İXTİsasa giRİŞ

6. Texnoloji proseslərdə yanğın profilaktikası
İstehsalatda təsadüf edilən yanğınlar, xüsusən yanma təhlükəsi 
çox olan müəssisələrdəki yanğınlar çox zaman texnoloji pros-
esin pozulması, avadanlıqların nasazlığı, adi yanğınla mübarizə 
tələblərinə əməl edilməməsi nəticəsində törəyir. 
Yanğın təhlükəli hadisədir, o çoxlu qiymətli əşyanın məhv 
edilməsinə və insan tələfatına səbəb olur. Yanğının söndürülməsi 
çox mürəkkəb prosesdir. Yanğınla mübarizədə ən səmərəli vasitə 
profilaktika tədbirləridir. Yanğının səbəblərinin vaxtında aradan 
qaldırılması onun söndürülməsindən asandır və ucuz başa gəlir. 
İstehsalat yanğınları texnoloji proseslərin xarakterini ifadə edən 
amillərdən – tezalışan maddələrin fiziki-kimyəvi xassələrindən, 
alovlanmanın istilik impulsunun təbiətindən, istehsal şəraiti ilə 
bərabər, müəssisələrdə yanğın əleyhinə görülən tədbirlərdən və 
əmək intizamından xeyli asılıdır. 
Neft sənayesi müəssisələrində avtomatlaşdırma və hermetikləş-
dirilmə tədbirləri yanğınla mübarizədə birinci dərəcəli amillərdəndir. 

---

117
XII. Əmək mühafizəsi haqqında məlumat
Yanğınla mübarizə texnikasının mühüm hissəsi olan yanğın 
profilaktikası yanğının və partlayışın qarşısının alınması və ləğvi 
üçün vacib sayılan təşkilati və texniki tədbirlərlə vəhdət təşkil edir. 
Bu tədbirlərə həm müəssisələrin layihələndirilməsi və inşası, həm də 
istismarı zamanı yanğın təhlükəsizliyi daxildir. 
Yanğınla mübarizədə təsirli tədbirlərin işlənib hazırlanmasında 
yanma və partlayış haqqında nəzəri biliklərlə yanaşı istehsalatda bu 
sahədə toplanmış təcrübi materialdan hərtərəfli və düzgün istifadə 
olunmalıdır. 
Tədqiqat nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, neft sənayesində 
təsadüf olunan alışma, yanğın və partlayış hadisələri aşağıdakı 
səbəblərdən törəyə bilər: 
1. Adi yanğın təhlükəsizliyi tələblərinin pozulması; 
2. Texnoloji proseslərdə rejimin pozulması; 
3. Elektrik avadanlığının və elektrik şəbəkəsinin nasazlığı, elektro-
texniki qaydaların pozulması; 
4. Özbaşına alışma, statik elektrikləşmə, şimşək və başqa səbəblər. 
Təcrübələr göstərir ki, yanğınların böyük əksəriyyəti yanğın 
təhlükəsizliyi qaydalarına əməl edilməməsi, müəssisə və sex 
rəhbərliyinin diqqətsizliyi, təlimatın və əmək intizamının pozulması 
nəticəsində törəyir. Neft və qaz sənayesi müəssisələri yüksək 
dərəcədə yanğın təhlükəli olduğundan hər bir kiçik ehtiyatsızlıq ağır 
yanğına və partlayışa səbəb ola bilər. 
Yanğın profilaktikası yanğın və partlayışların qarşısını almaq üçün 
normativ əsasında işlənib hazırlanmış və sistematik tətbiq edilən 
təşkilati-texniki tədbirlər kompleksidir. Şərti olaraq bu tədbirlər 
dörd qrupa bölünür: 
1. Texnoloji proseslərin və avadanlıqların təkmilləşdirilməsi (her-
metiklik, mexanikləşdirmə, avtomatlaşdırma, mühafizə vasitələrinin 
və qoruyucu vasitələrin tətbiqi və s), elektrik, ventilyasiya və 
qızdırıcı avadanlıqlardan düzgün istifadə edilməsi, yanmayan inşaat 
materiallarının tətbiqi, yanğın təhlükəsi yüksək olan yerlərdə ciddi 
inzibati nəzarət və s;
2. Sənaye obyektlərinin düzgün planlaşdırılması, oda davamlı 
tikintilərdən istifadə edilməsi nəticəsində yanğın və partlayışın 
yayılmasının məhdudlaşdırılması;
3. Yanğın təhlukəli obyektlərdə mərtəbə və ərazi məhdudlanması, 
çoxlu çıxış yollarının qoyulması, işçinin və qiymətli əşyanın yanğın 
yerindən tez köçürülməsi tədbirləri;
4. Yanğın söndürmənin texniki vasitələrindən tez və səmərəli 
istifadə etmək üçün onların düzgün yerləşdirilməsi və heyətin 
hazırlıq dərəcəsinin yüksəldilməsi. 
Sənaye müəssisələrinin layihələndirilməsində və inşaatında «İnşaat 
Norma və Qaydaları»nın (İN və Q) və «İnşaat Layihələndirilməsində 
Yanğın Əleyhinə Texniki Şərtlər»in (İLYƏTŞ) tələbləri nəzərə 
alınmalıdır. 

---

118
XIII. Gələcəyin enerjisi, neft və qazın əvəzləyiciləri haqqında