalib gəlmişdilər.

1 “Səhih Buxari”, Cənaiz kitabı, c. 2, s. 88. Sünəni-Nəsai, c. 3, Cənaiz kitabı, s. 871.

2 "Səhih Müslim", c. 2, s. 68.

3 "Səhih Müslim", “Əl-Məsacid” kitabı, c. 2, s. 66.

4 Ziyarətül-qübur, s. 106.

1 Müstədi-Əhməd, c. 3, s. 248.

2 İrşadüs-sari. İbn Həcər. Fəthül-Bari, c. 3, s. 208-də deyilir: Kitab əhli (yəhudi və məsihi) kimi qəbirlərə qarşı rəftar qadağan olunub. Başqa hallarda bu iş qadağan və nəhy olunmayıb.

3 Sünəni-Nəsai, c. 2, s. 41.

4 Sünəni-Nəsai, c. 2, s. 41.

1 Səhih Buxari, c. 2, s. 111.

2 Sünəni-Nəsai, c. 3, s. 77. Misir çapı.

3 Vəfaül-Vəfa, c. 3, s. 897.

4 Vəfaül-Vəfa, c. 3, s. 922-936.

1 İbn Macə, “Səhih”, c. 2, s. 213.

2 Tövbə surəsi, 84-cü ayə.

3 Bəyzavinin təfsini, c. 3, s. 77.

1 Əhzab surəsi, 53-cü ayə.

2 Sünəni-İbn Macə (Hindistan çapı). “Ma caə fi ziyarətil-qəbr” fəsli, c. 1, s. 114. Səhihi-Tirmizi, “Əl-Cənaiz” fəsli, c. 3, s. 274. İbn Ərəbil-Malikinin şərhi ilə birlikdə. (Livan çapı). Tirmizi hədisi Büreydədən nəql etdikdən sonra deyir: “Büreydənin nəql etdiyi hədis səhih və düzgündür. Elm əhli bu hədisə əməl etməklə qəbri ziyarət etməyin heç bir maneəsi olmadığını iqrar edir. İbn əl-Mübarək, Şafei, İshaq və s. alimlər də bu fikirdədirlər. Aşağıdakı məxəzlərə müraciət edə bilərsiniz:

a) Səhihi-Müslim “İstəhənün-Nəbi Rəbbəhü əzzə və cəllə fi ziyarəti qəbri ümmihi” fəsli, c. 3, s. 65.

b) Səhihi-Müslim, “Əl-Cənaiz” kitabı, “Ziyarətül-qübur” fəsli, c. 2, s. 195.

v) Səhihi-Müslim, “Əl-Cənaiz” kitabı, “Ziyarətül-qübur” fəsli, c.4, s. 73.

3 Səhihi Müslüm “İstəzənün-Nəbi Rəbbəhu əzzə və cəllə fi ziyarəti qəbri ümmihi”, c. 3, s. 114. hədisi nəql edən ravilərin əqidəsinə görə, güya Peyğəmbərin anası müşrik olubmuş. Buna görə də Peyğəmbər qəbri ziyarət etmək üçün Allahdan izn istəyibmiş. Əslində isə belə deyil. Peyğəmbərin bütün cəddi-əcdadı, ata-anası tövhid əhli olmuş və İbrahim peyğəmbərin dininə itaət etmişlər. Elə buna görə də bu hədisin elmi cəhətdən heç bir əsası yoxdur. Sünəni Əbi Davud. “Əl-Cənaiz” kitabı, c. 2, s. 195. Əzhər alimlərindən olan şeyx Əhməd Sədin əlavə qeydləri ilə birlikdə Səhihi-Müslim, “Əl-Cənaiz” kitabı, “Ziyarətü qəbri müşrik”, c. 4, s. 74.

1 Səhihi-İbn Macə. “Əl-Cənaiz” kitabı. “Ma caə fin-nəhyi ən ziyarətin-nisai əl-qübur”, c. 1, s. 478.

2 Fitnə törətməkdən məqsəd budur ki, qadınlar daha emosional və tez təsirlənən olduğuna görə çox vaxt hisslərinin qarşısını ala bilmirlər. O cümlədən, əgər bir qadın yaxın adamı rəhmətə gedərsə və yaxud yaxın adamının qəbrinin ziyarətinə dedərsə, bərkdən ağlayar, saçına və üz-gözünə əl atar. Bu da İslamda bəyənilməyib və şəriət bu əmələ icazə vermir (mütərcim).

3 İbn Macənin şərhi, c. 1, s. 114 (Hindistan çapı).

4 Yeddinci hədisə müraciət edin.

5 Səhihi-Tirmizi, “Əl-Cənaiz” kitabı, “Ma caə fi ziyarətil-qübur” fəsli, c. 4, s. 275.

6 Səhihi-Buxari, “Əl-Cənaiz kitabı, “Ziyarətül-qübur” fəsli, s. 100. Səhihi-Əbi Davud, c. 2, s. 121.

7 Müstədrək Hakim, c. 1, s.377, Vəfaül-Vəfa, c. 2, s.112.

8 Sünəni-Əbi Davud, c. 2, s. 196.

1 Səhihi-İbn Macə, “Əl-Cənaiz” fəsli, 4-cü fəsil.

1 Nisa surəsi, 64-cü ayə.

1 Xatəmun-Nəbiyyin: Əziz İslam Peyğəmbəri Həzrəti Muhəmməd (s)-in ləqəblərindən biridir. Peyğəmbərlərin sonuncusu deməkdir.

2 Sünəni Əbi Davud, “Həcc kitabı”, “Ziyarətül-qübur” fəsli, c. 1, s. 470-471.

3 Ət-Tacül-Came lil üsuli fi əhadisir-Rəsul (s). müəllif Şeyx Mənsur ƏliNasif, c. 2, s.189.

4 Vəfaül-Vəfa, c. 4, s. 1361.

1 “Əl-Fiqhü ələl-məzahibil ərbəə, c. 1, s. 590.

2 Əhli-təsənnün alimləri tərəfindən İbn Teymiyyənin “Peyğəmbəri ziyarət məqsədi ilə səfər etmək haramdır” əqidəsinin əleyhinə yazılmış ən gözəl kitab.

1 Əbu Hüreyrə, İslam aləmində yalançı bir şəxs kimi tanınmışdır. 5500-ə yaxın, Peyğəmbərin adından qondarma hədislər nəql edib.

2 Tövbə surəsi, 120-ci ayə.

3 İhyaül-ülum, “Adabüs-səfər” kitabı, c. 2, s. 247 (Beyrut çapı); Əl-fətavil-kubra, c. 2, s. 24.

4 Səhihi-Buxari, c. 2, s. 76. Səhihe-Müslim, Nəvəvinin şərhi ilə, c. 9, s. 169-171; Sünəni-Nəsai Süyutinin şərhi ilə, c. 2, s. 37.

1 “Ziyarətül-qübur”, s. 159-160.

2 Zəməxşəri “Kəşşaf” kitabında bu ayənin təfsirində yazır: “O yerdən (Əshabi-Kəhfin dəfn olunduğu yer) müsəlmanlar təbərrük kimi istifadə edib namaz qılırdılar.” Nişaburi öz təfsirində bu sözü olduğu kimi qeyd edib.

3 Bəqərə surəsi, 125-ci ayə.

1 Şəfaət edən.

2 Vəfaül-Vəfa əxbari darül-Müstafa, c. 4, s. 1376.

3 Əl-Xəsaisül-Kübra, müəllif Əbdürrəhman Süyuti.

4 “Cəlaül-əfham fis-səlati vəs-səlami əla xəyrül-ənam”, müəllif ibn əl-Qeyyim, s. 227.

5 Sünəni-Nəsai, c. 4, s. 96/ Beyrut çapı.

6 Sünəni-Beyhəqi, c. 4, s. 78; Müstədrəkül-Həkim, c. 1, s. 377.

7 Müsnədi-Əhməd, c. 2, s. 222.

8 Sünəni-Nəsai (Misir çapı ilə), c. 3, s. 77; /Beyrut çapı ilə/ c. 4, s. 95; Təysirül-Vüsul ila cameil-üsul c. 4, s. 210.

1 Maidə surəsi, 2-ci ayə.

2 Sünəni-Nəsai (Misir çapı), c.3, s. 77; / Beyrut çapı / c. 4, s. 95; / Əl-Cameüs-səqirin şərhi ilə, c. 2, s.198.

1 Allah dərgahına yaxın olan bəndələr.

2 Dinə sonradan yenilik gətirmək.

3 Siqə “qəbul olunmuş, düzgün” deməkdir.

4 Müsnədi-Əhməd kitabında “Əbu Cəfər”, Xətmi ləfzi ilə tanınıb.

1 Hicri qəməri: İslam təqvimi ilə hicrət ili.

2 Səhihi-İbn Macə, c. 1, Məsacid fəsli, s. 261, /Misir çapı/; “Müsnədi-imam Əhməd ibn Hənbəl”, c. 3, 21-ci hədisə müraciət edin.

1 “Bu ağaca yaxın gəlməyin” /Bəqərə, ayə 35/ Nəhy kəlməsi burada qəti hökm deyil. Əksinə, “yol göstərmək üçün” bir göstərişdir. Yəni bu bir nəsihətdir. Bu göstərişə əməl etməyənə əzab olunmaz. Sadəcə olaraq, bu əməlin pis nəticəsi ilə üzləşə bilər. Yəni özünə zərəri ola bilər. Məsələn, əgər həkim xəstə bir adamı turş meyvə yeməkdən çəkindirsə və eyni zamanda xəstə həkimin sözündən çıxıb turş meyvə yeyərsə, bununla xəstəliyinin vəziyyəti daha da ağırlaşa bilər. Quranda bir çox ayələr bu ayədə olan nəhy kəlməsini “yol göstərici” nəhy adlandırıblar. Burada da Həzrəti Adəmin gördüyü işin nəticəsi behiştdən çıxmaq olmuşdur. “Taha” surəsinin 118-119-cu ayələrinə və “Quranın müşkül ayələrinin səhih təfsiri” kitabının 73-82-ci səhifələrinə müraciət edə bilərsiniz.

2 Bəqərə surəsi, 6-cı ayə.

3 Müstədrəki-Hakim, c. 2, s. 615; Ruhul-məani, c. 1, s. 217. Əd-Dürrül-mənsur, c. 1, s. 59.

4 Hədisin mətni “Əd-Dürrül-mənsur” kitabından götürülüb.

5 Ali-İmran surəsi, 39-cu ayə.

6 Ali-İmran surəsi, 45-ci ayə.

7 Nisa surəsi, 171-ci ayə.

8 Kəhf surəsi, 109-cu ayə.

9 Loğman surəsi, 27-ci ayə.

1 Məcməul-Bəyan, c. 1, s. 89. Burhan təfsiri, c. 1, s. 86-88. Hədislərin nömrəsi: 2, 5, 11.

2 Bürhan təfsiri, c. 1, s. 87. Hədislərin nömrəsi: 13, 15, 16.

3 Seyyid Əhməd Zəyni-Dəhlan “Əd-Dürərüs-sünniyyə” kitabının 10-cu səhifəsində yazır: “Qazı İyaz bu hədisi səhih sənədlə nəql etdi. İmam Sübki “Şifaüs-siqam”, Seyyid Səmhudi “Xülasətül-Vəfa”, Əllamə Qəstəlani “Əl-Məvahibül-ləduniyyə” və İbn Həcər “əl-Cövhərül-münəzzəm” kitablarında belə yazırlar: Bu hədis səhih sənədlə nəql olunmuşdur. Əllamə Zərqani “Məvahib” kitabının şərhində yazır: İbn Fəhəd bu hədisi yaxşı sənədlə nəql edib və Qazı İyaz bu hədisi düzgün hədislə söyləmişdir. Mənsurun Maliklə müzakirəsi haqda mətni gələn bəhslərdə gələcək.

4 “Kəşfül-irtiyab”, s. 307,308.

5 Kəşfül-irtiyab, s. 312, Xülasətül-kəlamdan nəql olunub.

6 Əd-Dürərüs-sünniyyə, s. 8.

1 Əd-Dürərüs-sünniyyə, s. 29, müəllif /Zeyni Dəhlan/, Ət-Təvəssül ila həqiqət-təvəssül”.

2 Səhifeyi-Ələviyyə: Həzrət Əli (ə) söylədiyi dualardır. Bu duaları Şeyx Abdullah Səmahici toplamışdır.

3 Məfatihül-Cinan /Ərəfə duası/.

1 Məscidül-Həram və Məscidün-Nəbi.

2 Əsədül-ğabə, c. 3, s.11 /Misir çapı/.

3 Əl-Məvahib, c. 3, / s. 380/. Misir çapı.

4 Vəfaül-Vəfa, c. 2, s. 137 v.

5 Əs-Səvaiqül-mühriqə, s. 178, / Qahirə çapı /.

6 Maidə surəsi, 35-ci ayə.

7 Səhihi-Buxari, “Səlati istiqna” fəsli/ Məhəmməd Əli Səhih çapxanası/ c. 2, s. 32.

1 “Bu tarix səhih və düzgündür.” Sözünü işlətsəydi daha yaxşı olardı. Çünki hədis Peyğəmbərdən (s) nəql olunan kəlama deyilir. Biz isə təvəssül haqqında tarixi hadisələri nəql edirik. Təvəssül haqqında hədisləri isə qabaqda qeyd etmişik.

2 Əsədül-qabə, c. 3, s. 111.

3 Vəfaül-Vəfa, c. 3, s. 375, “Misbahüz-zilam”,

4 Fəthül-Bari, c. 3, s. 413 Livan, /Darül-mərifət çapxanası/.

5 Bəqərə surəsi, 233-cü ayə.

6 “Zəxairül-Əqəbi fi-mənaqibi-zəvil-qürba” s. 252. / Müəllif: Hafiz Mühibiddin Əhməd ibn Abdüllah Təbəri (615-ci (1195) ildə anadan olub, 694-cü (1274) ildə vəfat edib). Qahirə, Məktəbətül-Qüds çapxanası; Məcməüz-zəvaid, c. 9, s. 36. İkinci çap müəllif Hafiz Nurəddin Əli ibn Əbi Bəkr Əl-Həyəmi.

1 Fəthul-Məcid, s. 154.

Bütün İslam ölkələrində Peyğəmbərin mövludunu bayram kimi qeyd edirlər. Lakin vəhhabilərin müftisi olan Bin Baz İslam peyğəmbərinin mövludunu bayram keçirməyi haram bilir və bu əməli bidət adlandırır.

1 Müfrədati-Rağib kitabı.

2 Yusif surəsi, 84-cü ayə.

3 Yusif surəsi, 94-cü ayə.

4 Bundan əlavə məzlumların öz peyğəmbərlərin övladlarının əza məclislərini təşkil etmək barəsində çoxlu səhih hədislər rəvayət olunub. Əllamə Məclisi sünni kitablarında nəql olunan belə hədisləri “Siratina və sünnəti” kitabında cəm edib.

1 Maidə surəsi, 114-cü ayə.

2 İntihar surəsi 4-cü ayə.

1 Yusif surəsi, 92-ci ayə.

2 Yusif surəsi, 96-cı ayə.

3 Peyğəmbərin vaxtından indiyə kimi vəhhabilərdən başqa bütün müsəlmanlar Peyğəmbərin tarixi abidələrinə təbərrük edirlər. Şeyx Məhəmməd Tahir Məkki bu mətləbi tarixi sübutlarla 1385 h. q. İlində (1965) çap olunmuş “Təbərrük səhabə biasari Rəsulullah (s)” kitabında yazır.

4 Səhihi-Buxari, c. 3, s. 255.

5 Səhihi-Buxari, c. 4, s. 227 və Səhihi-Müslim, “Xatəmün-Nübüvvət” fəsli.

6 Səhihi-Buxari, c. 4, s. 226.

7 Səhih-Buxari, c. 4, s. 226.

8 Səhih-Müslim, c. 4, Fəzailüs-səhabə fəsli (kitabı).

1 Bir çox yazıçılar bu hadisəni nəql ediblər: Şəbrayi, “əl-İltaf” kitabında s.9; Səmhudi “Vəfaül-Vəfa” kitabında c. 2, s. 444; Xalidi “Sülhül-Əxvan” kitabında s. 57, və s.

2 Bu dastanı bir çox yazıçılar nəql edib. Sübki “Şifaüs-siqam” kitabında və İbn Əsakir və ibn Əsir “Əsədül-Ğabə” kitabında c. 1, s. 28.

3 Müstədrək Hakim, c. 4, s. 515.

1 Ən-Nəhl surəsi, 36-cı ayə.

2 Əl-Ənbiya surəsi, 25-ci ayə.

3 Ali-İmran surəsi, 64-cü ayə.

1 İsra surəsi, 24-cü ayə.

2 Bəqərə surəsi, 34-cü ayə.

3 Yusif surəsi, 100-cü ayə.

4 Yusif surəsi, 4-cü ayə.

5 Allahdan başqa Allah yoxdur.

1 Tur surəsi, 43-cü ayə, Tövbə 43-cü ayə, Nəhl surəsi, 63-cü ayəyə müraciət edə bilərsiniz.

2 Hicr surəsi, 96-cı ayə.

3 Furqan surəsi, 68-ci ayə.

4 Məryəm surəsi, 80.

5 Ənam surəsi, 74.

6 Ənan surəsi, 74.

7 Mumin (Ğafir surəsi), 12.

8 Kəşfi-əsrar, 29-cü səh.

9 Maidə surəsi, 72.

10 Ənam surəsi, 102.

1 Ali-İmran surəsi, 44-cü ayə.

2 Zumər surəsi, 44-cü ayə.

3 Qəsəs, 73; Nəml, 60-64; Zumər, 5-6.

4 Muminun surəsi, 80-cı ayə.

5 Ənam surəsi, 61-ci ayə.

6 Tövbə surəsi, 31.

7 Bəqərə surəsi, 255.

8 Miləl və Nihəl, c. 2, s. 244.

1 Yunus surəsi, 18.

2 Zumər surəsi, 3.

3 Ənbiya surəsi, 26-27.

4 Ali-İmran surəsi, 33.

5 Bəqərə surəsi, 124.

6 Şura surəsi, 23

7 Bəqərə surəsi, 34.

8 Yusif surəsi, 100.

1 Əraf surəsi, 28-ci ayə.

2 Məalimit-tovhid; Ət-tovhid fil-Quran.

1 Kəhf surəsi, 95-ci ayə.

2 Ali-İmran surəsi, 159.

3 Mümtəhinə surəsi, 12.

4 Tövbə surəsi, 103.

5 Mümtəhinə surəsi, 4.

6 Məryəm surəsi, 47.

2 Tövbə surəsi, 114.

3 Nisa surəsi, 64.

4 Nisa surəsi, 9.

5 Münafiqun surəsi, 5.

6 Yusif surəsi, 97-98.

7 Tövbə surəsi, 80.

8 Münafiqun surəsi, 6.

1 Əraf surəsi, 134.

2 Həşr surəsi, 10.

3 Mömin surəsi, 7.

4 Kəşfül-irtiyab, s. 274.

5 Şuəra surəsi, 80.

6 Nəhl surəsi, 69.

7 İsra surəsi, 82.

8 Yunus surəsi, 57.

9 Bu haqda daha çox məlumat almaq istəyənlər “Nuriyyə mən peyambəran” kitabına müraciət edə bilər. / Ayətullah Cəfər Sübhani/.

1 Əraf surəsi, 160.

2 Nəml surəsi, 38.

3 Maidə surəsi, 110.

1 Bəqərə surəsi, 154.

2 Ali-İmran surəsi, 169.

3 Ali-İmran surəsi, 170.

4 Ali-İmran surəsi, 171.

1 Yasin surəsi, 25, 26, 26.

2 Yasin surəsi, 28-29.

3 Mömin surəsi, 46.

4 Səcdə surəsi, 11.

5 “Təfsirü Alair-Rəhman” /Əllamə Bəlaği/, s. 34.

1 Əraf surəsi. 77-ci ayə.

2 Əraf surəsi, 78-ci ayə.

3 Əraf surəsi, 79-cu ayə.

4 Əraf surəsi, 91-ci ayə.

5 Əraf surəsi, 92-ci ayə.

6 Əraf surəsi, 93-cü ayə.

7 “Zuxruf” 45.

8 Saffat surəsi, 79, 109, 120, 130 və 181-ci ayələr.

1 Namazın sonuncu rükətində səcdələr və təşəhhüddən sonra namazı qurtarmaq üçün deyilən zikrlər (salamlar).

2 “Təzkirətül-Füqəha”, c. 1, “Xilaf” kitabında bu salam Ömər ibn Xəttabdan və Abdullah ibn Məsuddan nəql olunmuşdur, sünnə əhlinin alimləri Əbu-Hənifə, Malik və Şafei bunun əsasında fətva vermişlər.

3 Peyğəmbəri görməyib, səhabəni görən insanlar. Peyğəmbərdən sonra gələn insanlar.

4 “Əl-Hidayətüs-sünniyə” risaləsi, s. 162 /Misir çapı/.

5 Vəfaül-Vəfa, c. 2, s. 1371.

6 Fəfaül-Vəfa, c. 2, 1371.

1 Nisa surəsi, 64.

2 Vəfaül-Vəfa, c. 2, s. 1371.

3 Vəfaül-Vəfa, c. 2, s. 1380-1385/ Misir çapı/.

4 Vəfaül-Vəfa, c. 2, s. 1380.

5 Vəfaül-Vəfa, c. 2, s. 1361.

1 Maidə surəsi, 35.

1 “Əl-Hədiyyətüs-sünniyyə”, ikinci risalə, s. 42.

1 Nisa surəsi, 85.

2 Mumin (Qafirun) surəsi, 7.

3 Əlbəttə, Allah-taala Rəsuli Əkrəmin və başqa peyğəmbərlərin isməti barədə kəsərli dəlillər gətirdiyindən, təbii ki, onlar barədə işlənən “günah” kəlməsi başqa mənada işlənmişdir. Bu hissəni təfsilatı ilə “Mənşuri-Cavid” təfsirinin beşinci cildində qeyd etmişik.

4 Nuh surəsi, 28.

5 “Səhih Buxari”, c.3, s. 54.

6 “Səhih Buxari”, c. 1.

1 Məhəmməd surəsi, 19.

2 Tövbə surəsi, 103.

3 Nisa surəsi, 64.

4 Yusif surəsi, 96.

5 Sünəni Tirmizi, c. 4, s. 42, “Ma caə fi-şəni-sirat” fəsli.

6 Ər-Rical ensiklopediyası, “Səvad” maddəsi.

7 Mənaqibi-İbn Şəhr Aşub, c. 1, s. 12; Biharül-Ənvar, c. 15, s. 314.

1 Artıq məlumat toplamaq üçün müəllifin qələmə aldığı “Quran aə hədis baxımından şəfaət” adlı kitabına müraciət edə bilərsiniz. Bu kitabda yüzə qədər (45 hədis sünni kitablarından və 55 hədis şiə kitablarından) hədis nəql olunmuşdur.

1 Ənam surəsi, 61.

2 Bəqərə surəsi, 45.

2 “Mənqui-Cavid” kitabına müraciət edin, -ci cild.

3 Yunus surəsi, 18.

1 Cinn surəsi, 18.

2 Mumin (Ğafir) surəsi, 60.

3 Həqiqətdə ayənin mənası “Allahdan başqasına ibadət etməyin”− dir. Çünki başqa bir ayədə bu haqda buyurur: Onlar Allahla yanaşı başqa bir tanrıya ibadət etməz /Furqan surəsi, 68/.

4 Əraf surəsi, 197.

5 Əraf surəsi, 194.

6 Cinn surəsi, 18 və əl-Munin (Ğafir surəsi). 60.

1 Zümər surəsi, 43, 44.

2 Nəml surəsi, 80.

3 Fatir surəsi, 22.

4 Nəfsin bədəndən ayrıldıqdan sonra maddədən ayrılması və maddi bədənə ehtiyacı olmaması insan ruhunun ölümündən sonra bu ruhun əbədi olub həyat sürməsinə və xüsusi dərrakəyə sahib olmasına əsas bir sübutdur. İslamın böyük filosofları ruhun əbədi və cisimdən (bədəndən) üstün olmasına onlarla sübutlar gətirmişlər. Heç bir insaflı şəxs bu haqda şübhə etməmişdir.

5 Bəqərə surəsi, 154.

1 Ali-İmran surəsi, 169-170.

2 Nisa surəsi, 41.

3 Əhzab surəsi, 45.

4 Muminun surəsi, 100.

5 Mumin (Ğafir) surəsi, 46.

1 Əl-Müstələhatül-ərbəə, s. 18.

1 Əziz oxucu! Yuxarıda qeyd olunan ayələri daha yaxşı başa düşmək üçün Quranın doğma dilə tərcüməsinə müraciət edə bilərsiniz.

2 Müəllifin “Peyğəmbərlərin mənəvi qüdrəti” kitabına müraciət edə bilərsiniz.

3 Nəcm surəsi, 5.

1 Əraf surəsi, 160 və Bəqərə surəsi, 60.

2 Nəml surəsi, 39.

3 Əraf surəsi, 106.

4 Həzrəti Məsihin möcüzələri ilə yaxından tanış olmaq istəyənlər Ali İmran surəsi 49 və Maidə surəsi 100-110-cu ayələrə müraciət edə bilərlər.

1 Kəşfü-Əsrar, 51-ci s.

1 Əmr bin Lühey Şam əhlindən bütlərə ibadət etməyin səbəbini soruşduqda, Şam əhli ona dedi: Biz bütlərdən yağış istəyirik, kömək istəyirik, bütlər də bizə yağış göndərir və kömək edirlər. Əmr bin Lühey bu əqidə ilə “Hübəl” adlı bütü özü ilə Məkkəyə gətirdi. (İbn Hişamın “Peyğəmbərin həyatı” kitabına müraciət edir, c. 1, s. 77).

1 Saffat surəsi, 35.

2 Səhifəye-Ələviyyə, s. 370.

3 Səhifəye-Ələviyyə, s. 51.

1 Sünəni-ibn Macə, c. 1, s.441; Müsnədi-Əhməd, s. 138; Müstədrəkül-Hakim, c. 1, s. 313.

2 Səhihi-ibn Macə, c. 1, s. 262; Müsnədi-Əhməd, c. 3, 21-ci hədis.

3 Əl-Füsulul-mühimmə, s. 31,/ Müəllif: İbn Səbbağ Maliki 855 hicri ilində vəfat edib/.

4 Əd-Dürrül-Mənsur, c. 1, s. 59; Müstədrəkil-Hakim, c. 2, s. 615; Ruhul-Məani, c. 1, s. 217.

5 Səhifeyi-Səccadiyyə, 47-ci dua.

6 Əminüllah ziyarəti.

7 Kəşfül-irtiyab, s. 32, əl-Hədiyyətüs-sünniyyə kitabından nəql olunub.

1 Səqəleyn hədisi İslamın bütün alimləri tərəfindən qəbul edilmiş hədisdir. İnadkarlardan başqa heç kim bu hədisin düzgünlüyündə şəkk-şübhə etmir.

2 Kəşfül-irtiyab, s. 331, Qədduridən nəql olunub.

3 Rum surəsi, 47.

4 Tövbə surəsi, 111.

5 Yunus surəsi, 103.

6 Nisa surəsi, 17.

7 Əl-Cameüs-Səğir, c. 2, s. 33 (Süyüti).

8 Sünəni-İbn Macə, c. 1, s. 841.

9 “Ən-Nihayə” /İbn Əsir/, “haqq” maddəsi.

1 “Allah yolunda (könül xoşluğu ilə halal maldan) yaxşı borc verən kimdir ki, (Allah da) onun mükafatını qat-qat artırsın?! /Bəqərə surəsi, 245/.

1 Kəşfül-irtiyab, s. 336; Təthirul-etiqad, s. 14.

2 Yuxarıdakı mənbə əl-Hədiyyətüs-sünniyyə, s. 25-dən nəql olunmuşdur.

3 Şəms surəsi, 1-7.

4 Naziat surəsi, 1-3.

5 Mürsəlat surəsi, 1-3.

6 Tin surəsi, 1-3.

7 Zuha surəsi, 1 və 2.

8 Fəcr surəsi, 1-4.

9 Tur surəsi, 1-6.

10 Hicr surəsi, 72.

1 Səhih-Müslim, Zəkat kitabı, 3-cü cüz, “Sədəqənin ən fəzilətlisi” fəsli, səh.-94.

2 Səhih-Müslim, 1 cüz, “Ma hüvəl-İslam və bəyani xisalihi” fəsli, s. 32.

3 Müsnədi-Əhməd ibn Hənbəl, c. 5, s. 225.

4 Müsnədi-Əhməd ibn Hənbəl, c. 5, s. 212; Sünəni-İbn Macə c. 4, s. 995 və c. 1, s. 255 müraciət olunsun.

5 Nəhcül-Bəlağə, 23, 25, 56, 85, 161, 182 və 187-ci xütbələr, 6, 9 və 54-cü məktublar.

6 Müvəttə imam Malik Zərqaninin şərhi ilə, c. 4, s. 159.

7 “Əl-Fiqhu əla məzahibil-ərbəə. Əl-Yəmin kitabı, c. 1, s. 75 /Misir/.

1 Vəhhabilər 1216 və 1259-cü hicri illərində Kərbəlaya hücum edib qocaya və uşağa rəhm etmədən üç gün müddətində altı minə yaxın adamı qılıncdan keçiriblər və bütün müqəddəs hərəmləri və ziyarətgahları Yezidin qoşunu kimi qarət ediblər. Nəyə görə? Buna görə ki, bu camaat Peyğəmbərin övladlarına and içib, onlara mehribanlıq göstərirdilər.

2 Sünəni-İbn Macə, c. 1, s. 277; Sünəni-Tirmizi, c. 4, s. 108; Sünəni-Nəsai, c. 7, s. 4-5; əs-Sünənül-kübra; c. 10, s. 29.

3 Əs-Sünənül-kubra, c. 1, s. 29. Səhih Müslimdən nəql olunub. Sünəni-Nəsai, c. 7, s. 77, Sünəni-İbn Macə, c. 1, s. 278. Sünəni-Nəsai, c. 7, s. 6.

1 Büt adları.

1 əs-Sira, c. 1, s. 54.

2 Bu yazıçı, “Əllamə Seyyid Möhsün Əmin”-in yazdığı “Kəşfül-irtiyab” kitabına rədd cavabı olaraq “Əs-Sira bəynəl-İslami vəs-sənəviyyə” (İslam və bütpərəstlər arasında mübarizə) adlı kitab yazıb. Bu kitabda müsəlmanların dörddə biri sayılan şiəni bütpərəst adlandırıb

3 Furqanul-Quran, s. 132, (Əzami) İbn Teymiyyədən nəql edir.

4 Sülhül-Əxvan, s. 102.

1 Furqanul-Quran, s. 133, əl-Qədir kitabından nəql olunub c. 5, s. 181.

2 Məsələn haram işlər üçün nəzir etmək. bu kimi nəzirlər batildir /mütərcim/.

3 Sünəni-Əbi Davud, c. 2, s. 80.

4 Sünəni-Əbi Davud, c. 2, s. 81.

5 Maidə surəsi, 3.

1 Cinn surəsi, 18.

2 Rəd surəsi, 14.

3 Əraf surəsi, 197.

4 Fatir surəsi, 13.

5 Əraf surəsi, 194.

6 İsra surəsi, 56.

7 İsra surəsi, 57.

8 Yunus surəsi, 106.

9 Əhqaf surəsi, 5.

10 Nuh surəsi, 5.

2 İbrahim surəsi, 22.

3 Nisbətlə müqayisə etdikdə Allaha arxalanan bir şəxsdən kömək istəmək və çağırmaq dəvət adlanır. İbadət isə Allaha inanmaq əqidəsi ilə ruhi, səcdə kimi feli və əməli hərəkətlərə aiddir. Namaz kimi əməllərdə isə həm Allaha ibadət etmək sayılır, həm də dua etmək.

4 Hud surəsi, 101.

5 Nisa surəsi, 64.

6 Mumin surəsi, 60.

7 Səhifeyi-səccadiyyə, 45-ci dua. Mumin surəsi, 60-cı ayənin məzmunu.

8 Maidə surəsi, 76.

9 Ənam surəsi, 71.

1 Ənkəbut surəsi, 17.

1 Əş-Şəriət vəl-əqidət, s. 150.

2 Əl-Həcc surəsi, 38-41-ci ayələr.

1 Təbəri /təfsir/, c. 17, s. 108 /Beyrut çapı/.

2 Maidə surəsi, 97.

3 Nisa surəsi, 5.

4 Təbəri /təfsir/, c. 7, s. 49.

5 Əl-Mənar, c. 7, s. 119.

1 Tövbə surəsi, 1-3-cü ayələr.

2 Təbərinin təfsiri, c. 10, s. 47. İbn Hişamın “Peyğəmbərin həyatı” kitabı, c. 4, s. 545.

3 Şer ərəbcə oludğu üçün onun mənasını burada qeyd etdik.

4 Əl-Əğani, c. 21, s. 376-377; Mənaqibi Şəhr Aşub, c. 4, s. 169.

1 Səhihi-Buxari və Səhihi-Müslim və başqa mənbələrin həcc kitablarına müraciət edin.

1 Cameül-Üsul, 4. c, Həcc kitabı.

2 Tarixi-Məkkə, c. 1, s. 339 /Əbil-Vəlid Əzrəqi/.

3 Biharül-Ənvar, c. 9, s. 49.

4 Səlim ibn Qaye ət-Tabei əl-Kufi Əl-Həlalinin kitabı, s. 18

1 Əl-İbadətü fil-İslam / müəllif doktor Qərzavi/, s. 294.

2 Fərid Vəcdinin ensiklopediyası, həcc maddəsi, c. 3, s. 350.