Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş

Tərcümənin qrammatik çətinlikləri 
Kommunikativlik  bütün  dillərə  xas  olsa  da,  dillərin  hamısı 
qrammatik (morfoloji və sintaktik) baxımdan eyni deyil. Müxtəlif 
dil  ailələrinə  məxsus  dillər  sintaktik  və  morfoloji  kateqoriyalar 
baxımından  fərqli  səciyyə  daşıyır.  İngilis  və  Azərbaycan  dilləri 
bu  nöqteyi-nəzərdən  heç  də  istisna  deyil.  Bu  iki  dildə  nitq 
hissələrinin  sayı,  ayrı-ayrı  nitq  hissələrinə  məxsus  qrammatik 
kateqoriyalar  müəyyən  qədər  fərqlidir.  Ancaq  belə  fərqlərin 
olması heç də o demək deyil ki, bu dillərdən bir-birinə tərcümə 
etmək qeyri-mümkündür. Bu dillərdən bir-birinə tərcümə etmək 
üçün onları mükəmməl bilmək lazımdır. 
İngilis  dili  analitik  dildir.  Söz  sırası  sabitdir,  isimin  eyni 
halında  :olan  sözün  mübtəda,  yaxud  tamamlıq  olması  onun 
formal  əlaməti  (şəkilçi)  ilə  deyil,  cümlədəki  yeri  ilə 
müəyyənləşir. Məsələn, The Hon killed the boy - The boy killed 
the /ion. 
İngilis  dilində  qaydadan  çox  müstəsnalar  var.  Bunu  nəzərə 
alan  ingilis  leksikoqrafları  ismin  cəmini,  felin  qaydasızlı-  ğmı, 
hansı  xüsusi  ismin  artikl  ilə  işləndiyini  hökmən  göstərirlər. 
Məsələn:  ox-oxen,  man-men,  woman-women,  child-  children; 
go-went-gone, put-put-put. 
İngilis və Azərbaycan dillərinin hər ikisində qrammatik cins 
kateqoriyası yoxdur, təbii cinsin özünə də yanaşma müxtəlifdir. 
Felin zamanları, onların sayı, uzlaşma kimi məsələlərdə də fərqlər 
var.  Məsələn,  ingilis  dilində  felin  zaman  formaları  Azərbaycan 
dili ilə müqayisədə çoxdur və tərcümə zamanı dəqiqlik tələb edir. 
Bütün  bunlar  tərcümə  prosesində  müəyyən  qrammatik 
transformasiyaların baş verməsini zəruriləşdirir. 
Əvvəldə  qeyd  etdik  ki,  intralinqvistik  məna,  yaxud 
qrammatik məna tərcümədə çətinlik doğurmur, dili öyrənən təkcə 
sözü 
103 

---

yox,  onun  qrammatik  strukturunu,  mənasım  da  öyrənir.  Buna 
görə  də  mütərcimi  maraqlandıran  mətnin  leksikası,  üslubu  ilə 
bağlı  məsələlərdir,  ingilis  dilindən  Azərbaycan  dilinə  tərcümə 
edərkən də məhz bu məsələlər daha vacibdir. Ancaq istər-istəməz 
Azərbaycan dilindən də ingilis dilinə tərcümə etməli oluruq. Bu 
zaman çətinlik doğuran qrammatik kateqoriyalar aşağıdakılardır: 
Müəyyən  artiklin  işlənməsi  (əsasən  xüsusi  isimlərlə),  cins 
kateqoriyası, ismin tək və cəmi, felin zamanlan, felin şəkilləri. 
Müəyyən  və  geyri-müəyyən  artiklin  işlənməsi  haqqında 
müxtəlif  qrammatika  kitablannda  kifayət  gədər  məlumat  var, 
bunlar ümumi  isimlərə aid  olduqda ümumi  bir prinsipdən çıxış 
edilir.  Lakin  ingilis  dilində  xüsusi  isimlərə  aid  olduqda  həmişə 
çətinliklər yaranır, çünki burda qaydalardan çox müstəsnalar var. 
Məsələn,  Longmanın  Grammar  of  Spoken  and  Written  English 
kitabında  göstərilir  ki,  isimdə  müəyyənləşdirici  xüsusiyyət 
olmadıqda artiklsiz, müəyyənləşdirici element olduqda müəyyən 
artikl  ilə  işlədilir:  Tom,  Alan,  the  National  Australia  Bank,  the 
Indian Ocean, the Congress Library və s. 
Bir ictimai funksiya daşıyan şəxs və qurum adlan (the Queen, 
the  President,  lakin  Congress,  Parliament)^  ictimai  bina  və 
qurum  adlan  (the  Library  of  Congress,  the  British  Library,  the 
University  of  Oxford,  the  Act  on  Human  Rights):  partiya  adlan 
(the  Labour  Party,  the  Republican  Party);  millət  adları  (the 
Swede,  the  Russian,  the  English)  müəyyən  artikl  ilə  işlədilir. 
Cəmdə işlədilən coğrafi adlar (the British Isles, the Great Smoky