Verska(1 128) 2017 yil p65

1-topshiriq. Matnni o‘qing. Nuqtalar o‘rniga kelishik qo‘shim-
chalaridan mosini qo‘yib, ko‘chiring. Nay orqali ijro etilgan qanday
xalq kuylarini bilasiz? Shu haqda fikrlashing.
Odob saqlab sukut... o‘ltirgan Alisher uyalibgina muloyim ohang...
dedi:
– Ehtimol, ustoz... ishlari ko‘pdir, lekin nayga havasim tushib
qoldi.
– Yo‘q, yo‘q, bemalol, jonim bilan o‘rgataman. Nay o‘zimiz...
qadim... qolgan cholg‘u, mungli, ma’yus qalblar... firoq-u alamlarini
kuylaydur, to‘y-bazmlar... uning go‘zal sadosi ko‘ngullar... zavq
to‘ldiradur. Alisherbek ishqi tushibdimi – o‘rgaturmiz. (Oybek)
2-topshiriq. Xato berilgan so‘z birikmalarini to‘g‘rilang. Ular
ishtirokida gaplar tuzing.
Meni ona diyorim, uyning chiqmoq, ilmdan mehr qo‘ymoq,
fanni ravnaqi, kitobga o‘qimoq, bilimdonlikni siri, olimlarga
so‘ramoq, ilmning o‘rganmoq, ilmga bahra olmoq.
3-topshiriq. So‘zlarga kelishik qo‘shimchalaridan mosini qo‘shing,
ularning yozilishiga diqqat qiling.
Yaxshi xulq yaxshilik (-ni,-ga,-ning) alomatidir. (Beruniy) 2. Aqlli
(-dan, -ning,-ni) suhbati (-ga,-din,-ka) jon olur so‘z. (Xorazmiy)
3. Har ishda shitob qilmag‘aysen, bu demak murod (-g‘a, -ka,-qa)
yetmagaysen. (Bobur) 4. Hunari va odobi bo‘lmagan kishi (-ning,-
din, -ga) baxt va davlat ketadi. (Mahmud Koshg‘ariy)
4-topshiriq. Uyga vazifa. «Mustaqillik madhi qo‘shiqlarda»
mavzusida matn tuzing. Matndagi kelishik qo‘shimchalarining tagiga
chizing.

---

72
!
YORDAMCHI SO‘Z TURKUMLARI
YORDAMCHI SO‘ZLAR
1-topshiriq. Matnni o‘qing. Mazmunini gapirib bering.
SO‘Z TURKUMLARI
So‘zlar ma’lum so‘roqqa javob bo‘lishi yoki bo‘lmasligi, atash
ma’nosining mavjudligi yoki mavjud emasligiga, gapda ma’-
lum gap bo‘lagi vazifasida kelish-kelmasligiga ko‘ra mustaqil
va yordamchi so‘zlarga bo‘linadi.
Fe’l, ot, sifat, son, ravish, olmoshlar ma’lum bir so‘roqqa
javob bo‘ladi. Ularning barchasi, olmoshlardan tashqari, atash
ma’nosiga ega. Ot borliqdagi shaxs-narsalarning, voqea-
hodisalarning nomini, fe’l harakat-holatini, sifat va ravish
belgilarini, son miqdorini ataydi, nomlaydi.
Olmosh esa yuqoridagi so‘zlardan qaysisining o‘rnida kelsa,
o‘shaning ma’nosiga ishora qiladi.