Основные термины информационной безопасности

Chain of custody (CoC)
Mühafizə zənciri – fiziki və ya elektron sübutların toplanmasını, 
qorunmasını, saxlanmasını, ötürülməsini, analizini və məhv 
edilməsini göstərən xronoloji sənəd və ya kağız jurnal.
Challenge-response protocol 
Sorğu-cavab protokolu – autentifikasiya protokoludur, verifikator 
iddiaçıya sorğu göndərir (adətən, təsadüfi qiymət), iddiaçı onu ortaq 
sirlə birləşdirir və cavab generasiya edir, onu verifikatora göndərir. 
Verifikator ortaq sirri bilir, buna 
görə cavabı müstəqil hesablaya və 
onu iddiaçının göndərdiyi cavabla müqayisə edə bilər. Əgər onlar 
eyni olsalar, iddiaçı autentifikasiya edilmiş sayılır.
CHAP (Challenge Handshake Authentication Protocol) 
Ça
ğırış-əlsıxma autentifikasiya protokolu – aşağıdakı kimi işləyir: 
M
əsafədən giriş serveri kliyentə təsadüfi simvollar ardıcıllığından 
v
ə öz adından ibarət sorğu (challenge) göndərir. Məsafədən giriş 
kliyenti MD5 alqoritmi il
ə sorğu və istifadəçinin parolundan 
hesablanmış heşin əsasında yeni heş hesablayır. Kliyent 
hesablanmış MD5 heşini öz adı ilə birlikdə məsafədən giriş 
serverin
ə göndərir. Məsafədən giriş serveri istifadəçinin parolu 
əsasında heşi hesablayır və istifadəçidən alınmış heşlə müqayisə 
edir. Üst-üst
ə düşmə halında məsafədən giriş kliyentinin uçot 
veril
ələri həqiqi hesab olunur. Beləliklə, parol açıq şəkildə 
gönd
ərilmir, lakin məsafədəki tərəf istifadəçinin parolunu açıq 
şəkildə saxlayır. 

---

27 
Checking code 
Yoxlama kodu – icaz
əsiz nüsxə olub-olmadığını təyin etmək üçün 
diskin bir hiss
əsini oxuyan maşın əmrləri. 
 
Checksum
N
əzarət cəmi – tamlığa nəzarət mexanizmidir, əsasən verilənlərin 
saxlanması və şəbəkə protokollarında istifadə edilir. Nəzarət cəmi 
müəyyən alqoritmlə hesablanır, verilənlərə əlavə edilir və yadda 
saxlanır. Nəzarət cəmini bilən şəxs həmin verilənlər üçün nəzarət 
cəmini hesablayıb müqayisə etməklə məlumatın dəyişdirilmədiyinə 
əmin ola bilər. Bəzi səhvlər – məlumatda baytların yenidən 
nizamlanması, sıfırlardan ibarət baytların daxil edilməsi və ya 
çıxarılması, nəzarət cəmini əks istiqamətlərdə atrıran və azaldan 
səhvlər – nəzarət cəmində aşkarlana bilmir. Bu problemdən yaxa 
qurtarmaq üçün