Spis treści

Elektroakupunktura

Elektroakupunkturą nazywamy oddziaływanie prądu elektrycznego na aktywny punkt, czyli punkt akupunktury, poprzez wkłutą w niego igłę. Można również oddziaływać na punkt nie wkłuwając igły, lecz przyklejając do skóry małe płytki, spełniające rolę elektrod. Mamy wtedy do czynienia z tzw. elektropunkturą. Podobnie jak inne formy oddziaływania na punkty, elektroakupunktura jest terapią bodźcową. Bodźcem stymulującym receptory punktu - zamiast bodźca mechanicznego (ręczna stymulacja), jak w klasycznej akupunkturze, i bodźca cieplnego, jak w przyżeganiu - jest bodziec elektryczny o różnej częstotliwość i natężeniu.

Lecznicze działanie prądu elektrycznego znane jest od dawna i wykorzystywane w różnych dziedzinach medycyny szczególnie w fizykoterapii. Do szerszego wykorzystania prądu elektrycznego w akupunkturze przyczynił się rozwój elektroniki, co umożliwiło budowę precyzyjnych urządzeń pomiarowych służących m.in. do wykrywania punktów i oznaczania ich parametrów bioelektrycznych oraz do budowy aparatów stymulujących, służących do leczenia. Najlepsze tego typu aparaty buduje się w Japonii, Hongkongu, Singapurze, Republice Federalnej Niemiec i Chinach. Polsce pierwsze aparaty do elektroakupunktury skonstruowano w Instytucie Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej PAN w Warszawie. Obecnie już wszędzie produkuje się takie aparaty i są one bardzo zminiaturyzowane (ryć. 45,46). Elektroakupunktura stała się modna szczegół nie poza Chinami. U siebie Chińczycy stosują ją przeważnie do analgezji i anestezji.

Ryć. 45. Jeden z chińskich aparatów do elektroakupunktury.

Ryć. 46. Zminiaturyzowany, elektroniczny aparat do wyszukiwania punktów akupunkturowych małżowiny usznej i do ich elektropunktury.

Istnieją metody zastosowania prądu elektrycznego w akupunkturze, które są wynikiem prac badawczych różnych autorów¹⁸'³⁰'³⁸'⁵⁰. W metodach tych stosuje się prąd zmienny (bipolarny) lub prąd stały impulsowy o różnej wartości natężenia i częstotliwości impulsów. W trakcie leczeniu wartości te - w zależności od potrzeby, zastosowanej metody i użytej aparatury - mogą być różnie dobierane i ulegać ciągłej automatycznej zmianie.

W celach terapeutycznych najkorzystniejszy, według wielu autorów, najczęściej stosowany jest prąd o natężeniu 10-200 mikroamperów i częstotliwości od l do 60 Hz, przy czym częstotliwości do 10 Hz działają pobudzająco (stymulująco), a od 10 do 60 Hz uspokajająco (sedatywnie). Czas stymulacji wynosi od kilku sekund do kilkudziesięciu minut (10-20-30 minut). Wysokość parametrów i rodzaj zastosowanego prądu o napięciu 5-12 Voltów oraz ilość zabiegów - zależą od rodzaju choroby, od rezultatów, jakie chcemy osiągnąć, od miejsca nakłucia i od indywidualnej wrażliwości chorego na prąd^25,30.

Spośród różnych metod elektroakupunktury, jakie się obecnie stosuje, największą popularność zyskała metoda Japończyka Yoshio Nakataniego, znana jako metoda Ryodoraku.

W 1950 roku Yoshio Nakatani w badaniach nad punktami meridianów wykazał, że u osób z chorymi narządami wewnętrznymi dochodzi do szczególnie zwiększonej przewodności elektrycznej (zmniejszonej oporności) w punktach akupunktury w porównaniu z sąsiadującą skórą. Punkty te nazywane przez Nakataniego reaktywnymi elektro-przepuszczalnymi punktami (REPP) układają się w linię, która pokrywa się z tradycyjnym meridianem. Linię tę nazwał ”linią dobrze przepuszczającą prąd", po japońsku Ryodo-ruku.

W stanach chorobowych po dokonaniu odpowiedniego pomiaru w tzw. reprezentatywnych punktach pomiarowych, które pokrywają się ze znanymi już z poprzedniego opisu punktami ”źródłowymi", i porównaniu ich średniej ze średnią fizjologiczną REPP, wykonuje się stymulację elektryczną punktów Ryodoraku. Jeśli pomiary wykazały obniżenie przewodności, stymuluje się punkty pobudzające. W przypadku podwyższenia przewodności stymulacji podlegają punkty sedatywne.

Zjawisko występowania zmian przewodności elektrycznej punktów akupunktury w przypadku schorzeń narządów wewnętrznych tłumaczy Nakatani współczulnym odruchem drzewno-skórnym, a linię Ryodoraku jako ”czynnościową drogę pobudzenia nerwów sympatycznych spowodowanego procesem chorobowym narządów wewnętrznych". Terapię Ryodoraku uważa Nakatani za terapię regulującą wegetatywny system nerwowy.

Lecznicze zastosowanie elektroakupunktury jest ograniczone tylko do niektórych chorób, najczęściej do chorób przebiegających z bólem. W porównaniu z akupunkturą ma ona znacznie więcej przeciwwskazań, a przez osoby nad wrażliwe na prąd jest źle znoszona. Uzyskane wyniki lecznicze nie przewyższają wyników uzyskanych podczas leczenia klasyczną akupunkturą. W praktyce elektroakupunkturę stosuje się wtedy, gdy nie pomaga akupunktura. Stosuje się ją do znieczulania (anestezji) w zabiegach chirurgicznych, zamiast narkozy lub jako uzupełnienie narkozy.

Laseropunktura

W akupunkturze, podobnie jak w innych dziedzina medycyny, coraz szersze zastosowanie znajdują najnowocześniejsze osiągnięcia techniki.

Po komputerach, które używa się w diagnostyce Ryodo raku do lokalizacji i ustalania punktów oraz do elektro akupunktury, w akupunkturze coraz powszechniej zaczęto stosować lasery. Wiązka promieni świetlnych emitowana przez laser zastępuje prymitywną starożytną rybią ość i współczesną, precyzyjnie wykonaną chińską - złotą, srebrną i stalową - igłę. Promień lasera jest bardzo wygodnym i bezpiecznym ”narzędziem". Nie narusza ciągłości skóry i głębiej leżących tkanek, nie działa więc traumatycznie i nic powoduje bólu, nie daje powikłań, takich jak złamanie igły, krwiaki czy miejscowe zakażenia. Unika się również przy tej metodzie czasochłonnej, niszczącej igły sterylizacji.

Również rozszerzająca się psychoza przed zachorowaniem na AIDS (choć w przypadku zabiegów nakłuwania - jak wyjaśniałem poprzednio - jest to niemożliwe) stworzyła sprzyjające warunki do zastąpienia metalowej igły ”igłą świetlną" - promieniem lasera. Metoda ta, nazywana laseropunkturą, może z powodzeniem być stosowana u dzieci, które panicznie boją się nakłuwań. Z tych samych powodów często stosuje się ją i u dorosłych. U osób ze schorzeniami ropnymi skóry, gdy nakłuwanie igłami jest przeciwwskazane w obawie przed uogólnieniem zakażenia, jest to jedyna metoda możliwa do zastosowania. Inną zaletą laseropunktury jest to, że zabieg trwa krótko - kilkanaście do kilkudziesięciu sekund na jeden punkt, i że może go wykonać przeszkolona pielęgniarka.

Wadą tej metody, w naszych współczesnych warunkach, jest wysoki koszt laserów. Średniej klasy laser do akupunktury nadal kosztuje około 15-20 miesięcznych pensji wysoko wyspecjalizowanego lekarza z długoletnim stażem pracy, gdy na Zachodzie średnio zarabiający lekarz kupuje go za dziesięciodniową pensję.

Na pytanie - czym jest leczenie laserem - można najkrócej odpowiedzieć, że jest to leczenie światłem. Lecznicze właściwości światła znane są człowiekowi od zarania dziejów. Światło słoneczne wykorzystywane było i jest do leczenia wielu chorób oraz w rekonwalescencji i rehabilitacji. Kąpiele słoneczne i leżakowanie na słońcu zalecano w leczeniu chorób skóry, narządów wewnętrznych i zaburzeń czynności nerwowo-psychicznych. Helioterapię spotyka się więc w najstarszych przepisach leczniczych, sięgających czasów starożytnych. W czasach nowożytnych dopiero w XIX wieku duński naukowiec i lekarz Finsen Niels Ryberg¹², założyciel Instytutu Światłolecznictwa w Kopenhadze, potwierdził naukowo lecznicze działanie promieni słonecznych w przypadku niektórych chorób skóry. Promieniowaniem podczerwieni leczył osutkę ospową, a ultrafioletowym gruźlicę skóry. On też zbudował lampę łukową emitującą promienie nadfioletowe, którymi zastąpił w dalszych badaniach działanie światła słonecznego. Za swoje osiągnięcia, u szczególnie za nową metodę leczenia nieuleczalnej dotychczas gruźlicy skóry, Finsen otrzymał w 1903 roku nagrodę Nobla. W historii medycyny jest uważany za twórcę sztucznego Światłolecznictwa. Dzisiaj aktynoterapia, czyli światłoterapia, jest szeroko stosowana w leczeniu różnych chorób.

Wysiłki człowieka dążące do wykorzystania uzdrawiających mocy światła osiągnęły swój szczyt wraz ze skonstruowaniem w 1960 roku w USA lasera²⁶. Nazwa „laser” pochodzi od pierwszych liter angielskiej nazwy - Light Aplification by Stimulated Emission of Radiation, co na język polski' tłumaczy się jako - wzmocnienie światła przez wymuszoną emisję promieniowania. Laser jest generatorem bardzo uporządkowanego strumienia fotonów. Wiązka promieni laserowych w odróżnieniu od promieni zwykłego światła ma szczególne cechy: jest jednokierunkowa, monochromatyczna (jednobarwna) i spójna (koherentna). Rozbieżność jej jest tak mała, że gdyby wysłać ją na Księżyc, powstałaby plama o średnicy 3 km. Na skórze człowieka z wiązki tej można wytworzyć, po odpowiednim skupieniu, plamkę o średnicy kilku mikronów. Cechy te sprawiły, że strumień światła laserowego ma niewspółmiernie większą moc niż strumień światła zwykłego. Zastosowany w medycynie może dobrze przenikać w głąb tkanek, może je penetrować dowolnie głęboko i może być skierowany dokładnie tam, gdzie chce się go skierować. W zależności od potrzeby może stymulować receptory punktów akupunktury, a jeśli jego moc jest większa może służyć jako bardzo precyzyjny, bezkrwawy nóż chirurgiczny. Może też być użyty w diagnostyce, np. w holografii.

W akupunkturze stosuje się od 1976 roku lasery o moc 1-6 miliwatów (mW). Są to lasery ”niskoenergetyczne", małej mocy, znane w literaturze jako Low Level Laser The-rapy (LLLT). W chirurgii używa się laserów o mocy 20-40 i więcej watów, tj. kilkadziesiąt razy silniejszych. W akupunkturze najczęściej używane są dwa typy laserów: laser półprzewodnikowy o długości fali 780 nanometrów (na granicy podczerwieni i światła widzialnego) i o długości 904 nm (laser podczerwony) oraz laser helowo-neonowy, emitujący promienie światła o długości fali 632,8 nm (czerwony). Na rycinie 47 przedstawiłem różne typy laserów. Lasery te z uwagi na swoje walory użytkowe są obecnie bardzo często stosowane w laseropunkturze.

Każdy z wymienionych wyżej laserów ma inną zdolność przenikania tkanek, co oczywiście ma istotne znaczenie w leczeniu różnych schorzeń. Zdolność przenikania lasera helowo-neonowego jest mniejsza niż podczerwonego i sięga na głębokość 2-3 mm. Zastosowanie lecznicze tego lasera będzie się więc ograniczało głównie do zmian zlokalizowanych na powierzchni skóry, takich jak trądzik, grzybica skóry, łuszczyca itp. trudno gojące się rany, owrzodzenia, czy też w kosmetyce do wygładzania zmarszczek - promień lasera stymuluje wytwarzanie kolagenu^6,17. Stosowany może być również i tam, gdzie zachodzi potrzeba płytkiej stymulacji punktów akupunktury.

W odróżnieniu od lasera helowo-neonowego wiązka promieni lasera podczerwonego przenika głębiej - osiąga głębokość 10-12 mm. Laser ten ma więc większą wartość terapeutyczną i jest aktualnie najczęściej stosowany w akupunkturze.

Biologiczne skutki działania lasera o małej mocy na organizm człowieka zależą od tego, jaka część promieni dotrze do punktu, zostanie przez niego pochłonięta i podrażni jego receptory, a jaka zostanie odbita od skóry, załamana lub rozproszona w tkankach. Tylko promienie trafiające do punktu akupunktury pobudzają jego receptory i wyzwalają odruch skórno-trzewny (jak w konwencjonalnej akupunkturze) i dają oczekiwane skutki lecznicze. Oddziaływanie biologiczne laserów małej mocy nie odnosi się tylko do odruchu skórno-trzewnego. Wiązka promieni laserowych przenikająca tkanki zaczynając od naskórka, działa na wszystkie ich warstwy i elementy składowe (komórki, włókna, płyny ustrojowe itp.), zwiększa przepływ krwi w tkankach i wpływa na zachodzące w nich procesy biochemiczne. Sterowanie procesami katalizy biologicznej, jak podaje Sed-lak⁴², może się równocześnie dokonywać różnymi sposobami - chemicznie, elektrycznie, magnetycznie i falą fotonów. Wiązka promieni laserowych działa na substancje (cytochromy, flawoproteidy), które w organizmie człowieka spełniają rolę katalizatorów, enzymów i przez to wpływa na przemiany biochemiczne ustroju. W badaniach wykazano też, że komunikacja międzykomórkowa dokonuje się poprzez emisję słabych fotonów, nazywanych ”biofotonami", których długość fali mieści się w zakresie promieniowania podczerwonego. Zadaniem tych biofotonów jest regulacja aktywności komórek i określanie ich funkcji biochemicznych. Przyjmuje się, że np. stosowanie lasera podczerwonego pobudza i zwiększa ten proces komunikacji międzykomórkowej, co daje rezultaty lecznicze.

Jeśli chodzi o rezultaty kliniczne laseropunktury, to z badań wynika, że laseropunktura (podobnie jak akupunktura klasyczna) wywiera działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i przeciwbólowe. Wykazuje również działanie biostymulujące. Stymuluje aktywność mitotyczną komórek, zwiększa aktywność nabłonkową, przyspiesza procesy regeneracyjne, głównie tkanki łącznej nabłonków i chrząstek, co uwidacznia się w szybszym gojeniu się ran pourazowych, pooparzeniowych, owrzodzeń troficznych oraz złamań kości. Wpływa na kształtowanie się morfologii blizny, poprawia jej wytrzymałość mechaniczną, zwłaszcza po zabiegach chirurgicznych. Działa również przeciwbólowe, głównie przez to, że zmniejsza przewodnictwo nerwowych włókien czuciowych i pobudza wydzielanie hormonów (p-endorfin) we włóknach nerwowych i centralnym systemie nerwowym^40,51. Wykazuje również działanie stymulujące na układ immunologiczny (co zwiększa odporność na choroby zakaźne), zwiększa uwalnianie neurotransmiterów⁴'¹³¹'⁴'¹⁷'²⁵. Nie stwierdzono w badaniach (na zwierzętach i ludziach), aby stosowanie laserów małej mocy wpływało szkodliwie na skórę (nie powoduje np. stanów zapalnych skóry). Nie uszkadza też narządów wewnętrznych, szczególnie układu krwiotwórczego i krążenia. Jedynym narządem, który powinien być chroniony, jest narząd wzroku, gdyż może dochodzić do uszkodzenia soczewki i dna oka⁴⁸.

Wskazania do laseropunktury są takie same, jak w klasycznej akupunkturze, a nawet szersze, bo nie obejmują przeciwwskazań względnych.

Zastosowaną moc lasera podczas zabiegu i częstość zabiegów uzależnia się od rodzaju choroby i długości jej trwa-nią, od wieku chorego, od grubości i koloru skóry oraz od tolerancji osobniczej. Zwykle u dorosłych zastosowana moc lasera mieści się w granicach l-4 miliwatów, a u dzieci 1-2 miliwatów. Schemat leczenia dobiera się choremu indywidualnie.

Na pytanie, który ze sposobów jest skuteczniejszy - akupunktura czy laseropunktura? - nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Stwierdza się coraz częściej, że laseropunktura nie przewyższa osiąganymi wynikami akupunktury. Bywa, że tam, gdzie nie daje wyników laseropunktura, uzyskuje się poprawę stanu zdrowia po nakłuciu igłami. Coraz szersze jest przekonanie, że jedyną przewagą laseropunktury nad akupunkturą jest to, że należy ona do metod nieinwazyjnych.