A k ġ f k a m a L

Qalib gəlmək arzusu-qələbənin ehtiyat mənbəyidir. 
D.  U r b a n i 
təhlələri  ehtiyat  edərək  gəlməmişdilər.  İndi  boş  qalmış  həmin  yurd 
yerıəri-arxac  yerləri  qaralırdı.  Gəlinqaya,  Qaraarxac,  Gülü  düzü,  Xanım 
dərəsi, Sarıyer, Alagöllər, Sərçəlidağ, Qırmızıdağ, Keyti-Mehdi və digər 
yurd  yerləri  boş  qalmışdı. Başından  qonaq-qarası  əskik  olmayan  Ceyran 
bulağı, Küpə bulaq, Ağbulaq, Sarıbulaq, Yüzbulaq, Məftilli bulaq da elə 
bil  bu  təklikdən  bezmişdi.  Elə  bil  ki,  at  belində  gəlin  aparan,  qara 
zurnanın  səsinə  yallı  gedən,  cıdıra  çıxan,  çövkan  və  çomaq  oynadan 
təhlə-tərəkəmə dəliqanlıları çoxdan unudublar Sarıyeri...  
Ətrafda dağların quzey yamaclarında hələ əriməmiş qar qalmışdı. 
Çobanlar  tez-tez  bizə  ət  göndərirdi.  Çörək  və  digər  ərzaqları  isə 
batalyondan  gətirirdik.  Bərdə  təhlələrindən  Əlizamin,  Fərəc,  Fərzalı  və 
başqaları,  həmçinin  Zar  kəndindən  İsmayıl  kişi,  Mürvət,  Ellaz  kişi  və 
başqaları da Sarıbulağın yaxınlığında çadır qurmuşdular. Onlar çox vaxt 
bizim  yanımıza  gəlir,  çatışmamazlıqlarla  maraqlanır,  söhbət  edir,  maşın 
olmayanda öz atlarını əsgərlərə verir ki, gedib İstisudan çörək gətirsinlər. 
Odun qurtaran kimi  leytenant Z.Tağıyevlə iki-üç əsgəri maşınla meşəyə 
göndərirdim. Yeməyimizi əsgərlərdən İbrahimov Kamal və Məhərrəmov 
Zabil hazırlayırdılar.   
Çadırda darısqallıq idi. Həm komandirlər, həm də əsgərlər çadıra 
sığışmırdıq.  Buna  görə  də  bir  neçə  gündən  sonra  komandirə  məlumat 
verərək  bir  ədəd  ekskvatorun  lazım  olduğunu  bildirdim.  Həmin  gün 
komandirin  göndərdiyi  ekskvatorla  həm  səngərlərimizi  genişləndirdim, 
həm  də  Sarıbulağın  yanında  əsgərlər  üçün  qazma  tikdirdim.  Meşədən 
ağac  gətirib  qazmanın  üstünü  örtdük  və  əsgərləri  ora  köçürdük,  biz 
zabitlər isə rabitəçi əsgərlərlə əvvəlki kimi çadırda qaldıq.    
Boş vaxtlarımız demək olar ki az olurdu. Mən mümkün qədər əsgərlərin 
darıxmaması  üçün  də  tədbirlər  görürdüm.  Əsgərlərin  qarmonu  var  idi. 
Boş  vaxtlarda  gizir  Ş.Bəxtiyarov  qarmon  çalır,  əsgərlər  oxuyub, 
oynayırdı.  Bəzən  çobanlar  da  bizə  qoşulurdu.  Tez-tez  əsgərləri  İstisuya 
hamama  göndərirdim.  Bir  dəfə  özüm  də  İstisuya  enmişdim. 
Komandirimiz  polkovnik-leytenant  Eldar  Həsənovla və  zabit  yoldaşlarla 
görüşüb söhbət etdik. Baş leytenantlar Sarıyev Qurban, Mirzəliyev Akif, 
Yusifov  Yusif,  Nəbiyev  Hüseyn  və  digərləri  ilə  oturub  yemək  yedik. 
Qurbanla  Yusif  öz  zarafatlarından  qalmır,  digər  yoldaşlar  və  onların  
aşlarına gələn məzəli əhvalatlardan danışırdılar. Onlar hətta, hər kəsə bir 
ləqəb qoşaraq gülməli bir şer də yazmışdılar...  
*   *   *  
Sarıyerdə  bizim  mövqelərə  ermənilər  dəfələrlə  hücum  etmiş, 
səngərlərimizi top atəşinə tutmuş, lakin əsgərlərimizin qoçaqlığı, sayıqlığı  

---

 
89 
Qəhrəmanlıq heç vaxt qabaqcadan düĢünməklə əldə edilmir.  
Qəhrəmanlıq bir anda baĢ verir. M ü ə l l i f  
və  müdafiə  döyüşünün  düzgün  təşkil  edilməsi  nəticəsində  düşmən 
istəyinə nail ola bilməmişdi. 
...İyun  ayının  sonu  idi.  Mən  əsgər  Məmmədlə  kəşfiyyata 
getmişdim. Məqsədim düşmənin Arpaçay sahilindəki ön mövqelərini və 
düşmən  artilleriyasının  yerini  müəyyən  etmək  və  hədəfləri 
dəqiqləşdirmək  idi.  Səhərəyaxın  yuxudan  qalxdıq  və  səngərlərimizə 
doğru  dırmaşdıq.  Səngərdəki  əsgərlərə  bir  sıra  tapşırıqlar  verdim,  bizi 
izləməyi və diqqətli olmalarını bildirdim. Sonra qabağa keçərək bir qədər 
sola  döndük  və  Sərçəlidağın  ətəklərinə  yaxınlaşdıq.  Ora  çatanda  artıq 
səhər açılmış, dərələrdəki çən-duman çəkilib getmişdi. Biz Arpaçayın sol 
sahilindəki  çox  da  hündür  olmayan  bir  dağın  üstünə  qalxırdıq.  Dağın 
zirvəsinə çatmamış qulağımıza maşın səsi gəldi. Səs dağın o biri üzündən 
gəlirdi.  Elə  bil  maşın  dağa  qalxır,  bizə  tərəf  irəliləyirdi.  Ani  olaraq 
fikirləşdim  ki,  düşmən  bizdən  tez  dağın  yüksəkliyinə  çatsa  məhv  olarıq. 
Çünki,  düşmən  bizdən  yüksəkliyə  çıxsa,  bizim  heç  bir  gizlənmək  və 
geriyə  çəkilmək  imkanımız  olmaz,  ovuc  içi  kimi  görünən  çökəklikdə 
qalardıq.  Ona  görə  də  mən  tez  “düşməni  qabaqlayaq,  dağın  üstünə 
qalxaq”-dedim və Məmmədlə bərabər səs gələn tərəfə qaçmağa başladıq. 
Dağın  üstünə  çatıb  uzandıq  və  Arpaçaya  doğru  uzanan  yola  baxdıq. 
Maşın  və  ya  adam  görünmürdü,  səs  də  kəsilmişdi.  Mən  ətrafa  diqqətlə 
baxmağa başladım. Birdən sağ tərəfimizdə bizdən təqribən 800-900 metr 
məsafədə,  dərənin  ayağında  bir  yük  maşını  və  onun yanında  5-6  erməni 
gördük. Bizim tamamilə açıqlıqda uzanmağımıza baxmayaraq. onlar bizi 
görmürdülər.  Düşmənə  buradan  da  atəş  açmaq  olardı,  lakin  özümüzün 
mövqelərimizdən  xeyli  uzaqlaşmışdıq.  Atəş  açmaqla  dümənin  ehtiyat 
qüvvələrini ayağa qldıraraq burada məhv olardıq. Çünki səngərlərimizdə 
iki-üç  kilometr  uzaqlaşmışdıq.  Ona  görə  biz  sürünərək  geriyə  çəkilmək 
və  xırda  təpəliyin  arxasından  onlara  yaxınlaşmaq  istədik.  Bir  az  geriyə 
çəkildik  və  ön  mövqelərdəki  əsgərlərini  də  xəbərdar  etdik.  Keşikdəki 
əsgərlər  də  düşmənləri  görmüş  və  həyəcan  siqnalı  ilə  bütün  bölüyü 
səngərlərə qaldırmışdılar. Bizim səngərlərlə düşmənlərin arası 1500-1800 
metr olardı. Mən Məmmədi göndərərək iki əsgərlə yanıma qayıtmasını və 
digər  əsgərlərin  bizi  izləməsini  tapşırdım.  Məqsədim  görünməyən  yerlə 
düşmənin  sağ  cinahına  keçmək  və  onlara  daha  da  yaxınlaşmaq  idi. 
Məmmədlə  əsgərlər  20  dəqiqəyə  gəldilər  və  biz  xirda  təpəliyin 
görünməyən tərəfi ilə düşmənin olduğu yerə yaxınlaşmağa başladıq.  
Sürünə-sürünə  sağ  tərəfdəki  təpənin başına  çatdıqda ermənilərin 
maşına doluşaraq qaçmaq istədiyini gördük və qəfil atəşlə onları 

---

 
90