Volume-18, Issue-1, September- 2022 228 viruslar natijasida hujayrada kechuvchi o’zgarishlar

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-18, Issue-1, September- 2022
 
230
strukturalar — organoidlar bajaradi. Hujayraning universal organoidlari: yadroda — 
xromosomalar, sitoplazmada — ribosomalar, mitoxondriyalar, endoplazmatik toʻr, 
Golji kompleksi, lizosomalgr. Ayrim manbalarda hujayra membranasi ham 
organoidlar qatoriga kiritiladi. Koʻpchilik hujayrada boʻladigan membrana 
strukturalari — mikronaychalar, mikrofibrillalar hujayra shaklining; hujayra 
kiritmalari hujayra tarkibining doimiyligini taʼminlash vazifasini bajaradi. 
Hujayra ichida va organizmning ichki suyuq muhitida boʻladigan oqsillar, 
jumladan, fermentlar ham hujayrada sintezlanadi. Hujayraning har qaysi organoidi 
faqat unga xos vazifani bajaradi. Masalan, eukariotlarda hujayraning nafas olishi faqat 
mitoxondriyalar membranalarida, oqsil sintezi — ribosomalarda kechadi. 
Fermentlarning konsentratsiyalanishi va ularning hujayrastrukturasida muayyan 
tartibda joylashuvi kimyoviy reaksiyalarni tezlashtirib, ketma-ket borishi (konveyer 
prinsipi)ni taʼminlaydi. Hujayraga xos mikrogeterogenlik xususiyati bir xildagi 
komponentdan bir vaqtning oʻzida har xil moddalarni juda oz miqdor (mikrohajm)da 
sintezlash imkonini beradi. Ixchamlik prinsipi ayniqsa DN K strukturasi uchun xos. 
Masalan, odam tuxumhujayrasining 61012g keladigan DNK si organizm uchun xos 
boʻlgan barcha oqsillarni kodlaydi. Hujayra ichida ionlarning muayyan 
konsentratsiyasi saqlanadi. Hujayra muhitdan yirik molekulalar, jumladan, oqsillar, 
hatto viruslarni pinotsitoz, ayrim mayda hujayralar va ular fragmentlarini fagotsitoz 
orqali yutish xususiyatiga ega. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
Zaxarov V.B..Mamatov S.G.,So-n i i V.I., Obshaya biologiya. M., 200Obshaya 
sitologiya, 
2.
M., 1984; Grin N., Staut U., Teylor D., Biologiya, t. 1—3. M., 1990;3. M 
avlonov O., Biologiya (Maʼlumotnoma|, T., 2003