Yo`nalishi 3-kurs talabalari uchun

Didaktik nazariya (konsepsiya)lar va ularning falsafiy asoslari. Ta`lim jarayoni psixologik-pedagogik konsepsiyalar (ular aksariyat xollarda didaktik tizimlar xam deb ataladi) asosida tashkil etiladi.
Didaktik tizim (yunoncha «systema» – yaxlit kismlardan tashkil topgan, birlashtirish) – ma`lum mezonlari asosida ta`lim jarayoning yaxlit xolatini belgilash, ajratib kursatish demakdir. U ta`limning maksadi, tamoyillari, mazmuni, shakli, metod va vositalarining birligi asosida tashkil etilgan tuzilmalarning ichki yaxlitligini ifodalaydi. Tadkikotchilar mavjud didaktik konsepsiya (tizim)larni umumlashtirib kuyidagi guruxlarga ajratadilar:

1. 
   an`anaviy;
   
2. 
   progressiv;
   
3. 
   zamonaviy.
   

Ta`lim nazariyasida Y.A.Komenskiy, I.Pestallotsi va I.Gerbartlarning didaktik konsepsiyalari muxim axamiyatga ega.
An`anaviy didaktik tizimning yaratilishi nemis faylasufi, psixolog va pedagog I.F.Gerbart (1776-1841 yillar) nomi bilan boglik. U Y.A.Komenskiyning sinf-dars an`anaviy tizimini tankidiy nukati nazardan kayta asoslab, etika va psixologiyaning nazariy yutuklariga tayangan xolda ta`lim tizimini yaratdi.
I.F.Gerbart ta`lim tizimining asosiy belgisi kuyidagilardan iborat. ukuvchilarning intellektual rivojlanishini ta`minlash maktabning asosiy vazifasi; bolani tarbiyalash esa oilaning vazifasidir.
Progressiv (pedotsentrik) tizim bolaning bilim olishida faoliyatining asosiy rol uynashini e`tirof etadi. Mazkur tizim asosini D.Dyui tizimi, G.Kershteynning mexnat maktabi, V.Lay nazariyalari tashkil etadi.
Zamonaviy didaktik tizim. XX asrning 50-yillarida psixolog va pedagog B.Skinner kismlarga bulingan axborotlarni yetkazish, bu jarayonni muntazam nazorat kilish asosida materialni uzlashtirishda samaradorlikka erishish goyasini ilgari suradi. Mazkur goya keyinchalik dasturiy ta`lim deb ataladi. Keyinchalik N.Krauder nazorat natijalariga karab ukuvchiga mustakil ishlash uchun turli materiallarni taklif etadigan tarmoklashtirilgan dasturlarni yaratdi.
D.Dyuining nazariy goyalari muammoli ta`limning asosi bulib koldi. Bugungi kunda muammoli ta`lim deb nomlanuvchi, ushbu goya ukituvchi raxbarligi ostida muammoli vaziyatni yaratish va ularni xal etishda ukuvchilarning faollik va mustakilliklarini ta`minlashga erishishni nazarda tutadi. Muammoli ta`limning vazifasi faol urganish jarayonini ragbatlashtirish, ukuvchilarda fikrlash, tadkikotchilik kunikmalarini shakllantirishdan iboratdir.
L.V.Zankovning (1901-1977 yillar) rivojlantiruvchi ta`lim konsepsiyasi XX asrning 50-yillarida keng tarkaldi. Uning goyalarini amalga oshirish ta`lim jarayoniga insonparvarlik goyasini singdirish, shaxsni barkamol rivojlanishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga imkon beradi.
Psixolog L.S.Vugotskiy (1896-1934 yillar) tomonidan 30-yillarda ilgari surilgan “Yakin rivojlanish zonasi” goyasi xam muxim axamiyatga ega. Unga kura bola kattalar yordamida bilim olib, uzi mustakil bajara olmagan ishlarni bajara boshlaydi.
Uzbekiston Respublikasining “Ta`lim tugrisida”gi konunida ta`lim va tarbiyani insonparvarlik, demokratik goyalarga muvofik tashkil etilishi e`tirof etilgan.
Ta`limni insonparvarlashtirish ta`lim jarayonida ukuvchi shaxsini xurmat kilish, uning sha`ni, obrusi, kadr-kimmatini poymol etmaslik, mavjud iste`dodini rivojlantirishni nazarda tutadi. Demokratlashtirish esa pedagogik jarayonda rasmiyatchilikka yul kuymaslik, ta`lim dasturlarini tanlashda ukuvchilarning fikrlarini inobatga olishni ifodalaydi.
Respublika uzluksiz ta`lim tizimi ijtimoiy buyurtmani bajarishga xizmat kiladi, barkamol shaxs va yetuk mutaxassisni tarbiyalash vazifasini bajaradi.
Hozirgi vaqtda ta’lim jarayonida o’qitishning zamonaviy metodlari keng qo’llanilmoqda. O’qitishning zamonaviy metodlarini qo’llash o’qitish jarayonida yuqori samaradorlikka erishishga olib keladi. Bu metodlarni har bir darsning didaktik vazifasidan kelib chiqib tanlash maqsadga muvofiq. An’anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda uni ta’lim oluvchilar faoliyatini faollashtiradigan turli-tuman metodlar bilan boyitish ta’lim oluvchilarning o’zlashtirish darajasi o’sishiga olib keladi.
Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamlakatlarda ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligini kafolatlovchi zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo’llash borasida katta tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan yuritilmoqda. Interfaol ta’lim metodlari hozirda eng ko’p tarqalgan va barcha turdagi ta’lim muassasalarida keng qo’llanayotgan metodlardan hisoblanadi. Shu bilan birga, interfaol ta’lim metodlarining turlari ko’p bo’lib, ta’lim-tarbiya jarayonining deyarlik hamma vazifalarini amalga oshirish maqsadlari uchun moslari hozirda mavjud. Amaliyotda ulardan muayyan maqsadlar uchun moslarini ajratib tegishlicha qo’llash mumkin. Bu holat hozirda interfaol ta’lim metodlarini ma’lum maqsadlarni amalga oshirish uchun to’g’ri tanlash muammosini keltirib chiqargan.
Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, ta’lim beruvchi tomonidan ta’lim oluvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta’lim jarayonida faolligi muttasil rag’batlantirib turilishi, o’quv materialini kichik-kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash, bahs-munozara, muammoli vaziyat, yo’naltiruvchi matn, loyiha, rolli o’yinlar kabi metodlarni qo’llash va ta’lim oluvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash talab etiladi.
Interfaol metod biror faoliyat yoki muammoni o’zaro muloqotda, o’zaro bahs-munozarada fikrlash asnosida, hamjixdtlik bilan hal etishdir. Bu usulning afzalligi shundaki, butun faoliyat o’quvchi-talabani mustaqil fikrlashga o’rgatib, mustaqil hayotga tayyorlaydi.
O’qitishning interfaol usullarini tanlashda ta’lim maqsadi, ta’lim oluvchilarning soni va imkoniyatlari, o’quv muassasasining o’quv-moddiy sharoiti, ta’limning davomiyligi, o’qituvchining pedagogik mahorati va boshqalar e’tiborga olinadi.