Volume ǀ issue ǀ

69 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
rasmiy) va shaxsiy (norasmiy, norasmiy). Birinchisi, odamlar o'rtasidagi ob'ektiv 
ravishda mavjud bo'lgan aloqani anglatadi, bunda odamlarning ayrim guruhlari 
xodimlarning faoliyatini boshqaradi, ikkinchisi esa ko'rsatmalarni bajaradi. "Rahbar - 
xodim" aloqasidagi munosabatlarning shaxsiy mazmuni o'zaro ta'sir ishtirokchilarining 
individual psixologik xususiyatlariga, ularning fe'l-atvoriga, xarakteriga, qobiliyatlariga, 
ishbilarmonlik va axloqiy fazilatlariga, shuningdek, bir-biriga nisbatan hamdardlik yoki 
antipatiyaga bog'liqdir. 
“Yetakchi-tobe” aloqasidagi qarama-qarshilik, xodimning hayotiy faoliyatining 
ancha keng doirasi rahbarga bog'liqligidadir. Ikkinchisi boshliqning ko'rsatmalari va 
buyruqlarini bajarishga majburdir, ya'ni u itoat qilishga majburdir. Rollarning talablari 
ijrochilarning imkoniyatlari va harakat usullariga to'liq mos kelishi deyarli hech qachon 
ta'minlanmaydi. Ushbu nomuvofiqlikni bartaraf etishning ob'ektiv zarurati va uni 
bartaraf etish imkoniyatini sub'ektiv idrok etish muqarrar ravishda nizolarni keltirib 
chiqaradi. B.Alishevning fikricha, rahbarning qo`l ostidagilar bilan vertikal o`zaro 
munosabati eng katta ziddiyat bilan tavsiflanadi.
2.“Inson – odam” tizimidagi faoliyat konfliktogen xarakterga ega. Faoliyatning 
to‘rt turidan (“odam – odam”, “odam – tabiat”, “odam – mashina”, “odam – belgi”) 
“odam – odam” tipidagi kasblar eng ziddiyatli hisoblanadi. Ular orasida o'zaro ta'sir 
qilish xususiyatiga ko'ra konfliktogen xususiyatga ega bo'lgan faoliyat turlari mavjud. 
Bularga pedagogik va harbiy faoliyat, huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining 
faoliyati, xizmat ko'rsatish sohasi va murakkab muammolarni hal qilish bilan birgalikda 
odamlarning intensiv o'zaro ta'siri mavjud bo'lgan rahbarlik sohasi kiradi (A. Muxin). 
3. Vertikal konfliktlarning aksariyati shaxslararo munosabatlarning subyekt-
faoliyat mazmuni bilan belgilanadi. Rahbarlar va xodimlar o'rtasidagi nizolarning 96% 
ga yaqini ularning birgalikdagi faoliyati bilan bog'liq. Konfliktli vaziyatlarning 88 
foizini kasbiy munosabatlar, 9 foizini uy xo'jaligi va 3 foizini jamoatchilik tashkil 
qiladi. Kasbiy sohadagi nizolar faoliyat sifatini ta'minlash (39%), ish natijalarini 
baholash (8%) va innovatsiyalarni joriy etish (6%) bilan bog'liq. “Yetakchi-xodim” 
bo’g’inidagi konfliktlardan farqli o’laroq, gorizontal konfliktlar ko’proq shaxsiy 
xususiyatga egadir. Ular qadriyatlar, munosabatlar, me'yorlar va tamoyillarning 
nomuvofiqligi asosida bir-biriga nisbatan antipatiya, dushmanlik tufayli yuzaga keladi, 
garchi bu bunday nizolarning tashkiliy va biznes sabablarini istisno etmasa ham 
4. Vertikal to'qnashuvlarning chastotasi raqiblarning birgalikdagi faoliyatining 
intensivligi bilan bog'liq. Yilning asosiy vazifalarini bajarish bilan bog'liq bo'lgan 6 oy, 
yuqori organlar tomonidan tekshirishlar, attestatsiyadan o'tish, brifing va boshqalar 
bilan bog'liq barcha vertikal nizolarning taxminan 60% ni tashkil qiladi. Qolgan 
vaqtlarda, tadbirlar odatiy tarzda tashkil etilganda (shuningdek, taxminan 6 oy), 
Rahbarlar va xodimlar o'rtasidagi nizolarning taxminan 40% ni tashkil qiladi. Rahbarlar 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 2 ǀ 2022