X. N. Nazarov robotlar va robototexnik tizimlar



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə111/134
tarix07.01.2024
ölçüsü5,01 Kb.
#205903
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   134
ROBOTLAR VA ROBOTOTEXNIK TIZIMLAR -Дарслик-2020

Nazorat savollari 
1)
Intellektual robototexnik tizimlar bo‘yicha assosiy tushuncha va ta’riflar? 
2)
Intellektual robototexnik tizim ta’rifi? 
3)
Intellektual robototexnik tizimning struktura sxemasini keltiring? 
4)
Intelektual roboototexnik tizimning asosiy elementlariga nimalar kiradi? 
5)
Intellektual masala nima? 
6)
Intellektual robototexnik tizimni qurishning asosiy yo‘nalishlari qanday? 
7)
Bilim tushunchasiga ta’rif bering? 
8)
Intellektual tizimlarda bilimlar qanday sinflanadi? 
9)
Intellektual robototexnik tizimda ma’lumotlar va bilimlarga nimalar kiradi? 
 
 
 
 
 


198 
14–BOB. SANOAT ROBOTLARINI IShLATIShDA MEHNAT 
HAVFSIZLIGI 
14.1 Robototexnik kompleks tarkibidagi robotning havfsizlik tizimini 
qurishning umumiy masalalari 
Sanaot roboti va robototexnik kompleks RTK bilan ishlaydigan odamlarning 
avariya va inson sog‘ligi uchun havfli holatlardagi havfsizligi turli tadbirlar amalga 
oshirish bilan ta’minlanadi. Manipulyatsion va transport harakatlarni bajaruvchi 
sanoat robotlari RTK tarkibiga kiruvchi hamma jihozlar va xizmat qiluvchi 
odamlar uchun asosiy havf tug‘diradi [9]. 
RTK shilaganda avariya holatlari sodir bo‘lishining asosiy sabablari 
quyidagilar: 

robotni o‘rgatish vaqtida va avtomatik ishlashdagi noto‘g‘ri (ko‘zda 
tutilmagan) haraktalari; 

robot ishchi organinig to‘xtash xatoligi tufayli; 

RTK texnologik jihozining ishdan chiqib qolishi; 

operatorning robotni sozlash va ta’mirlash vaqtidagi xatosi; 

robot avtomatik rejimda ishlaganda uning ishchi fazosida odamning 
bo‘lishi; 

robot nominal yuk ko‘tarish qobiliyatidan yukning massasi oshib 
ketishi; 

sanoat roboti boshqarish pultining robot ishchi fazosida joylashganligi 
va bu fazoni o‘rab turuvchi maxsus to‘siq yo‘qligi; 

operatorda RTK ning holati bo‘yicha aniq informatsiyaning yo‘qligi 
sababli avariya holatlari sodir bo‘lishi mumkin.
Robotlarni va RTKlarni ishlatishda havfsizlikni ta’minlash ularni ratsional 
rejalashtirish, texnologik jihozlarni havfsiz va avariyasiz ishlashi va maxsus 
qurilmalar orqali amalga oshiriladi. Ko‘rsatilgan havfsizlik choralarining asosiy 
maqsadi – odam va sanoat roboti mexanizmlarining ishchi fazoning biror nuqtasida 
bir vaqtning o‘zida bo‘lishini oldini olishdan iborat. 


199 
RTK ni rejalashtirishda sanoat robotiga xizmat qiluvchi odam robot oldiga, 
asosiy va yordamchi texnologik jihozlar oldiga, robot, RTK va barcha jihozlarning 
boshqarish va avariya holatida o‘chirish organlari olliga qulaylik bilan va havfsiz 
bora olishini hisobga olish kerak bo‘ladi. 
RTK larda boshqarish organlari va avariya blokirovkasi kompleksning 
boshqarish pultida joylashishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
RTK ni rejalashtirish, uning tarkibiga kiruvchi asosiy texnologik jihozning 
tipiga (ya’ni bu jihozning komponovkasiga, shakliga, o‘lchamlariga va ishchi 
zonasining joylashishiga, avtomatlashtirish va informatsion ta’minoti darajasiga, 
ishlashining ishonchliligiga), sanoat robotining komponovkasiga, struktura-
komponovka sxemasiga va informatsion ta’minot darajasiga bog‘liq bo‘ladi. 14.1 – 
rasmda RTKlarning uch xil rejalashtirish keltirilgan, ular sanoat roboti ishchi 
zonasining turlicha joylashishi bilan xarakterlanadi. 
14.1 a- rasmda keltirilgan RTK rejalashtirishda sanoat roboti avtomatik 
rejimda ishlaganda operatorning robot ishchi zonasida bo‘lishining oldi olingan. 
Odatda, bunday RTK aylanma to‘siqga ega bo‘ladi va bu to‘siq buzilsa sanoat 
robotini to‘xtatish bo‘yicha komanda hosil bo‘ladi. RTK ishini qayta sozlash va 
korrektirovka qilish operator pultidan amalga oshiriladi. Operator pulti sanoat 
roboti ishchi zonasining tashqarisida joylashadi. To‘siq operator RTK ning 
ishlashini nazorat qilishini qiyinlashtirishi kerak emas. RTK tarkibidagi 
jihozlarning buzilishini yo‘qotish va kerakli profilaktika ishlarini amalga oshirish, 
sanoat roboti avtomatik ishlash rejimi o‘chirilganda qilinishi kerak. 
14.1 b- rasmda keltirilgan RTK da operator bilan sanoat robotining ishchi 
zonalari bir birini qoplaydi, bu esa maxsus havfsizlik choralarini qo‘llashni talab 
qiladi. Agar sanoat roboti o‘zgarmas programma asosida ishlaganda robotning 
ishchi zonasida odam paydo bo‘lganda robotning hamma harakatlari avtomatik 
ravishda blokirovka qilinishi kerak bo‘ladi. Agar sanoat roboti adaptiv 
boshqarishga ega bo‘lsa, u holda operator joylashgan ishchi fazodagigina 
robotning harakatlari avtomatik blokirovka qilinadi.


200 
14.1 d- rasmda keltirilgan RTKda operator va sanoat robotining ishchi 
zonalari ajratilgan, bunda robot texnologik jihozning orqa tomonida harakat qiladi, 
operator esa jixozning old tomonida harakat qiladi. Odam robotning ishchi 
zonasida paydo bo‘lganda uning barcha harakatlari avtomatik blokirovkalanadi. 
Umumiy holda, RTK ning himoya qurilmasi odam uchun havfli bo‘lgan 
ishchi fazoning zonasida robot harakatlarini to‘xtatish uchun signallarni 
shakllantiradi. Bu signalni shakllantirish uchun himoya qurilmasi sanoat roboti va 
uning mexanizmlarining fazoviy xolatini, hamda operatorning robotning ishchi 
zonasida paydo bo‘lishini qayd etishi zarur bo‘ladi. Blokirovka qilish signalini 
o‘chirish RTK ga xizmat qiluvchi operator tomonidan bajariladi.
Sanoat robotining konstruksiyasida robotni ishlatish sharoitlari va tashqi 
muhitning xususiyatlari xisobga olinishi kerak, chunki ular robotning ishonchli, 
avariyasiz va havfsiz ishlashiga ta’sir qilishi mumkin. Agar robot agressiv muhitda 
ishlatilsa, u shu sharoitga mos yaratilishi kerak. Manbaaning birdaniga to‘satdan 
o‘chib qolishi sanoat robotining buzilishiga yoki robotga xizmat qiluvchi 
personalning shikastlanishiga sabab bo‘lishi kerak emas. Robotning qisqich 
qurilmasi manbaa o‘chib qolganda manipulyatsiya ob’ektini ishonchli ushlab 
turishi zarur.
Sanoat robotining boshqarish pulti robot ishchi zonasining tashqarisida 
bo‘lishi hamda robotning va robototexnik kompleks tarkibidagi jihozning 
ishlashini yaxshi kuzatish mumkin bo‘lgan joyda bo‘lishi kerak.
RTK shunday tashkil etilishi kerakki, unda yordamchi operatsiyalarni 
mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish ko‘zda tutilishi zarur. 
Agar sanoat roboti manipulyatsiya ob’ekti bilan ishchi joylar ustidan 
harakatlanadigan bo‘lsa, unda robot harakat trassasi tagida himoya to‘rlari, 
ekranlar va boshqa qurilmalar bo‘lishi kerak.
Agar RTK bir nechta boshqarish pulti bilan jihozlangan bo‘lsa, unda RTK 
ni turli pultlar orqali parallel boshqarish imkoniyatini yo‘qotish kerak va maxsus 
blokirovkani ko‘zda tutish maqsadga muvofiq bo‘ladi.


201 

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   134




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin