Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ

Azərbaycanın sığorta sistemi və qanunvericilik tarixi 1991-ci ildən başlayır.

Sığorta sisteminin inkişafının başlanğıc illərində – 1991-ci ildə ölkədə 62 sığorta təşkilatı, o cümlədən 53 milli, 9 birgə sığortaçı fəaliyyət göstərib. Lakin əvvəlki illərdə 33 kommersiya sığorta təşkilatı sığorta olunanların güvənini qazana bilmədiyindən müflisləşərək öz fəaliyyətini durdurub.

1 yanvar 2002-ci il tarixində Respublikada 38 sığorta şirkəti, o cümlədən 9 birgə sığortaçı (Azərbaycan-İngiltərə – 4; Azərbaycan-Türkiyə – 2; Azərbaycan- İran – 1; Azərbaycan-ABŞ – 1; Azərbaycan-Rusiya – 1 fəaliyyət göstərib. 2006-cı ilin əvvəlində sığorta bazarında 29 sığorta təşkilatı fəaliyyət göstərib. Onlardan 22-si özəl, 6-sı qarışıq mülkiyyət formalı dövlət kommersiya şirkəti olmuşdur. Hazırda ölkəmizdə sığorta sektoru üzrə 28 şirkət fəaliyyət göstərir.

Respublikamızdakı sığorta bazarlarında ölkədən kənardakı sığorta təcrübəsindən fərqli tendensiyalar olur. Qeyri-həyat sığortasının sığorta məhsulları həcmində vacib yerə aid olması ölkənin sığorta bazarının özünəxas xüsusiyyətlərindəndır. Son dövürlərdə bu sığorta məhsulu bütün sığorta haqlarının 87-92% xüsusi çəkisinə malik olub. Həyat sığortasının ümumi sığorta müqavilələrində payı isə 5 faiz görünür. Lakin inkişaf etmiş olan sığorta bazarlarında bazarın 55-60%-i həyat sığortası hesabına inkişaf edir. Diqqət etsək ki, hər yerdə həyat sığortasının bütün növləri yığım xarakteri daşıyır, eyni zamanda vətəndaşların maddi durumlarının yaxşılaşdırılmasına xidmət edir, respublikamızda əksinə bu sığorta növü üzrə daxil olmalar hər il daha da azalır. Sığorta haqlarının içində həyat sığortası çox aşağı, önəmsiz göstəricilərlə öz əksini tapır. 2008-ci ildə bu məhsulun xüsusi çəkisi toplam sığorta məhsullarının 1%-i həcmində olub. Həmin ildə ölkədə həyat sığortasının növləri üzrə daxil olmaların həcmi 55,2 faiz azalaraq 1 mln. manat, sığorta ödənişləri 385,50 min manata qədər azalıb. Onun əvəzinə qeyri-həyat sığortası 25,4 faiz çoxalaraq 156,41 mln. manat, məcburi sığorta növləri üzrə 4 faiz artaraq 21,85 mln. manat olub. 2009-2010-cu illərdə də qeyri-həyat sığortası ilə müqayisədə həyat sığortası üzrə sığorta haqları və sığorta ödənişləri aşağı olub. 2009-cu ildə həyat sığortası göstəriciləri bu cürdür: sığorta haqları 897,32 min manat, sığorta ödənişləri 443,39 min manat. 2010-cu ildə sığorta haqları 1 457 429,44 manat, sığorta ödənişləri 332 507,46 manat olmuşdur. Həyat sığortasının sığorta haqlarında xüsusi çəkisinin güclü olmaması ümumilikdə insanların, həm də əhalinin həyat səviyyəsinin inkişaf şəraitləri, bu sığorta məhsulunun təşviqat səviyyələrinin güclü olmaması və sığorta institutlarının müvafiq inkişaf şəraiti ilə əlaqələndirmək olar. Sığorta bazarı özü-özlüyündə başqa nədənlərdən və bazarlardan, ən çox da bank bazarı, maliyyə sektoru, başqa başqa fərdlərin rifahı və firmanın maliyyə sabitliyindən asılıdır. Sığorta indi bizim ekonomidə gördüyümüz proseslərin bir növ rentgenidir.[10, s. 7]
Cədvəl 2.