Vetinariya 2016. pmd

 
Qon oqishi va uni to‘xtatish 
Bunda organizmga qon ivishini oshiruvchi umumiy ta’sir 
qiluvchi dori vositalarni qo‘llash va operatsiya qilinayotgan joyga 

---

27 
mahalliy ta’sir ko‘rsatish orqali erishish mumkin. Qon ivishini 
oldindan kuchaytirish uchun katta hayvonlarga 500–1000 ml, 
kichik hayvonlarga 300 ml mos keluvchi qonni oldindan quyiladi; 
qon tomiriga 10 % li kalsiy xlorid eritmasini yirik hayvonlarga 
100–150 ml, kichik hayvonlarga 2–9 ml dan; ot zardobini teri ostiga 
yoki venaga 100–150 ml dan yuboriladi. 
Qon oqishini to‘liq to‘xtatish. Qon oqishini to‘liq to‘xtatish 
uchun mexanik, fizik, biologik usullardan foydalaniladi. 
Mexanik usullarda qon to‘xtashining eng oddiy usuli tampon 
qo‘llashdir. Dokali tamponlarni qon oqayotgan yuzaga qo‘yilgan-
da, kapillar qon oqishlar osonlik bilan to‘xtaydi. Anatomik bo‘sh-
liqlarda kuchli qon ketganda ularni doka va bintdan tayyorlangan 
tamponlar bilan to‘ldiriladi. Buning uchun Mikulich tamponidan 
(ikki qavatli kvadrat shaklidagi doka salfetka) olib, o‘rtasiga doka 
tasma yoki ip birkitiladi. Salfetkani konsang qisqich yordamida 
bo‘shliqqa yuborib, ichiga doka tamponlar joylashtiriladi, qon oqa-
yotgan tomirlarga kerakli bo‘lgan bosim ko‘rsatiladi, tasma yoki 
ipni jarohatdan tashqari chiqariladi. Ba’zi hollarda bu tamponlarni 
bo‘shliqda ushlab turish uchun yara labiga vaqtinchalik chok qo‘yi-
ladi keyin qo‘yilgan materiallar chiqarib olinadi. Bularning yengil 
olinishi uchun ular vodorod perikis eritmasi bilan namlanadi. Qon 
oqishini vaqtincha to‘xtatish uchun har xil jgutlar ishlatiladi (2-rasm). 
Qon tomirlarini burash (torzirovaniye) – bunday mexanik yo‘l 
bilan qon oqishini to‘xtatish tibbiyot amaliyotida keng tarqalgan 
usullardan biri hisoblanadi. Bunda Koxer va Peana pinsetlaridan 
foydalaniladi. Tomirning uzilgan uchi pinset bilan ushlanib, uni 
yengil tortiladi va o‘z o‘qi atrofida bir necha marotaba aylantirilib, 
pinset yechib olinadi. Ba’zi hollarda operatsiya jarayonida tomir-
lardan kuchli qon oqish kuzatilsa, pinsetni olishdan oldin tomir 
burab qayriladi. Jarohat tubidagi katta tomirlardan qon oqsa va uni 
boshqa usullar bilan to‘xtatishning imkoni bo‘lmasa unga qo‘yilgan 
pinset (jarohatda) 12 – 24 soat, ba’zan bir necha kungacha qoldirila-
di. Bu usul bilan urug‘ tizmasidan qon ketishlar to‘xtatiladi (3-rasm). 
Tomirlarga ligatura qo‘yish – bu qon to‘xtatishning muhim 
usulidir. Qon oqayotgan tomirlar ipak ip yoki ketgut bilan bog‘-
lanadi. Tomirni topib, pinset bilan ushlab yengil tortiladi, so‘ngra 

---

28 
pinsetning pastki tomonidan ligatura qo‘yib 
xirurgik tugun bilan bog‘lanadi. Ipning uchini 
0,5 sm qoldirib qirqiladi. Ipni atrof to‘qima-
lardan o‘tkazib uni birgalikda qo‘shib bog‘la-
nadi. Ayrim hollarda tomirlarning qon oqayot-
gan joyidan uzoqda, tomir yo‘nalishida bog‘-
lam qo‘yiladi.
Fizik usullar asosan, qon oqishini to‘xtatish 
uchun sovuq va issiq qo‘llashga asoslanadi. 
Ba’zan bo‘g‘im bo‘shliqlari va chuqur joylash-
gan to‘qimalardan qon oqishda sovuq loy 
surtiladi. Issiq usul sifatida qon oqayotgan 
joyga qizdirilgan metallar bosiladi. Shunda u 
yerdagi to‘qimalar qurib, burishadi, natijada 
tromb hosil bo‘lib, qon oqishi to‘xtaydi. Ba’zan qon oqayotgan 
yuzaga qaynoq suvga botirilgan tampon qo‘yiladi.