Sonnur Öztürk ve Deniz Albayrak-Kaymak 1

Tablo 1.
Araştırmada kullanılan niceliksel araçlar. 
Bilgiyi 
sağlayan kişi 
Kim ve neyle 
ilgili bilgi 
olduğu 
Araç 
Geliştiren(ler) 
Uyarlayan(lar) 
Anne 
Anne, 
Soru 1 
Anne Çocuk 
İlişkisi Formu 
(AÇİF) 
Öztürk, 2003 
- 
Anne 
Anne, 
Soru 2 
Kısa Semptom 
Envanteri (BSI) 
Derogatis, 1992 
Şahin ve Durak, 
1994 
Anne 
Anne-çocuk, 
Soru 3 
Aile Kabul ve 
Red Ölçeğıi, 
Anne Formu 
(PARQ) 
Rohner ve 
meslekdaşları, 
1980 
Polat, 1988 
Anne 
Aile, 
Soru 4 
Aile 
Değerlendirme 
Ölçeği (FAD) 
Epstein ve 
meslekdaşları, 
1983 
Bulut, 1990 
Anne 
Aile, 
Örneklem 
Aile Bilgi Formu 
Dedeoğlu ve 
Öztürk, 2003 
- 
Anne 
Çocuk, 
Tanı ve Soru 6 
DDHB Belirti 
Değerlendirme 
Listesi (SAL) 
DSM-IV, 1994 
Yazgan, kişisel 
iletişim 
Anne 
Çocuk, 
Soru 5 
Çocukların 
Davranışlarını 
Değerlendirme 
Ölçeği (CBCL) 
Achenbach ve 
Edelbrock, 1983 
Akçakın ve 
Savaşır, 1983; 
Erol ve 
meslekdaşları, 
1998 
Baba 
Aile, 
Soru 4 
Aile 
Değerlendirme 
Ölçeği (FAD) 
Epstein ve 
meslekdaşları, 
1983 
Bulut, 1990 
Baba 
Çocuk, 
Tanı ve Soru 6 
DDHB Belirti 
Değerlendirme 
Listesi (SAL) 
DSM-IV, 1994 
Yazgan, kişisel 
iletişim 
Baba 
Çocuk, 
Soru 5 
Çocukların 
Davranışlarını 
Değerlendirme 
Ölçeği (CBCL) 
Achenbach ve 
Edelbrock, 1983 
Akçakın ve 
Savaşır, 1983; 
Erol ve 
meslekdaşları, 
1998 
Çocuk 
Çocuk, 
Soru 5 
Çocuklar için 
Depresyon Ölçeği 
(CDI) 
Kovacs, 1980 
Öy, 1990 
Çocuk 
Çocuk, 
Soru 3 
Aile Kabul ve 
Red Ölçeği, 
Çocuk Formu 
(PARQ) 
Rohner ve 
meslekdaşları, 
1980 
Polat, 1988 
*
Burada sıralı araçların birincil kaynak bilgilerine erişim için: Öztürk (2003). 
 
 

---

DDHB’li Çocukların Anneleri için Bir Eğitim Programı 
7 
Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi Cilt 21 (2) 
İşlemler
 
Araştırmaya başlamadan önce birinci araştırmacı Dikkat Eksikliği ve 
Hiperaktivite Derneği’nin (DEHADER) aylık toplantılarına katılarak kendisini ve 
araştırmayı tanıtmış ve ilgilenen annelerle teke tek yarımşar saat görüşerek, sorunlarını 
ve gereksinimlerini anlamaya çalışmıştır. Bu sırada elde edilen izlenimler eğitim 
programının seçiminde ve programın uyarlanmasında önemli rol oynamıştır.
Alanyazın taraması tamamlandıktan sonra Cunningham Anne Baba Eğitim 
Programı (CABEP) seçilmiş ve ilgili izin alındıktan sonra, programın elkitabı Türkçeye 
çevrilmiştir. Bu sıradaki uyarlamada bazı oturumlar aynen korunmuş, bazılarında 
kültürümüze uyması amacıyla küçük değişiklikler yapılmış, bir oturum eklenmiş ve iki 
oturum yeniden yapılandırılmıştır. Yapılan bu değişiklikler annelerin yaşadıkları 
güçlüklerini paylaşmalarına, DDHB’yi ve çocuklarını anlamalarına, soruna kabul 
göstermelerine ve kafalarındaki sorulara yanıt bulmalarına; yani annelerin 
desteklenmesine yönelik olmuştur. Programda kullanılan videolar orta sosyoekonomik 
düzeydeki tipik kentli ailelerdeki yaşantılardır ve yeniden video çekimini gerektirecek 
kültürel farklılıklara rastlanmadığından Türkçe olarak seslendirilmeleri yeterli 
bulunmuştur. Annelerin yardım almak üzere başvurmuş oldukları hastane ortamındaki 
bir grup odasında gerçekleşen eğitim programı her biri haftada bir yapılan ve 2 saat 
süren on iki oturumdan ve eğitimin tamamlanmasından bir ay sonra sonra yapılan bir 
izleme oturumundan oluşmuştur. Nisan ayında başlayan veri toplama süreci Aralık 
ayında sona ermiştir. Tüm bu sürecin liderliği birinci araştırmacı tarafından 
yürütülmüştür.
Örneklem büyüklüğüne göre kullanılan değişkenlerin fazla olması birinci tipte 
istatistiksel hatayı yükseltebileceğinden, çözümlemeleri birleştiren çoklu teknikler 
kullanılmıştır. İlkin, iki deney grubunun tekrar eden (öntest-sontest) ölçümleri arasında 
fark olup olmadığını görmek üzere anne, baba ve çocuk verileri için ayrı ayrı Çoklu 
Değişken Çözümlemesi (MANOVA) uygulanmıştır. İki deney grubu arasındaki farklar 
anlamlı bulunmadığından sonraki çözümlemelerde iki deneysel grup birleştirilmiştir. 
Daha sonra öntest sontest ve deney ve kontrol grubu arasında farklar anne, baba ve 
çocuk için ayrı ayrı MANOVA kullanılarak yapılmış ve yalnızca anlamlı bulunan 
MANOVAlar tekli değişken çözümlemeleri (ANOVA) ile ayrıca incelenmiştir. Yapılan 
bu çözümlemeler aynı örneklem için (tekrarlamalı ölçümler) kullanılan istatistiksel 
model izlemiştir. 

---

Sonnur Öztürk ve Deniz Albayrak-Kaymak 
 
Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi Cilt 21 (2) 
8