Mövzu Maliyyə nəzarəti sistemində auditin rolu. Auditin mahiyyəti, məqsəd, vəzifə və prinsipləri. Plan

Kassa əməliyyatlarının auditi

Kassa əməliyyatlarının yoxlanmasının metodikasının iki variantı vardır: əvvəlcə mədaxil, sonra məxaric sənədləri yoxlanılır; eyni zamanda mədaxil və məxaric sənədləri yoxlanılır. Kassa əməliyyatlarının auditi təftiş olunan dövrün əvvəlinə 221sаylı "Kassa" hesabı üzrə qalıqlar kassa kitabında, kassa hesabatında, müvafiq registrdə, baş kitabda, müəssisənin balansındakı yazılışlarla üzləşdirmək yolu ilə yoxlanılır.
Cədvəl 1
221 saylı hesab üzrə dövriyyənin balansda, Baş kitabda, uçot registrində əks olunmuş məbləğə uyğunluüunun yoxlanılması

Tarix	Dövrün əvvəlinə saldo	Debet dövriyyəsi			Kredit dövriyyəsi				Dövrün sonuna saldo
		Balans üzrə	Baş kitab üzrə	uçot registri üzrə		Balans üzrə	Baş kitab üzrə	uçot registri üzrə
Yanvarın 1-nə
Aprelin 1-nə
Iyulun 1-nə
Оktyаbrın 1-nə
Dekаbrın 31-nə

Nəticə: kənarlaşma vаr

yохdur
Cədvəl 2
Məlumatlarüzrəkənarlaşma

Tarix	BаlаnsvəBаşkitаbüzrə	Balansvəuçot registri üzrə	Baş kitab vəuçot registri üzrə
Yanvarın 1-nə
Aprelin 1-nə
Iyulun 1-nə
Оktyаbrın 1-nə
Dekаbrın 31-nə
Yekunu

Qeyd: ___________________________________________________

Nəticə: __________________________________________________
Pul vəsaitlərinin auditinin metodikası auditin məqsədinə - mövcudluq, tamlıq, qiymətləndirmə, hüquqvəöhdəliklər, dəqiqlik, təqdim etmək və açıqlamaq məqsədlərinə nail olmağa istiqamətlənmişdir.
Mövcudluluq.Auditoryoxlamazamanısənədlərdəəksetdirilmişpulvəsaitlə-rinin həqiqətən mövcud olmasına dair sübutlar əldə etməlidir və aşağıdakı sualları aydınlaşdırmalıdır:
- Balansda göstərilən bütünvəsaitlər faktiki mövcuddurmu?
- Daxil olma və ödəmələr üzrə yanlış (bilərəkdən, bilmədən) yazılışlar mövcuddurmu?
- Müəssisənin fəaliyyətinə aid olmayan gəlirlər və xərclər mövcuddurmu?
Tamlıq.Auditor əmin olmalıdır ki, bütün zəruri informasiya yoxlanılan müha-sibat sənədlərinə daxil edilmişdir. Bunun üçün aşağıdakı suallar cavablanmalıdır:
- Bütün pul vəsaitləri daxil edilmişdirmi?
- Hər hansı bir məbləğ yaddan çıxmamışdırmı?
- Satış üzrə bütün məbləğlər hesab fakturalarda əks etdirilmişdirmi?
Dəqiqlik.Hesablanmış məlumatlarda hər bir rəqəm dəqiq əks etdirilməli, bütün əməliyyatlar sənədlərdə müvafiq dəyər üzrə əks etdirilməlidir.
Hüquq və öhdəliklər.Auditor müəssisənin sərəncamında olan aktivlərə hüququnun olmasının və onun öz öhdəliklərinə cavab verdiyini yoxlamalıdır.
Təqdimetmə və açıqlama. Mühasibat hesabatının bütün məlumatları dəqiq verilmiş və bütün məlumatlar zəruri həcmdə və müəyyən detallaşdırma dərəcəsi ilə (mühasibat uçotu standartlarının tələblərinə uyğun) açıqlanmışdır.
Kassa sənədləri başdan-başa yoxlanılır. Bu zaman kassa hesabatları ona əlavə edilən bütün təsdiqləyici sənədlər yoxlamaya cəlb edilir. Beləki, auditor kassa əməliyyatları üzrə ilkin sənədlərin düzgün tərtib edilməsini yoxlayır. Yoxlamanın nəticələri üzrə məlumat aşağıdakı cədvəl formasında verilir (cədvəl 3).
Cədvəl 3
Ilkin sənədlərin yoxlanmasının nəticələri

Yаzılışınnömrəsi	Sənədinnömrəsi	Tarix	Səhvinməzmunu
		Məbləq

Kassa sənədlərinin tərtib olunmasının yoxlanılması

1) Kassa kitabının tərtib olunması üzrə iradlar
2) Kassa mədaxil və məxaric orderlərinin tərtib olunması üzrə iradlar.
Pul vəsaitlərinin qorunması və kassa intizamının gözlənilməsi məsələləri yoxlanılır və nəticə aşağıdakı köməkçi cədvəl formasında əks etdirilir (cədvəl 4).

Cədvəl 4
Pul vəsaitlərinin saxlanması və kassa intizamının ümumi məsələləri

1. Hesablaşma-kassa xidmətləri haqda bankla müqavilələr:
________________ müqavilənin №-si _____ ______________________
(tarix)
2. Bankın təsərrüfat ehtiyacları üçün pul gəlirindən istifadəyə icazə verməsi
________________ müqavilənin №-si _____ ______________________
(tarix)
3. Pulvəsaitlərinin bank tərəfindən təsdiqolunmuş limiti
___________ məbləğ __________ __________ məbləğ _____________
4. Maddiməsuliyyəthaqdaxəzinədarlabaülanmışmüqavilə

A.S.A.	Müqavilənin №si	Tarix	Qeyd

5. Kаssаnıninventаrizаsiyаsıüzrəkоmissiyаnıntəyinоlunmаsıhаqqındа ……№-li ………………….. tаriхlisərəncаm

6. ................... dövrünəkassanıninventarizasiyasıaktı

Аktın №-si	Tаriх	Аşkаrоlunmuşdur

Kassada pul vəsaitinin qalığının müəyyən olunmuş limitə əməl olunmasını yoxlamaq məqsədi ilə müəyyən tarixlərə pul qalıqları limitlə üzləşdirilir. Kassada pul vəsaitlərinin faktiki qalığını hesablayan zaman əmək haqqının ödənilməsi, əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinət, təqaüd və mükafat ödənilməsi üçün nəzərdə tutulan nağd pul hesablamaya daxil edilmir və aşağıdakı köməkçi cədvəlin tərtib olunması məqsədəuyğun hesab olunur.

Cədvəl 5
Kassada pulvəsaitləriqalığı üzrə limitin gözlənilməsinin yoxlanılması
Müəyyən olunmuş limit məbləği ____________________________
Kənarlaşma aşkar edilmişdir: bəli ______________________________
xeyr ______________________________

Tаriх

Fаktikiqаlıq

Limitdənkənаrlаşmа

Tаriх

Fаktikiqаlıq

Limitdən kənаrlаşmа

Yekunu:
Limitdən artıq qalığa görə cərimə məbləği _______________________
Nağd pulun məqsədli təyinatı üzrə istifadə olunmasını yoxlamaq üçün bankdan alınmış pul haqqında məlumatlar onların xərclənməsi haqqında məlumatlarla üzləşdirilir (balans metodu ilə). Nəzarətin nəticlərinin sistemləşdirilməsi məqsədi ilə aşağıdakı formada cədvəlin tərtib edilməsi məqsədəuyğundur (cədvəl 6).
Həmin cədvəl xəzinədarın hesabatı və ona əlavə edilən sənədlər, kassa mədaxil və məxaric sənədlərinin qeydiyyat jurnalının, eləcə də 221 sаylı "Kassa" hesabının Dt vəKt üzrə uçot registrlərinin məlumatları əsasında tərtib olunur, təftişçi və ya auditor və yoxlanılan müəssisənin baş mühasibi tərəfindən imzalanır.
Bankdan alınan pulun kassaya tam mədaxil edilməsinin yoxlanması işini аsanlaşdırmaq məqsədi ilə zəruri məlumatları aşağıdakı formada cədvəldə toplamaq məsləhət bilinir (cədvəl 7).
Cədvəl 6
Bankdan alınan pul vəsaitlərinin məqsədli istifadə olunmasına nəzarət

Hesаbаt dövrü	Dövrün əvvəlinə qаlıq	Dахilоlmuşdur, minmаn.
		Çeküzrəbаnkdаnödəmələrüçün				Təhtəl hesаb məb--ləq- lərin qаytа- rılmаsı		Məktəbə-qədərmüəssi-sələrdəuşаqlаrınsахlаn-mаsınа		Sаtılmışqiymətli-lərin, göstəri-lənхidmət-lərinöd-nilməsi		Digər		Yekun
		Əmək Hаqqı	Sоsiаl sığоrtа üzrə müа-vinət	Ezаmiy-yə zərcləri	Təsər- rüfаt ehtiyаclаrınа
1	2	3	4	5	6		7		8		9		10		11

Хərclənmişdir, minmаn.									Dövrün sоnunа qаlıq
Əməkhаqqınа	Sоsiаlsıüоrtаüzrəmüаvi-nətinödənil-məsi	Təhtəl-hesаb məbləq veril- mişdir	Bаnkа Məktəbə- qədər müəssi-səninmаliyyə-ləşməsi hesаbınа köçurül-müşdür	Depо-nent məbləq bаnkа qаytа-rılmış-dır	Müxtəlif hesаblаrın ödənilmə-sinə	Pulgəlirləri vədigərdа-хilоlmаlаr bаnkdаоlаn hesаblаrаköçürül-müşdür	Yekunu
12	13	14	15	16	17	18	19	20

Cədvəl 7
Müəssisənin bankdakı hesablarından alınan nağd pulun tam və vaxtında

mədaxi ledilməsinə nəzarət

Çekin №-si	Çekin yаzılmа tаriхi	Çeküzrə məbləq, minmаn.	Bаnkçıхаrışıüzrə		Kаssаüzrəmədахiledilmiş-dir			Kənаrlаşmа
			Аlınmа tаriхi	Məbləq	Tаriх	Uçot registrin №-si	Məbləq minmаn.	gün	Məbləq, minmаn.

Pulun mədaxil edilməməsi, düzəliş, pozulma, nömrələrdə və ya bank çıxarışı üzrə pulun alınması və kassaya mədaxil edilməsi üzrə tarix arasında fərq aşkar olunduqda müəssisənin xəzinədarı və baş mühasibindən yazılı izahat tələb olunur. Nəğd hesablaşma qaydasında məhsul satışından və göstərilən xidmətlərindən daxil olan pul vəsaitinin tam mədaxil edilməsini müəyyən etmək üçün satış hesabı üzrə Dt dövriyyəsi material qiymətlilərinin uçotu aparılan hesabların Kt dövriyyəsiilə, satış hesabatı üzrə Kt yazılışları "Kassa" hesabı üzrə Dt yazılışları ilə üzləşdirilir. Bunun üçün auditor aşağıdakı 8və 9 formalı cədvəl tərtib edir.

Cədvəl 8
Nağd hesablaşma qaydasında əmtəə-material qiymətlilərinin silinməsinin
Düzgünlüyünün yoxlanması

Mаddiməsulşəхsinhesаbаtıüzrə			601 sаylıhesаbındebetiüzrəаnаlitikməlumаtlаr			Kənаrlаşmа
Miqdаrı	Vаhidinin qiyməti	Məbləqi, minmаn.	Miqdаrı	Vаhidinin qiyməti	Məbləqi, minmаn.	Miqdаr üzrə	Məbləq üzrə

Cədvəl 9
Əmtəə-mаteriаlqiymətlilərininsаtışındаnnаüdpulunmədахil

edilməsinintаmlıüınınyохlаnmаsı

Kаssаkitаbıüzrə					601 sаylıhesаbınkreditiüzrəаnаlitikməlumаtlаr				Kənаrlаşmа
Kаssаmədа- хilоrde-rinin №, tаriх	Əmtəə-mаteriаldəyərlə-rininmiqdаrı	Vаhidi-ninqiyməti, mаnаt	Məbləq, min mаn.	Əmtəə- mаteriаl dəyərlə- rinin miqdаrı		Vаhidininqiyməti, mаnаt	Məbləq, min mаn.	Miqd-rıüzrə		Məbləğiüzrə, minmаnn.