Backup of Uz Qabigi

§ 2.6. Göy cisimlərinin doğmazlıq və batmazlıq şərti

Şəkil 2.6. Göy cisimlərinin doğmazlıq və batmazlıq şərtinə dair
Əvvəllər dediyimiz kimi bəzi göy cisimləri veril-miş coğrafi enlikdə həm doğur, həm batır, bəziləri heç zaman doğmur, bəzilə-ri isə heç zaman batmır. Bunu təyin edən bir anali-tik ifadə almaq üçün şəkil 2.6-da göstərildiyi kimi göy sferinin meridian müstəvi-sinə proyeksiyasına ba-xaq.

Fərz edək ki, göy cismi M₁ yuxarı kulminasiya və-

ziyyətindədir. Bu anda onun hündürlüyünü təyin edək. Mə-lum teoremə görə Yer səthindəki ixtiyari nöqtədə qütbün üfüqdən hündürlüyü coğrafi enliyə bərabərdir. Onda şəkil 2.6-dan yaza bilərik ki,
hp = ZPON = ZZOQ
olar.

Yuxarı kulminasiya anında M₁ göy cisminin meyli 5₁ və hündürlüyü h₁ üçün yaza bilərik:

8m₁= ZQOM1 hM₁=Z SOM1.

Şəkildən göründüyü kimi

hM₁=90^o - (ф - 8m₁) = 90^o - j + 8m₁ (2.20)

Aydındır ki, göy cisminin doğmayan olması üçün yuxarı kulminasiyada belə onun hündürlüyü
h £ 0

olmalıdır.

Yəni M₁ göy cisminin doğmayan olması üçün hm₁ = 90^o - ф + 5m₁ £ 0 şərti ödənməlidir. Buradan
5m₁ £ Ф - 90^o (2.21)
olar. Bu verilmiş coğrafi enlikdə göy cisminin doğmazlıq şər-tidir.

Eləcə də göy cisminin batmayan olması üçün onun aşağı kulminasiya halında hündürlüyü

hm₂ > 0

şərtini ödəməlidir.

Şəkildən göoründüyü kimi aşağı kulminasiyada M₂ göy

cisminin hündürlüyü

hm₂ = 5m₂- (90^o - ф) = 5m₂ - 90^o + ф. (2.22)
Onda
hm₂ > 0

şərtindən alarıq ki, M₂ göy cisminin batmayan olması üçün

5m₂ > 90^o- ф

(2.23)

olmalıdır. Bu göy cisimlərinin batmazlıq şərtidir. Bu halların hər ikisini birləşdirərək göy cisminin doğmayan və ya batma-yan olma şərtini ümumi halda

I 5 I > ( 90°- I ф I)

(2.24)

kimi yazmaq olar.