Yunesko tashkiloti. Aminov u

II-BOB: WO`ZBEKISTONNING YUNESKO BILAN HAMKORLIK ALOQALARINING O’RNATILISHI

1. 
   Wo`zbekistonning Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a’zo
   

bo’lishi.

Xalqaro tashkilotlar to`g`risida fikr yuritganimizda Birlashgan Millatlar Tashkilotining o`rni va roliga to`xtalib o`tish ayniqsa muddao bo`lar edi. Ushbu tashkilot to`g`risida O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Islam Karimov BMSh Bosh Assambleyasining 48-sessiyasidagi nutqida «Birlashgan Millatlar Tashkiloti barcha elatlarning, mintaqalarning eng muhim muammolarini muhokama qilish va echish uchun tuzilgan nayob tashkilotdir»<sup>26</sup> deb atab o`tgandi.

Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo`lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil davlat sifatida tezda tan olinishini ta`minladi. O`zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini dunyodagi nufuzli davlatlar tan oldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy aloqalar o`rnatildi. Toshkentda 43 mamlakatning elchixonasi ochildi. Bular jumlasiga AQSh, Turkiya, Germaniya, Frantsiya, Buyuk Britaniya, Xitoy, Hindiston Pokiston va boshqalarni kiritish mumkin. Shuningdek, O`zbekistonda 88 xorijiy mamlakatlar va xalqaro tashkilotlarning, 24 hukumatlararo va 13 ta nohukumat tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat ko`rsatmoqda. Dunyodagi 30 dan ortiq davlatda - AQSh, Turkiya, Germaniya, Frantsiya, Xitoy, Pokiston va boshqalarda O`zbekistonning elchixonalari va konsulliklari ishlab turibdi.

O`zbekiston Respublikasi o`zining xohish irodasi va taklifiga ko`ra 1992 yil 2 martda jahondagi eng nufuzli xalqaro tashkilot - Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qabul qilindi. Mamlakatimiz jahon hamjamiyatining to`la teng huquqli a`zosi bo`ldi.

Mamlakatimiz Prezidenti I.Karimovning BMT Bosh Assambleyasining 1993 yilda bo`lgan 48-sessiyasida ishtirok etishi va unda 27 sentyabrda qilgan ma`ruzasi


²⁶ Islam Karomov \BMSh Bosh Assambleyasining 48-sessiyasidagi nutqi. \Xalq so’zi. 1993 .N27(49)

O`zbekistonni jahonga qo`hna va yosh navqiron davlat sifatida namoyon etdi²⁷. O`zbekiston Respublikasi nomidan Markaziy Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va hamkorlik masalalari bo`yicha BMT ning Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini chaqirish, narkobiznesga qarshi kurashni kuchaytirish, Orol muammosini hal etish va boshqa macalalap bo`yicha bir qator takliflar o`rtaga qo`yildi.

1993 yil 24 oktyabrda Toshkentda BMT ning vakolatxonasi ochildi va u ish boshladi. O`zbekiston rahbariyati va BMT rahbarlarining sa`y-harakatlari natijasida O`zbekiston BMTning Xalqaro telekommunikatsiya uyushmasi, Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasi, Qochoqlar ishi bo`yicha oliy ko`mitasi, Jahon sog`liqni saqlash tashkiloti, Xalqaro fuqaro aviatsiyasi tashkiloti, Xalqaro atom energiyasi agentligi, Aholi joylashish jamg`armasi, Narkotik moddalarni nazorat qilish dasturi, Sanoat taraqiyoti tashkiloti, Oziq-ovqat va qishloq xo`jaligi tashkiloti singari ixtisoslashgan muassasalarga a`zo bo`ldi. O`zbekistonning tashabbusi bilan va BMT rahnamoligida 1995 yil 15-16 sentyabr` kunlari Markaziy Osiyoda xavfsizlik va hamkorlik masalalariga bag`ishlangan Toshkent kengash-seminari bo`lib o`tdi. Xalqaro kengashda ishtirok etgan 31 davlat va 6 xalqaro tashkilotdan kelgan muxtor vakillar mintaqa xavfsizligining, mojarolarning oldini olish, integratsiya jarayonlarini chuqurlashtarishning ishonchli tizimini barpo etish masalalari yuzasidan o`z fikrlarini, takliflarini aytdilar. Kengash yakunlari yuzasidan qabul qilingan Bayonot jahon xalqlarini, xususan Markaziy Osiyo xalqlarini, turli siyosiy kuchlarni mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlashga, iqtisodiy va ekologik hamkorlik tizimlarini barpo etishga chaqirdi. O`zbekistonning BMT bilan hamkorligining yorqin sahifalaridan yana biri Markaziy Osiyo mintaqasini yadro kurolidan xoli zonaga aylantirish masalasida o`z ifodasini topdi. O`zbekiston Prezidenti Islom Karimov BMT Bosh Assambleyasining 48-sessiyasi minbaridan turib so`zlagan nutqida Markaziy Osiyoni yadro qurolidan xoli zonaga aylantirish g`oyasini ilgari surgan edi. O`zbekistonning bu tashabbusi xalqaro hamjamiyat tomonidan qo`llab-quvvatlandi.

²⁷ Q.Usmanov, M.Sodiqov, S.Burxanova «O`zbekiston tarixi» (Darslik) T.,

«Iqtisod-moliya» 2006. 458-bet

1997 yil 15-16 sentyabr` kunlari Toshkentda "Markaziy Osiyo -yadro qurolidan xoli zona" mavzuida xalqaro konferentsiya bo`lib o`tdi. Uning ishida 56 davlat va 16 xalqaro tashkilotdan vakillar ishtirok etdi. Ushbu masala yuzasidan Markaziy Osiyo mamlakatlari tashqi ishlar vazirliklarining Bayonoti imzolandi²⁸. Markaziy Osiyo mintaqasining yadro qurolidan xoli zonaga aylanishi mazkur mintaqa xavfsizligini mustahkamlaydi.

2000 yil oktyabr` oyida Toshkentda Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni mustahkamlash, giyohvand moddalar tijorati, uyushgan jinoyatchilik va terrorizmga qarshi kurash mavzusida xalqaroo konferentsiya bo`lib o`tdi. O`zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan 2001 yilda BMT Xavfsizlik Kengashining terrorizmga qarshi kurash bo`yicha maxsus qo`mitasi ta`sis etildi. 2002 yil 18-20 oktyabr` kunlari BMT Bosh kotibi Kofe Annanning O`zbekistonga tashrifi mamlakatimizning xalqaro jamiyatdagi o`rni mustahkamlanib, obro`-e`tibori ortib borayotganining dalilidir.

«Fuqarolik va siyosiy huquqlar to`g`risidagi xalqaro pakt» ning BMT Bosh Assambleyasi 1989 yil 15 dekabrida qabul qilgan o`lim jazosini bekor qilishga qaratilgan ikkinchi Fakul`tativ bayonnomasi barcha hukumatlarni o`lim jazosini bekor qilishga va bu haqda mazkur bayonnomani imzolashga chorlaydi²⁹.

Hozirgi kunda ushbu Bayonnomaga 61 mamlakat qo`shilgan. Har bir davlat Bayonnomani ratifikatsiya qilish yoki unga qo`shilish chog`ida o`lim jazosi faqat urush holati vaqtida o`ta og`ir harbiy jinoyat sodir etganlarga qo`llanishi mumkinligi haqida eslatib o`tiladi.

Inson huquqlari to`g`risidagi xalqaro hujjatlarning o`rni yana shu bilan ham belgilanadiki, unda umumjahon manfaatlariga xizmat qiladigan huquqiy me`yorlar mujassamlashgandir. Hozirgi kungacha inson manfaatlarini ko`zlab ko`plab

²⁸ Q.Usmanov, M.Sodiqov, S.Burxanova «O`zbekiston tarixi» (Darslik) T.,

«Iqtisod-moliya» 2006. 458-459 bet

²⁹ Устав ЮНЕСКО. /Международные нормативные акты ЮНЕСКО. M.:Логос 1993

xalqaro hujjatlar qabul qilingan bo`lib, ular universal va mintaqaviy xarakter kasb etadi.

Jumladan, BMT Bosh Assambleyasi tomonidan 70ga yaqin, evropa Kengashi tomonidan 160 dan ziyod, YUNESKO tomonidan 70 dan ortiq, Evropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti tomonidan 30 dan ortiq, turli mintaqaviy xalqaro tashkilotlar tomonidan ham ko`plab inson huquqlariga oid xalqaro shartnomalar, konventsiyalar, deklaratsiyalar, paktlar qabul qilindi. Bugungi kunda hammasi bo`lib inson huquqlari bo`yicha 400 ga yaqin xalqaro hujjat mavjud³⁰.

Bu xalqaro hujjatlarda inson huquqlariga oid jahon andozalari belgilab qo`yilgan va ularning milliy qonunlardan ustuvorligi tamoyili aksari davlatlar tomonidan tan olingan.

³⁰ Международное право в документах: Учеб.пособие. Сост.: Н.Т.Влатова, Г.М. Мелков. – 2-е изд., перереб. и доп. – M.: Инфра, 1997. С-103.

2.