Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг
Yüklə 5,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
AMALIY MASHG„ULOT №2
Qovurg„a. Kurak suyagi. To„sh suyagi. O„mrov suyagi. Sinostoz hosil bo‗lish muddatlari. Qovurg‗alarning tuzilishi, turlari. To‗sh suyagining tuzilishi.O‗mrov suyagining tuzilishi. Ko‗rak suyagining tuzilishi. Ko‗krak qafasi.YAngi tex:Aqliy hujum. T o‘ sh s u ya g i (sternum, 22). Ko‗krak umurtqalari va qovurg‗alar bilan birgalikda Ko‗krak qafasini (thorax) ni hosil qiladi. To‘sh suyagi uzunchoq yassi shaklda bo‘lib, o‘rta yashar odamda uchta ayrim qismlardan iborat. Sternum. 1-incisura jugularis; 2-incisura clavicularis; 3-incisura costalis I; 4-angulus sterni; 5- incisura costalis II; 6-incisura costalis III; 7-incisura costalis IV; 8-incisura costalis V; 9-incisura costalis VI; 10-incisura costalis VII; 11 -processus xiphoideus; 12-sorpus sterni; 13-manubrium sterni 1) Yuqori qismi – dastasi – manubrium sterni; 2) o‘rta qismi – tanasi – corpus sterni; 3) pastki qismi – xanjarsimon o‘siq – processus xiphoideus deb ataladi. Bular o‘zaro Yupqa tog‗ay qatlami bilan qo‘shilgan bo‘lib, keksalik davrida suyaklanib yaxlit bitta to‘sh suyagini hosil qiladi. Dasta qismi keng va qalin bo‘lib, tepa qismida chuqurcha – incisura jugularis ko‘rinadi. Dastaning ikki Yonboshida o‗mrov suyagining to‘sh suyagiga qaragan uchining qo‘shilishi uchun o‘yma – incisurae claviculares va undan pastda I qovurg‗a tog‗ayi bilan qo‘shilishi uchun o‘yma bo‘ladi. Dasta bilan tanasi bir oz oldinga turtib qo‘shilgan joyida to‘sh burchagi (angulus sterni) ni ko‘rish mumkin. Dasta bilan tanasi oralig‗ida II–VII qovurg‗a tog‗aylari uchun o‘yma (incisurae costales) bor. 201 Xanjarsimon o‘siq (processus xiphoideus) to‘sh suyagining tanasidan pastki tomonda joylashgan turli uzunlik va shaklda bo‘ladi. Ayollarning to‘sh suyaklari erkaklarning to‘sh suyagiga nisbatan bir oz kaltaroq bo‘ladi. 23 QOVURG‗ALAR Qovurg‗alar (costae, 23, 24lar) 12 juft ingichka yoylardan iborat bo‘lib, orqa tomondan Ko‗krak umurtqalarining tanalariga yopishib turadi. Har qaysi qovurg‗a ikki qismdan iborat, qovurg‗aning orqa qismi suyak (os costale) va oldingi qismi tog‗aydan (cartilago costalis)dan tuzilgan. Yuqoridagi I–VII qovurg‗alar bevosita tog‗ay qismlari vositasida to‘sh suyagiga birikadi va chin qovurg‗a (costae verae) deb ataladi. Keyingi VIII, IX va X juft qovurg‗alar o‘zining oldingi tog‗ay qismlari bilan bevosita to‘sh suyagiga yopishmasdan, o‘zidan Yuqorida joylashgan qovurg‗aning tog‗ayiga tutashadi hamda yolg‗on qovurg‗alar (costae spuriae) deb ataladi. Qolgan XI va XII juft qovurg‗alarning tog‗aylari esa hech qayerga yopishmasdan qorin muskullarining oralarida erkin joylashgan. Shu sababli juda harakatchan bo‘ladi. Ular yetim qovurg‗alar (costae fluctuantes) deb ataladi. Qovurg‗alarning oldingi, orqa uchlari va bularning oraliq qismi, tanasi bor. Qovurg‗aning orqa uchida yo‘g‗onlashgan boshchasi (caput costae) bor. II–X qovurg‗alar boshchasi umurtqalar oraliq chuqurchalariga qo‘shilgani uchun ularning Bo‗g‗im Yuzalari qirra (crista capitis costae) bilan ikkita Bo‗g‗im Yuzasiga ajralgan. I, XI va XII qovurg‗alar boshchalarida qirra bo‘lmaydi, chunki umurtqa tanasidagi butun Bo‗g‗im chuqurchalari bilan qo‘shilgan bo‘ladi. Qovurg‗a boshchasi 23 Human Anatomy, Kenneth S. Saladin, USA 2014. Gray's Anatomy for Students,Drake RL Vodl W, Mitchell AWM Elsever Churchill Livingstone, 2014 202 Qovurg‗alar (costae). A – birinchi qovurg‗a. 1 – caput costae I; 2 – collum costae; 3 – tuberculum costae; 4 – sulcus arteriae subclaviae; 5 – tuberculum m.scaleni anterioris; 6 – sulcus v.subclaviae B – ikkinchi qovurg‗a. 1 – caput costae II; 2 – collum costae; 3 – tuberculum costae; 4 – tuberositas m.serrati anterioris; 5 – corpus costae. ingichkalashgan bo‘yin (collum costae) qismiga o‘tadi. Bo‘yin qismining qovurg‗a tanasiga o‘tish chegarasida do‘mboqcha (tuberculum costae) ko‘rinadi. I–X qovurg‗alar do‘mboqchalaridagi Bo‗g‗im Yuzalari (facies articularis tuberculi costae) ikki qismga ajralgan bo‘lib, ularning pastki qismi umurtqalar Sakkizinchi o‘ng qovurg‗a (costa VIII). Ichki Yuzasi.1 – caput costae; 2 – collum costae; 3 – facies articularis capitis costae; 4 – crista capitis costae; 5 – corpus costae; 6 – sulcus costae. ko‘ndalang o‘siqlaridagi Bo‗g‗im chuqurchalariga qo‘shilib turadi. Do‘mboqchalar Bo‗g‗im Yuzalarining Yuqori qismlariga esa boylamlar yopishadi. XI–XII 203 qovurg‗alardagi do‘mboqchalar unchalik rivojlanmagan, Bo‗g‗im Yuzalari bo‘lmaydi. Qovurg‗a tanasida (corpus costae) tashqi, ichki Yuzalari, tepa va pastki chekkalari bor. Birinchi qovurg‗aning, aksincha, Yuqori va pastki Yuzalari, ichki va tashqi chekkalari bo‘ladi. Qovurg‗a tanasi bir oz bukilib qovurg‗a burchagi (angulus costae) ni hosil qiladi. Ko‘pchilik qovurg‗alar ichki Yuzasining pastki chekkasiga yaqin joyida qovurg‗a egatchasi (sulcus costae) (nerv va tomirlar uchun) joylashgan. Qovurg‗alarning shakli va uzunligi Ko‗krak qafasining tuzilishiga hamda shakliga bog‗liq. Qovurg‗alarning uzunligi I dan VII qovurg‗agacha orta borib, VIII qovurg‗adan oxirgi XII qovurg‗agacha qisqarib kamayadi. Birinchi qovurg‗a boshqa qovurg‗alardan uning Yuqori Yuzasida narvonsimon muskul do‘mbog‗i (tuberculum musculi scaleni anterioris) borligi bilan farq qiladi. Do‘mboq oldida o‗mrov osti vena egati – sulcus venae subclaviae, do‘mboq orqasida esa o‗mrov osti arteriya egati – sulcus arteriae subclaviae bo‘ladi. YELKA KAMARI SUYAKLARI Yelka kamari ikkala tomonda bittadan o‗mrov va kurak suyaklaridan tuzilgan. O‗mrov (clavicula, 26), qo‘lni tanaga birlashtirib turadigan birdan-bir suyak bo‘lib, shakli lotincha ―S‖ harfiga o‘xshab bukilgan, uzun. To‘sh suyagiga birlashgan uchiga exremitas sternalis va uning Bo‗g‗im Yuzasiga facies articularis sternalis, kurak suyagining yelka o‘sig‗iga birlashadigan uchiga extremitas acromialis deyiladi, unda yelka o‘sig‗iga Bo‗g‗im hosil qilib birlashadigan kichkina Bo‗g‗im Yuzasi – facies artricularis acromialis ko‘rinadi. O‗mrov suyagi yelka Bo‗g‗imining tanadan uzoqroqda bo‘lishini ta‘minlaydi. Natijada qo‘lning har turli murakkab harakatlarni osongina bajarishiga qulaylik tug‗dirib beradi. Ba‘zida qo‘l tanaga zich yopishadi, deyarli harakatsiz osilib turadi. O‗mrov suyagining o‘rta qismida tanasi (corpus claviculae) deyiladi. Tana pastida konussimon do‘mboqcha – tuberculum conoideum va trapetsiyasimon chiziq – linea trapezoidea joylashgan. O‗mrov suyagi (clavicula). Tepa Yuzasi.1 – extremitas acromialis; 2 – extremitas sternalis; 3 – facies articularis sternalis. O‗mrov suyagining suyaklanishi embrion 6 haftaligida boshlanib, bola 16–18 Yoshga borganda qo‘shimcha suyaklanish nuqtasi (to‘sh suyagiga qaragan uchi)da paydo bo‘ladi. O‗mrov suyagining suyaklanish davri 20–25 Yoshlarga borib tugaydi. Kurak (scapula, 27) suyagi yassi, uchburchak shaklida bo‘lib, Ko‗krak qafasining orqa tomonidan II–VII qovurg‗alar tashqi sohasida turadi. Kurakning uchta chekkasi tafovut qilinadi: umurtqa pog‗onasiga qaragan medial chekkasi (margo medialis), qo‘ltiqqa qaragan lateral chekkasi (margo lateralis) va Yuqori kalta chekkasi (margo superior). Yuqori chekkasida kurak o‘ymasi (incisura 204 Kurak suyagi (scapula). Orqa Yuzasi.1 – angulus inferior; 2 – margo lateralis; 3 – fossa infraspinata; 4 – angulus lateralis; 5 – acromion; 6 – processus coracoideus; 7 – incisura scapulae; 8 – margo superior; 9 – spina scapulae; 10 – fossa supraspinata; 11 – angulus superior; 12 – margo medialis scapulae) ko‘rinib turadi. Kurak suyagining uchchala chekkasi o‘zaro uchta burchak hosil qilib qo‘shiladi: shulardan biri pastga qaragan burchak (angulus inferior), ikkinchisi Yuqori tomondagi burchak (angulus superior) va uchinchisi lateral burchak (angulus lateralis). Lateral burchak yo‘g‗onroq bo‘lib, undagi chuqurroq Bo‗g‗im Yuzasi (cavitas glenoidalis) orqali yelka suyagi bilan Bo‗g‗im hosil qilib birlashadi. Bo‗g‗im Yuzasining tepasidagi do‘mboq – tuberculum supraglenoidale, pastidagi do‘mboq – tuberculum infraglenoidale ko‘rinib turadi. Bo‗g‗im Yuzasi orqa tomonga ingichka bo‘yin (collum scapulae) orqali tanaga o‘tadi. Kurak suyagining Bo‗g‗im Yuzasi ustida tumshuqsimon o‘siq (processus coracoideus) bo‘rtib turadi. Kurakning oldingi, qovurg‗alarga qaragan Yuzasi (facies costalis) botiqroq bo‘lib, kurak osti chuquri (fossa subscapularis)ni hosil qiladi, ana shu Yuzadagi bir necha g‗adir-budur chiziqdan kurak osti muskuli boshlanadi. Kurakning orqa Yuzasi baland qirra (spina scapulae) bilan ikkita teng bo‘lmagan qismga bo‘lingan bo‘ladi. Qirraning tepasidagi qirra usti chuqurchasi fossa supraspinata, pastki chuqurcha fossa infraspinata deyiladi. Bu chuqurchalarga shu nomdagi muskullar yopishib turadi. Kurakning baland qirrasi lateral tomonga davom etib, baquvvat yelka o‘sig‗i – akromion (acromion) bo‘lib tugaydi. Ana shu o‘siq uchidagi Bo‗g‗im Yuzasi faeies articularis acromialis orqali o‗mrov bilan Bo‗g‗im hosil qilib qo‘shiladi. Yüklə 5,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|