Volume-19, Issue-1, October- 2022 29 O’zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish maqsadi, yo’llari va usullari

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-19, Issue-1, October- 2022
 
31
hisobiga berish; davlat mol-mulkini auksionlarda kim oshdi savdosi orqali sotish va 
h.k.
Xususiylashtirishning usullari ham turli-tuman bo'lib, ularni 3 guruhga ajratish 
mumkin: 1) davlat mulkini bepul bulib berish orqali xususiylashtirish; 2) davlat 
mulkini sotish orqali xususiylashtirish; 3) davlat mulkini bepul bo’lib berish hamda 
sotishni uyg’unlashtirish orqali xususiylashtirish. 
O'zbekistonda iqtisodiy isloxotlarning xususiylashtirish dastlabki pallasidayoq 
mulkchilikning hamma shakllari teng huquqli ekanligi konstitusion tarzda eʼtirof etildi 
va davlat mulki monopolizmini tugatish hamda bu mulkni xususiylashtirish hisobiga 
ko'p ukladli iqtisodiyotni real shakllantirish vazifasi qo'yildi. Avvalo mulkchilikning 
turli xil shakllari qaror topishi uchun teng huquqiy meʼyorlar va amal qilish 
mexanizmlari yaratildi. O'zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va 
xususiylashtirishga yondashuvning muhim xususiyati - uni maxsus dasturlar asosida 
bosqichma-bosqich amalga oshirishdan iborat. 
Respublikada xususiylashtirishning yo'naltirilganligi uning navbatdagi manzilli 
xususiyatidir. Bu aholining barcha qatlamlariga mazkur jarayonlar aniqroq va 
natijaliroq 
qatnashishi 
imkonini 
beradi. 
Xususiylashtirishning 
manzilli 
yo'naltirilganligi uy - joylarning o'z egalariga imtiyozli yoki bepul berilishida, 
aholining ko’proq muhtoj va zaif qatlamlarini qo’llab - quvvatlashning turli xil 
dasturlari byudjet mablag’lari hisobiga qoplanishida, qishloq aholisi o'z yordamchi 
xo'jaligi uchun chek yerlar olishi kabilarda ifodalanadi. 
O'zbekistonda xususiylashtirishning to'lovliligi uning navbatdagi muhim 
xususiyatidir. Pulni to’lash orqali davlat tasarrufidagi korxona va obʼektlarni 
xususiylashtirishda mulkni bepul taqsimlash bilan bog’lik salbiy holatlar bartaraf 
etilishi bilan birga qator muammolarni hal qilish imkoniyati yaratiladi. Bulardan 
asosiysi avvalo tadbirkorlikni, xususiylashtirilgan korxonalarni davlat tomonidan 
qo'llab-quvvatlashning moliyaviy manbalari paydo bo'ladi, bozor infratuzilmasini 
barpo etish uchun resurslar vujudga keladi va aholini ijtimoiy muhofazalash dasturini 
ro'yobga chiqarish uchun mablag’lar jamlanadi. Davlat mol-mulkini yangi 
mulkdorlarga sotish yo'li orqali ularni mulkchilikning boshqa shakllariga aylantirilishi 
bilan birga xususiylashtirishdan olinadigan mablag’lar shu korxonaning o'zini qo’llab-
quvvatlashga, yangi raqobatlashuvchi korxonalar barpo etishga ham sarflanadi. 
O'zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning 
birinchi bosqichini (1992-1993 yillar) o'z ichiga olib, bu bosqichda xususiylashtirish 
jarayoni umumiy uy-joy fondini, savdo, mahalliy sanoat, xizmat ko'rsatish 
korxonalarini hamda qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash tizimini qamrab 
oldi. 
Yengil, mahalliy sanoatga, transport va qurilishga, boshqa tarmoqlarga qarashli 
ayrim o'rta va yirik korxonalar keyinchalik sotib olinish huquqi bilan ko’proq ijara 

---