Verska(1 128) 2017 yil p65

kelgan so‘zlarni aniqlab, imlosini tushuntiring.
1. Yomonlarning qoshida yalinish yaxshilar ishi emas. 2. In-
sonning fe’l-atvoriga qarab unga baho berishadi. 3. To‘ydan
keyin nog‘ora chalmoq – nodonlar ishi. 4. Bitmas-tuganmas
bilimning tagida mashaqqatli mehnat yotadi. 5. Donolar oldida
doim eshitguvchi bo‘l. («Hikmatnoma»dan)
176-mashq.
Bilan, uchun, tomon, qarab, ko‘ra kabi ko‘makchilarni
qatnashtirib, gaplar tuzing. Ko‘makchilarni o‘zi bog‘langan so‘z bilan
birgalikda ajrating va bu so‘z qaysi kelishikda ekanini aniqlang.
Savol va topshiriqlar
1. Qaysi ko‘makchilar bosh kelishik shaklidagi so‘zlarga bog‘lanadi?
2. Jo‘nalish va chiqish kelishigidagi so‘zlar bilan birikadigan ko‘-
makchilar qaysilar?
177-mashq.
Uyga vazifa. Singari, sayin, qaramay, asosan, tomon,
tashqari, boshlab, ich ko‘makchilarini qatnashtirib, matn tuzing. Unga
sarlavha qo‘ying. Ko‘makchilarning qaysi kelishikdagi so‘zlar bilan bog‘-
langanini tushuntiring.
MUSTAHKAMLASH
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1. Ko‘makchi deb nimaga aytiladi?
2. Sof ko‘makchilar qaysilar?
3. Vazifadosh ko‘makchilarga misollar ayting.
1-topshiriq. Gaplarni o‘qing. Ko‘makchilarni topib, ularning ish-
latilish o‘rinlariga diqqat qiling.
1. To‘g‘ri so‘z o‘z egasini najot sari yetaklaydi. (Yusuf Xos Hojib)
2. Ba’zilar ovqatlanish uchun yashaydilar. Men esa yashash uchun
ovqatlanaman. (Abu Ali ibn Sino) 3. Pokiza kishi hamisha shodlik
?
?

---

85
ustida, gunohkor esa g‘am va qayg‘u ostida bo‘ladi. («Hikmatnoma»dan)
4. Yurtim, seni faqat boyliklaring-chun Sevgan farzand bo‘lsa,
kechirma aslo! (A. Oripov)
2-topshiriq. So‘zlarni sof va vazifadosh ko‘makchilarga ajrating.
Ular ishtirokida gaplar tuzing.
Qadar, yonida, pastida, qoshidan, kabi, singari, buyon, qaraganda,
uchun, bilan, ostida.
3-topshiriq. Nuqtalar o‘rniga berilgan ko‘makchilardan mosini
qo‘yib, gaplarni ko‘chiring, ko‘makchilarning ishlatilish o‘rinlarini
izohlang.
Aql inson ... eng oliy ne’matlardan biridir. Aql ... narsalarning
sir-asrorlari o‘rganiladi, ilm va ma’rifat egallanadi, kasb hosil qilinadi.
Bir donishmand aytadi: «Aql – yurak ichidagi nur, bu nur ...
haq yoki nohaq bilib olinadi». Boshqasi bu ... shunday deydi: «Aql
o‘z egasini dunyo malomatlaridan qutqaradi». («Hikmatnoma»dan)
S o ‘ z l a r: ila, haqda, uchun, bilan.
4-topshiriq. Ichida, tashqari, boshqa, keyin, qaraganda, ko‘ra
so‘zlari ishtirokida gaplar tuzing. Birinchi gapda ular mustaqil so‘z
ma’nosida, ikkinchi gapda esa ko‘makchi vazifasida kelsin.
N a m u n a: Ertaga tog‘asinikiga borishni ichida o‘yladi. 2. Bir
hafta ichida «Oygul bilan Baxtiyor» dostonini yodlab oldi.