O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)
Dehqonlar va ular xo‘jaligidagi hayot
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Dehqonlar va ular xo‘jaligidagi hayot.
Qabila boshliqlari, ishboshilar o‘zla ri ga tegishli yer maydonlarini sug‘orish tarmoqlarining yuqori qismi dan, ayniqsa, to‘g‘on boshi atrofidan ajratib olganlar. Bu yo‘l bilan ular suvdan dehqonchilikda bemalol foydalanish, suv taqsimotini nazoratga olib, qishloq aholisi ustidan o‘z ta’sirini o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘l- ganlar. Shu tariqa, ular ziroatkor aholi ustidan hukmronlik qila boshlaganlar. O‘sha davrda ular dehqonlar deb atal gan. Dehqonlar shaharlarda hashamatli qasr va saroylarga, savdo va hunarmandchilik do‘kon-u rastalaridan iborat kat- ta gina xo‘jalikka ham ega bo‘lganlar. Qishloqlarda esa ekinzor paykal lardan tashqari, ularning ko‘shk va istehkomli qo‘rg‘onlari, tegirmonlari bo‘lgan. Ko‘pdan ko‘p xizmatkorlar dehqonlarning xo‘jaligida qishin-yozin mehnat qilganlar. Har bir katta yer egasining 30–40, 50–100 va ba’zan undan or- tiq maxsus askarlar guruhi – chokarlari bo‘lgan. Chokarlar baquvvat va abjir hamda o‘z xojasiga sadoqatli o‘spirinlardan tanlab olingan. Bunday sodiq va jangovar cho kar lari bilan dehqonlar yov hujumi paytlarida dushmanga qar shi harbiy yurishlarda qatnashgan. Boshqa vaqtlarda ular dehqon xo‘ja- ligidagi tartibga qarab turganlar. Qishloqlarda dehqonlarning mavqeyi ortib, katta-katta yer- larga ega bo‘lib oldilar. Bu esa o‘z navbatida mamlakatning ijtimoiy hayotiga ta’sir o‘tkazdi. Yer egaligining tarkib topishi oqibatida mamlakatning ij ti moiy hayotida keskin o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Qishloq jamoalari yerli mulk dor dehqon va unga qaram bo‘lgan yersiz va erksiz kadivar larga ajralib borgan. Qishloq jamoalari yerlarida yashab yer va suvdan ibo rat umumiy mulkka ega bo‘lgan erkin ziroatchilar tabaqasi kasho- varzlar deb atalardi. Keyinchalik ularning ma’lum bir qismi |