Şakir Musayev

Cinayət mühakimə icraatının  

məhkəmə-tibbi təminatı  

 

215

Uyğun  əlamətlər müqayisə meyarları rolunda çıxış edir. 

Mütəxəssis istintaq eksperimentinə hazırlıq və onun keçirilməsi 

gedişində  hər  şeydən  əvvəl müstəntiqə müqayisə meyarlarının 

adekvatlılığını, yəni iki müqayisə olunan vəziyyətin - modelləşdirilən 

və real vəziyyətin mütləq uyğun olmasını  təmin etməkdə kömək 

göstərməlidir. 

Müqayisə meyarları istintaq eksperimentinin planlaşdırılmasının 

gedişində verilir. Bunlar eksperimentin icrasında bir növ 

məhdudiyyət, mütləq  şərt kimi çıxış  edir    və eksperimentdə alınmış 

məlumatların düzgün sayıla biləcəyi hüdudu təyin edir. Bir qayda 

olaraq müqayisə meyarları kimi istintaq tərəfindən  əvvəllər sübut 

edilmiş faktlar, yaxud ekspertiza yolu ilə  təyin olunmuş,  şübhə 

doğurmayan və obyektiv məlumatlar çıxış edir. Müstəntiqdə  və 

ekspertdə etibarlı ilkin məlumatların olmadığı  təqdirdə müqayisə 

meyarları  sərbəst surətdə  şahid və  iştirakçıların ifadələri, daha 

ehtimallı istintaq variantları və ekspert fərziyyələri əsasında müəyyən 

edilir. Məsələn; istintaq eksperimenti şəraitində  şahid və 

təqsirləndirilən  şəxsin təsvir etdikləri hadisəni həqiqətən görüb 

görmədiklərini yoxladıqda, ilkin məlumatlar kimi (və ya müqayisə 

meyarı kimi) işdə olan materiallardan asılı olaraq müşahidə olunan 

obyektin özünün xüsusiyyətləri, onun işıqlandırılma dərəcəsi və 

xarakteri, ifadəsi yoxlanılan şəxsin görmə qabiliyyəti, obyektlə ətraf 

mühit əşyalarının qarşılıqlı vəziyyəti və digər hallar nəzərə alınır. 

Ən yaxşı (yüksək) (minimal) halda canlandırılan vəziyyət modeli 

istintaq olunan cinayət barədəki istintaq, əməliyyat və ekspert 

məlumatlarının hamısını ya da çox hissəsini  əhatə etməlidir.  İmkan 

daxilində öyrənilən hadisənin surətinə uyğun olmalıdır. Lakin praktik 

olaraq buna nail olmaq mümkün deyil və çox vaxt da buna lüzum 

olmur. Eksperimentin gedişində vəziyyəti bütün mürəkkəbliyi, onun 

çoxlu sayda tərkib elementləri və xarakteristikaları ilə yenidən 

qurmağa çalışma cəhdi,  əsassız və  hətta səhv nəticələr alınması 

ehtimalını artırır. Vəziyyət təhlilinə  nə  qədər çox dəyişkən amillər 

daxil edilirsə, istintaq eksperimenti nəticələri də bir o qədər az 

etibarlı olacaqdır. İstintaq eksperimentini planlaşdırarkən təhlil edilən 

vəziyyətin inkişafında daha çox ümumilik, qanunauyğunluq, 

---