Vİtaminler mineraller ve sağLIĞimiz hazırlayan
Yüklə 277,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Osteomalasia eri kin dönemde görülen bir kemik has- tal dr. Kemikler yumu ak, kalsiyum ve fosfor oran dü üktür. Sk do um yapan, yetersiz ve dengesiz beslenen, güne ten yararlanamayan kadnlarda görülen bir hastalk- tr. Vitamin D suda erimedi i için fazlas idrarla atlamaz ve bu nedenle ihtiyaçtan fazlas ve geli igüzel alnmas sakncaldr. D Vitamininin Fazla alnmas; Fazla alnmas eklemlerde ve yumu ak dokularda anormal kireç- lenmeye neden olur. Yine çocuklarda fazla ve geli igüzel kullanld nda büyümede duraksama, kusma,
böbreklerde ta olu umu gözlenir. Günlük D Vitamini Gereksinmesi Gebe ve emziklilerin, güne ten VİTAMİNLER MİNERALLER VE SAĞLIĞIMIZ 12 Günlük D Vitamini Gereksinmesi Gebe ve emziklilerin, güneşten doğrudan yararlanamayan kişilerin D vitamini almaları veya güneş ışınlarından düzenli yararlanmaları gerek- mektedir. Çocuklara doğumdan 15-20 gün sonra ek D vitamini 400 IU ( 10 mcg) verilmelidir. 400 IU vitamin D 1 çay kaşığı balık yağı ile de sağlanabi- lir. Çocuk, genç ve yetişkin bireylerin günlük ihtiyacı 10 mcg’dır. D Vitaminin En Çok Bulunduğu Besinler Balık yağı, balık, karaciğer, yumurta sarısı, tereyağı, zenginleştirilmiş besinler (örneğin margarin) ve güneş ışınlarıdır.
Günlük yiyeceklerde yeterli miktarlarda bu- lunduğundan insanlarda yetersizlik belirtilerine sıklıkla rastlanmamaktadır. Çok önemli bir vita- min olan vitamin E yağda erir, güneş ışınlarına ve alkali ortama duyarlıdır. Oksijen ve demir ile hemen okside olur, emilimi için safra asitlerine ihtiyaç vardır. Diyette bitkisel sıvı yağ miktarı art- tığında vitamin E’ye ihtiyaç artar.
Yağların emiliminde bir bozukluk oluştuğunda E vitamini emilimi de azalır. �
� Damar içerisinde akışkanlığı sağlar, damar tıkanıklığını önler. (ate- roskleroz) � Erken doğmuş bebeklerde demirin kullanılmasına yardımcı olarak anemi (kansızlık) oluşumunu engeller. Yetersizlik ve Fazlalıkları Günlük besinler içinde yeterli miktarda bulunduğundan yetersizlik be- lirtilerine insanlarda sıklıkla rastlanmamaktadır. Deney hayvanlarında E vitamini eksikliği kısırlığa, kalp ve diğer kaslarda yorgunluğa, karaciğer hastalıklarına, kırmızı kan hücrelerinin kolayca parçalanmasına neden ol- maktadır. Aşırı alındığında zararlı etkisi görülmemiştir. Günlük E Vitamini Gereksinmesi Günlük ihtiyaç yetişkin erkeklerde 10 mg, kadınlarda 8 mg ve çocuklar- da 3-10 mg arasında değişmektedir. 5 do rudan yararlanamayan ki ilerin D vitamini almalar veya güne nlarndan düzenli yararlanmalar gerekmektedir. Çocuklara do umdan 15-20 gün sonra ek D vitamini 400 IU ( 10 mcg) verilmelidir. 400 IU vitamin D 1 çay ka balk ya ile de sa lanabilir. Çocuk, genç ve yeti kin bireylerin günlük ihtiyac 10 mcg’dr. D Vitaminin En Çok Bulundu u Besinler Balk ya , balk, karaci er, yumurta sars, tereya , zenginle tirilmi besinler (örne in margarin) ve güne nlardr. E V TAM N Günlük yiyeceklerde yeterli mik- tarlarda bulundu undan insanlarda yetersizlik belirtilerine sklkla rastlanmamaktadr. Çok önemli bir vitamin olan vitamin E ya da erir, güne nlarna ve alkali ortama duyarldr. Oksijen ve demir ile hemen okside olur, emilimi için safra asitlerine ihtiyaç vardr. Diyette bitkisel sv ya miktar artt nda vitamin E’ye ihtiyaç artar.
Ya larn emiliminde bir bozukluk olu tu unda E vitamini emilimi de azalr. Hücre zarnn koruyucusudur (antioksidan) . Damar içerisinde ak kanl sa lar, damar tkankl - n önler. (ateroskleroz) Erken do mu bebeklerde demirin kullanlmasna yar- dmc olarak anemi (kanszlk) olu umunu engeller. VİTAMİNLER MİNERALLER VE SAĞLIĞIMIZ 13 E Vitamininin En Çok Bulunduğu Besinler Bitkisel yağlar, tahıl taneleri , yağlı tohumlar, soya, yeşil yapraklı seb- zeler , baklagillerdir.
Kanın pıhtılaşma etmeni olarak tanımlanan vitamin K günlük yiyeceklerimizde yeteri kadar bulunduğu ve kalın bağırsakta bakterilerce ya- pıldığı için yetersizliğinde oluşan bir hastalık ta- nımlanmamıştır. Yağda eriyen bir vitamin olup emilimi için safra asitlerine ve yağa ihtiyaç var- dır.
Vücut Çalışmasındaki Görevleri Vitamin K karaciğerde kanın pıhtılaşmasını sağlayan maddenin sentezi için gereklidir. Eksikliğinde kanın pıhtılaşması engellendiği için kanama durmayabilir. Kemik gelişimi için de önemlidir. Yetersizlik ve Fazlalıkları Karaciğer ve sindirim sistemi bozukluklarında özellikle safra akımının engellendiği durumlarda K vitamini kullanılması yetersizleşir. Uzun süren antibiyotik tedavileri de bağırsakta harabiyet yapacağından vitamin K et- kinliğini azaltarak yetersizlik yapabilir. Fazlalık belirtisi olarak suda çözü- nen türevleri yenidoğan sarılığı (hiperbiluribinemi) yapar. Günlük K Vitamini Gereksinmesi Günlük ihtiyaç yetişkin erkekler için 80 mcg, kadınlar için 65 mcg, be- bekler için 5-10 mcg, çocuklar için 15-20 mcg’ dir.
En zengin kaynakları, ıspanak ve benzeri yeşil yapraklı sebzeler, kara- ciğer, kuru baklagiller ve balıklardır.
En önemli görevi enerji metabolizmasındadır. Değişik besinlerle vü- cuda alınan besin öğelerinin vücutta enerjiye çevrilmesi, yine en önemli enerji kaynaklarından olan karbonhidratlardan enerji yapımında B 1 vitami-
ninin önemli bir işlevi vardır. 6
Günlük besinler içinde yeterli miktarda bulundu undan yetersizlik belirtilerine insanlarda sklkla rastlanmamakta- dr. Deney hayvanlarnda E vitamini eksikli i ksrl a, kalp ve di er kaslarda yorgunlu a, karaci er hastalklarna , krmz kan hücrelerinin kolayca parçalanmasna neden olmaktadr. A r alnd nda zararl etkisi görülmemi tir. Günlük E Vitamini Gereksinmesi Günlük ihtiyaç yeti kin erkeklerde 10 mg, kadnlarda 8 mg ve çocuklarda 3-10 mg arasnda de i mektedir.
Bitkisel ya lar, tahl taneleri , ya l tohumlar, soya, ye- il yaprakl sebzeler , baklagillerdir.
Kann phtla ma etmeni ola- rak tanmlanan vitamin K günlük yiyeceklerimizde yeteri kadar bulundu u ve kaln ba rsakta bakterilerce yapld için yeter- sizli inde olu an bir hastalk tanmlanmam tr. Ya da eriyen bir vitamin olup emilimi için safra asitlerine ve ya a ihtiyaç vardr.
Vitamin K karaci erde kann phtla masn sa layan maddenin sentezi için gereklidir. Eksikli inde kann pht- la mas engellendi i için kanama durmayabilir. Kemik geli imi için de önemlidir.
Karaci er ve sindirim sistemi bozukluklarnda özellikle safra akmnn engellendi i durumlarda K vitamini kullanl- mas yetersizle ir. Uzun süren antibiyotik tedavileri de ba rsakta harabiyet yapaca ndan vitamin K etkinli ini
VİTAMİNLER MİNERALLER VE SAĞLIĞIMIZ 14 Yetersizlik ve Fazlalıkları � Yorgunluk ve isteksizlik, iştah azalması, kusma ve sindirim sisteminde bozukluklar, kalp yetmezliği , huzursuzluk sık- lıkla görülen yetersizlik belirtileridir. � Beriberi denilen ve sinir sistemi bozukluğu şeklinde tanımlanan, eklemlerde şişlik ve ağrı, denge bozukluklarına neden olan hastalıklar en önemli yetersizlik belirtisidir. Fazlalık belirtileri hakkında bir bilgi yoktur. Günlük B 1 Vitamini Gereksinmesi B 1 vitamini enerji metabolizması için gerekli olduğundan fazla karbon- hidrat tüketen kişilerde ihtiyaç daha fazladır. B 1 vitamini vücutta depo edi- len bir vitamin değildir. O nedenle günlük beslenme içinde alınması ge- reklidir. Pratik olarak her 1000 kalori için kişinin 0.4 mg B 1 vitamini alması uygundur. B1 Vitamininin En Çok Bulunduğu Besinler Karaciğer ve diğer organ etleri, et, süt, kuru baklagiller, tahıllar (buğ- day, mısır, pirinç), ceviz, fındık, yumurtadır.
Işığa duyarlı olması nedeniyle riboflavin bulu- nan yiyecekler ışıkta bekletilmemeli, suda eriyen bir vitamin olduğu içinde sebzelerin pişirilme suyu ve yoğurdun suyu dökülmemelidir. Vücut Çalışmasındaki Görevleri Karbonhidrat, protein ve yağların metaboliz- masında görev alan riboflavin bir düzenleyicidir. Yetersizlik ve Fazlalıkları Besinlerle alınması gerekli bir vitamindir. Ye- tersizliğinde • Deride yaralar (dermatit), dudaklarda (keylozis, angular lezyon) ve göz çevresinde kesik şeklinde yaralar oluşur. • Sinir sisteminde bozukluk, anemi (kansızlık) görülebilir. • Gözde yanma ve kızarıklık, ishal oluşabilir. 7 azaltarak yetersizlik yapabilir. Fazlalk belirtisi olarak suda çözünen türevleri yenido an sarl (hiperbiluribinemi) yapar.
Günlük K Vitamini Gereksinmesi Günlük ihtiyaç yeti kin erkekler için 80 mcg, kadnlar için 65 mcg, bebekler için 5-10 mcg, çocuklar için 15-20 mcg’ dir. K Vitamininin En Çok Bulundu u Besinler En zengin kaynaklar, spanak ve benzeri ye il yaprakl sebzeler, karaci er, kuru baklagiller ve balklardr.
En önemli görevi enerji me- tabolizmasndadr. De i ik
besinlerle vücuda alnan besin ö elerinin vücutta enerjiye çevrilmesi, yine en önemli enerji kaynaklarndan olan karbonhid- ratlardan enerji yapmnda B1 vitamininin önemli bir i levi vardr.
Yorgunluk ve isteksizlik, i tah azalmas, kusma ve sindirim sisteminde bozukluklar, kalp yetmezli i , huzursuzluk sklkla görülen yetersizlik belirtileridir. Beriberi denilen ve sinir sistemi bozuklu u eklinde tanmlanan, eklemlerde i lik ve a r, denge bozukluklarna neden olan hastalklar en önemli yetersizlik belirtisidir. Fazlalk belirtileri hakknda bir bilgi yoktur. 8
B1 vitamini enerji metabolizmas için gerekli oldu un- dan fazla karbonhidrat tüketen ki ilerde ihtiyaç daha fazladr. B1 vitamini vücutta depo edilen bir vitamin de il- dir. O nedenle günlük beslenme içinde alnmas gereklidir. Pratik olarak her 1000 kalori için ki inin 0.4 mg B1 vitami- ni almas uygundur. B1 Vitamininin En Çok Bulundu u Besinler Karaci er ve di er organ etleri, et, süt, kuru baklagiller, tahllar (bu day, msr, pirinç), ceviz, fndk, yumurtadr.
I a duyarl olmas nede- niyle riboflavin bulunan yiye- cekler
kta bekletilmemeli, suda eriyen bir vitamin oldu u içinde sebzelerin pi irilme suyu ve yo urdun suyu dökülmemeli- dir.
Vücut Çal masndaki Görev- leri Karbonhidrat, protein ve
ya larn metabolizmasnda görev alan riboflavin bir düzen- leyicidir. Yetersizlik ve Fazlalklar Besinlerle alnmas gerekli bir vitamindir. Yetersizli inde Deride yaralar (dermatit), dudaklarda (keylozis, angular lezyon) ve göz çevresinde kesik eklinde yaralar olu ur. Sinir sisteminde bozukluk, anemi (kanszlk) görülebilir. Gözde yanma ve kzarklk, ishal olu abilir. VİTAMİNLER MİNERALLER VE SAĞLIĞIMIZ 1 Günlük Riboflavin Gereksinmesi Büyümenin hızlı olduğu çocukluk döneminde ihtiyaç fazladır. Vücutta depo edilmediği için günlük olarak alınması gerekmektedir. İhtiyacın üze- rinde alındığı zamanda idrarla atımı fazladır. Riboflavin ihtiyacı her 1000 kalori için 0.6 mg’ dır.
Karaciğer, et, süt ve ürünleri, yumurta , peynir, balık, yeşil yapraklı seb- zeler ve tahıllardır.
su ve alkolde çözünen asit, alkali, ışık ve ısıya dayanıklı bir vitamindir. Vücut Çalışmasındaki Görevleri B grubu vitaminlerinden biri olarak karbon- hidrat, protein ve yağ metabolizmasında görev- lidir.
Diyette yeterince niasin alınmaması sonucu sinir sistemi, sindirim sistemi ve güneş gören deride simetrik yaralarla kendini gösteren pellegra hastalığı oluşur. Pel- legra hastalığı daha çok tek yönlü beslenen;özellikle de sadece mısır tü- keten toplumlarda görülür. Hastada iştahsızlık, halsizlik belirtileri yaygın olup, kol ve bacakların güneş gören yerlerinde yaralar oluşur. Depresyon yani ruhsal bozukluk hastalarda yaygındır. Günlük Niasin Gereksinmesi Besinlerle alınan iyi kalite protein vücut için gerekli niasin gereksinimini karşılar. Özellikle de bir amino asit olan triptofan vücutta niasine dönüştü- ğü için alınan miktar niasin eş değeri olarak saptanmalıdır. Günlük niasin ihtiyacı her 1000 kalori için 6.6 mg’dır.
Et, balık, kümes hayvanları, karaciğer, maya, tahıllar, kuru baklagiller ve yeşil yapraklı sebzelerdir. 9
Büyümenin hzl oldu u çocukluk döneminde ihtiyaç faz- ladr. Vücutta depo edilmedi i için günlük olarak alnmas gerekmektedir. htiyacn üzerinde alnd zamanda idrarla atm fazladr. Riboflavin ihtiyac her 1000 kalori için 0.6 mg’ dr.
Karaci er, et, süt ve ürünleri, yumurta , peynir, balk, ye il yaprakl sebzeler ve tahllardr.
;su ve alkolde çözü- nen asit, alkali, k ve sya dayankl bir vitamindir. Vücut Çal masndaki Görev- leri B grubu vitaminlerinden biri olarak karbonhidrat, protein ve ya metabolizmasnda görevli- dir.
Diyette yeterince niasin a- lnmamas sonucu sinir sistemi , sindirim sistemi ve güne gören deride simetrik yaralarla kendini gösteren pellegra hastal olu ur. Pellegra hasta- l daha çok tek yönlü beslenen;özellikle de sadece msr tüketen toplumlarda görülür. Hastada i tahszlk, halsizlik belirtileri yaygn olup, kol ve bacaklarn güne gören yerlerinde yaralar olu ur. Depresyon yani ruhsal bozukluk hastalarda yaygndr. VİTAMİNLER MİNERALLER VE SAĞLIĞIMIZ 1 FOLİK ASİT Vücut Çalışmasındaki Görevleri Amino asit ve kan hücrelerinin yapımı için gereklidir. Folik asitin vücutta deposu yoktur ve bağırsaktaki mikroorganizmalar tarafından da sentez edilir. Vücutta görev yapabilmesi için C vitaminine ihtiyaç vardır.
Yetersizliğinde kan yapımında azalma olmaktadır. Özellikle gebe ka- dınlarda ve çocuklarda yetersizlik belirtileri yaygındır. Yetersizlik nedeni; yetersiz beslenme (özellikle yetersiz sebze ve meyve tüketimi), emilim bo- zukluğu ve vücuttan aşırı kayıp olmasıdır. Alkoliklerde de ve gebelikte folik asit yetersizliği görülebilir. Günlük Folik Asit Gereksinmesi Günlük ihtiyaç yetişkin erkek ve kadında 400 mcg’dır. Gebe kadınlara günlük 600 emziklilere 500 mcg önerilmektedir.
Karaciğer, diğer organ etleri, yeşil yapraklı sebzeler,maya, kuru baklagiller ve tahıllardır. Besinle- rin hazırlanması, işlenmesi ve depolanması aşamaları folik asit kaybına neden olur. Bu nedenle sebzelerin pişirilmesi ve saklanması ilkelerine dikkat edilmelidir. VİTAMİN B (PİRİDOKSİN) Vitamin B 6 suda kolayca çözünür, ışığa ve alkali or- tama duyarlıdır. Vücut Çalışmasındaki Görevleri Protein, yağ ve karbonhidrat metabolizmasında yardımcıdır. B 6 vitamini aynı zamanda bağışıklık sistemi için gereklidir. Yetersizlik ve Fazlalıkları B 6 vitamini yetersizliğinde en önemli bulgu sinir sisteminde, kan hüc- relerinde görülür. Deride yaralar oluşur. Sinir sistemi bozukluğuna bağlı olarak bayılma nöbetleri (konvulsiyon) görülür. Dudak kenarları ve dil- de yaralar, huzursuzluk ve hipokromik anemi denilen kansızlık, çocukluk çağında sık görülen B 6 vitamini eksikliklerinden biridir. Büyüme geriliği, sindirim sistemi bozukluğu ve böbrekte taş oluşumu da B 6 eksikliğinde görülen hastalıklardan bazılarıdır. Fazlalık belirtileri bilinmemektedir. 10
Besinlerle alnan iyi kalite protein vücut için gerekli niasin gereksinimini kar lar. Özellikle de bir amino asit olan triptofan vücutta niasine dönü tü ü için alnan miktar niasin e de eri olarak saptanmaldr. Günlük niasin ihtiyac her 1000 kalori için 6.6 mg’dr.
Et, balk, kümes hayvanlar, karaci er, maya, tahllar, kuru baklagiller ve ye il yaprakl sebzelerdir.
Amino asit ve kan hücreleri- nin yapm için gereklidir. Folik asitin vücutta deposu yoktur ve ba rsaktaki mikroorganizmalar tarafndan da sentez edilir. Vücutta görev yapabilmesi için C vitaminine ihtiyaç vardr. Yetersizlik ve Fazlalklar Yetersizli inde kan yapmnda azalma olmaktadr. Özel- likle gebe kadnlarda ve çocuklarda yetersizlik belirtileri yaygndr. Yetersizlik nedeni; yetersiz beslenme (özellikle yetersiz sebze ve meyve tüketimi), emilim bozuklu u ve vücuttan a r kayp olmasdr. Alkoliklerde de ve gebelikte folik asit yetersizli i görülebilir.
Günlük ihtiyaç yeti kin erkek ve kadnda 400 mcg ‘dr. Gebe kadnlara günlük 600 emziklilere 500 mcg önerilmek- tedir.
11 Folik Asitin En Çok Bulundu u Besinler Karaci er, di er organ etleri, ye il yaprakl sebzeler, maya, kuru baklagiller ve tahllardr. Besinlerin hazrlanma- s, i lenmesi ve depolanmas a amalar folik asit kaybna neden olur. Bu nedenle sebzelerin pi irilmesi ve saklanmas ilkelerine dikkat edilmelidir. V TAM N B 6 (P R DOKS N) Vitamin B 6 suda kolayca çözünür, a ve alkali ortama duyarldr. Vücut Çal masndaki Görevleri Protein, ya ve karbonhidrat metabo- lizmasnda yardmcdr. B 6 vitamini ayn zamanda ba klk sistemi için gereklidir. Yetersizlik ve Fazlalklar B 6 vitamini yetersizli inde en önemli bulgu sinir siste- minde, kan hücrelerinde görülür. Deride yaralar olu ur. Sinir sistemi bozuklu una ba l olarak baylma nöbetleri (konvulsiyon) görülür. Dudak kenarlar ve dilde yaralar, huzursuzluk ve hipokromik anemi denilen kanszlk, çocukluk ça nda sk görülen B 6 vitamini eksikliklerinden biridir. Büyüme gerili i, sindirim sistemi bozuklu u ve böbrekte ta olu umu da B 6 eksikli inde görülen hastalk- lardan bazlardr. Fazlalk belirtileri bilinmemektedir. Günlük B 6 Vitamini Gereksinmesi Çocukluk ça nda anne sütü ile beslenmeyip hazr ma- malarla beslenen çocuklarda ihtiyaç fazladr. Ayn ekilde iyi kalite proteinli besinlerle beslenenlerde ihtiyaç azalabilir. Günlük ihtiyaç 1.5-2 mg ‘dr.
Et ,karaci er, böbrek, tahllar ve kuru baklagillerdir. |