Atom yadrosi va elementar zarrachalar fizikasi, tezlashtiruvchi texnika


Alfa zarralarni o‟lchaydigan asboblar



Yüklə 1,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə42/50
tarix18.05.2023
ölçüsü1,85 Mb.
#116100
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   50
54baf52fc97007b313abf5d9abaa5d06 « DOZIMETRIYANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI VA AMALIY TATBIG‟I » FANIDAN O„QUV-USLUBIY M A J M U A

1. Alfa zarralarni o‟lchaydigan asboblar. 
Radioaktiv ifloslangan namunalarning 
𝛼-aktivligini o‟lchashda ionizatsion 
kameralar, gaz razryadli proporsional, schyotchiklar, gazli ssintillyatsion va yarim 
o‟tkazgichli detektorlar, yadroviy fotoemulsiyalar, Vilson kameralari, 
spektrometrlari ishlatiladi. Bunday asboblar konstruktsiyasida 
𝛼-zarralarning 
moddada chopish masofasi kichik ekanligihisobga olingan bo‟lishi kerak.
𝛼-zarralarni o‟lchashning murakkabligi ham ularning chopish masofasining 
kichikligidir. Shuning uchun 
𝛼-aktivligi o‟lchanadigan preparat juda yupqa holda 
tayyorlanadi. 
Gaz razryadli schyotchiklar. 
Oddiy sharoitda gazlarning o‟tkazuvchanligi past, umuman gazlar izolyatorlar 
hisoblanadi. Agar gazlarga ionlashtiruvchi zaryadlangan zarralar tushsa, zarralar 
gaz atomlari bilan o‟zaro ta‟sirlashadi va o‟z energiyasini atomlarni ionlashtirishga 
va atomlarning uyg‟onishiga sarflaydi. Gaz atomlariga o‟z energiyasini beradi. 


Energiya yutgan atomlar bir yoki bir nechta elektronini yo‟qotadi va musbat ionga 
aylanadi, hamda elektron hosil bo‟ladi.
Gaz to‟ldirilgan schyotchiklarda 
𝛼, 𝛽, 𝛾-nurlanishlar o‟lchanganda schyotchik 
elektrodlari orasidagi elektr maydonda ionlashish natijasida hosil bo‟ladigan 
ionizatsion tok kattaligi o‟lchanadi. 
𝛼-zarralarni qayd qiluvchi schyotchiklar dorichasi (окошкаси) qalinligi 0,1 
mk (mikron) bo‟lgan slyudadan tayyorlangan bo‟lishi kerak. 
Ionizatsion kameralar, proporsional schyotchiklar va geyger-myuller 
schyotchiklari yadroviy nurlanishlarni o‟lchashda keng ishlatiladi. Bu 
schyotchiklar 0,5/1atm bosimda inert gazlar bilan to‟ldirilgan bo‟lib, markaziy 
elektrod A (anod) qo‟yilgan. Markaziy elektrod (volframdan qilingan) schyotchik 
devorlaridan izolyatsiya qilingan. Schyotchik devorlari alyumin, mis yoki mis 
bilan qoplangan shishadan bo‟ladi. Markaziy elektrod bilan schyotchik devorlari 
(katod) orasiga I potensiallar ayirmasi beriladi. Gazdan ionlashtiruvchi zarralar 
o‟tganda zarralar gaz atomlari bilan ta‟sirlashadi. Bunda neytral atomlar musbat 
zaryadlangan ionga aylanadi va elektronlar hosil bo‟ladi. Ionlar va elektronlar 
katod va anod orasidagi elektr maydon ta‟sirida tegishli musbat va manfiy 
elektrodlarga (katod va anodga) tomon harakatlanadi va schyotchik ulangan elektr 
zanjirida elektr toki paydo bo‟ladi. Bu elektr toki impulsi maxsus elektron 
qurilmada qayd qilinadi. Ionizatsion kameraga 
𝛼-zarra tushganda gazni 
ionlashtirishida bir juft ion hosil qilishi uchun uning energiyasi 33 eV bo‟lishi 
kerak. 
𝛼-zarra o‟zining butun chopish masofasida
juft ion hosil qiladi. 
Kamerada hosil bo‟lgan ionlar zaryadi quyidagicha aniqlanadi:
kulon 
-ionlar jufti soni, -zaryadi. 
Agar elektr sxemaga ulangan kondensator sig‟imi 
bo‟lsa, elektr 
zanjirda hosil bo‟lgan elektr impulsi quyidagicha hisoblanadi: 
Bunda 
-elektr zanjiriga ulangan kondensator sig‟imi.
Kamerada 
zaryadning hosil bo‟lishi kattaligi anod bilan katod orasiga 
qo‟yilgan potensiallar ayirmasiga bog‟liq. 
Ayrim hollarda 
𝛼-aktiv yupqa preparat schyotchikning sezuvchi hajmi ichiga 
yoki sezuvchi hajm yoniga joylashtiriladi. Lekin bunday qilish ma‟lum 
noqulayliklarga ega, o‟lchov asboblari ishini murakkablashtiradi. Oqimli 
proporsional schyotchiklar ishlatilganda bunday noqulaylik bartaraf etiladi. 
Schyotchik ochilgandan so‟ng gazni tez puflash bilan tozalanadi. Keyin preparat 
sezuvchi hajm ichiga joylashtiriladi. So‟ng kichik miqdorda (bir necha sekundda 1 
sm
3
) uzluksiz ravishda gaz beriladi. Natijada schyotchikda hamma vaqt gaz 


aralashmasi bo‟ladi. oqimli proporsional schyotchik fonini 0,1 imp/min 
kamaytirish mumkin. Bu esa aktivligi kichik preparatlarni o‟lchashga imkon 
beradi. 
𝛼-zarralarni o‟lchashda gazli ssintillyator schyotchiklarni ishlatish 

Yüklə 1,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin