JIGAR SIRROZI
Jigar sirrozi - jigarning surunkali progressirlanuvchi kasalligi, biriktiruvchi
to’qima o’sishi va parenximaning patologik regenerasiyasi natijasida jigar
bolakchali strukturasi buzilishi bilan xususiyatlanadi; jigarning funksional
yetishmovchiligi va portal gipertenziya bilan namoyon bo’ladi. Jigar sirrozi
bolalarda kattalarga haraganda kam uchraydi. Ko’pincha u yashirin, sariqliklsiz
shaklida kechuvchi virusli gepatitdan keyin rivojlanadi. Chaqaloqlik davrida va
erta yoshdagi bolalarda jigar sirrozi antenatal davrda virusning plasenta orqali
kirishida jigar oshikastlanishi bilan bog’liq bo’lishiga mumkin. Virusli gepatit
bilan kasallanganlar orasida jigar sirrozi uchrash tezligi 0,5% gacha yetishi
mumkin.
Jigar sirrozi sababi sifatida o’t yo’llari anomaliyalari (o’t yollari atreziyasi,
umumiy o’t yo’li kistasi, o’t yo’llarining qisman stenozi), fermentopatiyalar
(galaktozemiya, glikogenoz, 1-antitripsin yetishmovchiligi), gepatoserebral
‘distrofiya va’ boshq. bo’lishiga mumkin. Alimentar bog’liq jigar sirrozi
kvashiorkorli’ bolalarda kuzatiladi. Kattalardan farqli, bolalarda toksik (shu
jumladan dori vositalari), alkogol va dimlanish sirrozlari kam uchraydi.Jigar
sirrozining asosiy belgilari jigarning’ kattalashishi’ va zichlashishi (80-90%), taloq
kattalshishi (70-80%), kamroq (40%) qorin sohasidagi, bel, ko’krak qafasi, yelka
kamarida teri osti venoz tori rivojlanishi, teri sariqligi, skleralar subikterikligi, teri
qichishi, palmar eritema, teleangiektaziyalar, assit va kasallikning boshqa ham
kattalar, ham bolalar uchun xos, etiologiyasi, sirroz davomiyligi, portal
gipertenziya ifodalnganligi darajasiga bog’liq korinishlari. Bolalar, odatda fizik va
jinsiy rivojlanishdan orqada qolishadi, lekin kasallikning bjshlang’ich davrida,
asosan qizlarda vaqtidan ilgari jinsiy yetilish kuzatilishi mumkin, bu gormonal
gomeostaz buzilishi bilan bog’liq.
Kompensasiya bosqichida sirroz uzoq vaqt simptomatikasiz kechishi
mumkin va tasodifan aniqlanishi mumkin, masalan profilaktik korik vaqtida.
Ammo hatto ushbu davrda ham kuchaygan charchashlik, umumiy ahvolining
buzilishi, subfebrilitet, tana vazni ko’payishining orqada qolishi, o’ng qovurga osti
sohasida va epigastral sohada ogriq, dispeptik buzilishlar, ba'zi bemorlarda -
teleangiektaziyalar, oqsil (dispro’teinemiya, chokma sinamalrining o’zgarishi) va
yo’q (gipoxolesterinemiya, qonda b-lipopro’teidlar miqdori oshishi) almashinuvi
buzilishlari aniqlanadi. Bracha bolalarda jigarning kattalashishi va zichlashishi
kuzatiladi, yarmida - taloq kattalashishi.
Subkompensasiya bosqichi simptomatika ortishi, portal gipertenziya va jigar
yetishmovchiligi belgilari bilan xususiyatlanadi. Dekompensasiya bosqichida assit
paydo bo’ladi, gastroezofagal va tez-tez burundan qon ketish kabi asoratlar
240
qosqiladi. Erta va maktabgacha yoshdagi bolalarda jarayon nsibatan tez
rivojlanadi,
gepatomegaliyaning
kuchli
ifodalanganligi
va
biokimyoviy
korsatkichlarning siljishlari aniqlanadi. Maktab yoshidagi bolalarda kasallik
jigardan tashhari belgilar - poliartrit, gemolitik kamqonlik, nefro’tik sindrom bilan
kechadi. hayo’tining birinchi yilidagi bolalarga haraganda maktab yoshida gi
bolalarda gipersplenizm belgilari kuchli bo’ladi. Kasallikning eng og’ir kechishi
feno’tipida HLA-antigen A9 mavjud bolalarda sodir bo’ladi.
Tashxiso’ti kattalardagi kabi amalga oshiriladi. Kasallikning bjshlang’ich
davrlarida bolalarda kompyuter tomografiya, dinamik gepatobilissintigrafiya va
angiografiya (spleno- i mezenterikografiya) alohida ahamiyatga ega, kamroq
qo’llarda - jigarning punksion biopsiyasi. Differensial tashxislash tugma fibroz va
jigar steatozi bilan, glikogenozlar, Goshe, Nimann - Pik va boshq. kasalliklar bilan
amalga oshiriladi.
Davolash xuddi kattalardagi kabi. Bashorat jiddiy. Masalan, jigar ichi yollari
streziyasi sababli rivojlangan jigar sirrozi bola hayotining birinchi yilidayoq
o’limga olib keladi.
SIYDIK AYIRISh TIZIMI INFEKSIYaLARI
Siydik yo’llari infeksiyalari - bolalar patologiyasi orasida ko’p uchraydigan
kasallik bo’lib, o’tkir respirator virusli infeksiyalardan keyingi orinda turadi.
Siydik yo’llari infeksiyalari - 7- yoshga kirgan 7-9% qizlarda va 1,6-2% og’il
bolalarda uchraydi. Shuni ta'kidlab o’tish lozimki, siydik ayirish yollari
infeksiyalari 1-yoshli bolalar orasida jinsidan qat'iy nazar ko’p uchrab, xuddi o’tkir
pielonefrit ko’rinishida kechadi. Agar shu davrda kasallik aniqlanib, to’g’ri tashqis
qo’yilmasa, mos davo choralari olib borilmasa, keyinchalik nefroskleroz ochoqlari
shakllanib boradi. 30% qizlarda bir yil davomida va 50% o’g’’il bolalarda 5 yil
davomida o’tkir pielonefritning qaytalanishi kuzatiladi. o’g’il bolalar uchun siydik
ayirish yo’llari infeksiyasining qaytalanish soni bir yil ichida kamroq bo’lib - 15-
20%ni tashkil etadi. Keyinchalik ular uchun pielonefritning qaytalanishi xarakterli
emas.
Siydik ayirish yo’llari infeksiyasida obstruktiv uropatiya qizlarda 2% va
o’g’il bolalarda 10% hollarda uchraydi. O’tkir sistit klinik belgilarining paydo
bo’lishiga asosan 2-6 yoshli qizlarda kuzatiladi. O’tkir sistitning klinik
belgilarining paydo bo’lishiga asosan 2-6 yoshli qizlarda uchraydi. Siydik yollari
tizimi infeksiyalari rivojlanishiga ta'sir hiluvchi omillarga siydik yollari
anomaliyalari va siydik passaji (chiqishining) buzilishi, siydik qopi-siydik nayi
reflyuksi yo’ki siydik yo’llari obstruksiyalari sabab bo’ladi.
Siydik qopi - siydik nayi reflyuksida siydik siydik pufagidan siydik nayiga
retrograd (teskari) o’tadi. Birlamchi va ikkilamchi pufak nay reflyuksi ajratiladi.
Birlamchi pufak nay reflyuksi tugma bo’lib, siydik qopi-siydik nayi
Og’zining
anormal
rivojlanishi
natijasida
paydo
bo’lgan antireflyuks
mexanizmning buzilishiga bog’liq. Antireflyuks mexanizmning samaradorligi
siydik nayi shilliq osti qavati uzunligi bilan bevosita bog’liq. Shuning uchun, uning
bir oz qisharishi bu mexanizmning buzilishiga olib keladi.
241
Ikkilamchi siydik qopi-siydik nayi reflyuksida siydik pufagining dinamikasi
buziladi, bu esa normal antireflyuks mexanizmning buzilishiga olib keladi va
natijada siydik nayi obstruksiyasi, siydik qopining neyrogen disfunksiyasi
(giporeflektor va giperreflektor turi), keyinchalik sistitning uzoq vaqt kechishiga
sabab bo’ladi. Siydik yo’llari infeksiyasi buyrakning bujmayib qolishiga olib
keladi.
Pielonefritning qaytalanuvchi kechishi bilan kasallangan bemorlarning
taxminan 10-20%da nefroskleroz yuzaga keladi, rentgenologik yo’ki radiologik
tekshirganda buyrak parenximasining ochoqli va tarqoq shikastlanishi bilan
kosachalar hajmining kichrayishi va deformasiyasi kuzatiladi.
Buyrakning bujmayishi pufak-nay reflyuksining buzilishi bilan bog’liq
bo’lib, reflyuks nefropatiya deb ataladi. Bolalarda jarayon bir tomonlama bo’lib,
bunda buyrakning kompensator gipertrofiyasi rivojlanadi, lekin buyrak
funksiyasining butunlay buzilishi sodir bo’lmaydi. Agar buyrak ikki tomonlama
zararlansa buyrak jomchalarini filtrasion tezligi pasayib ketishi kuzatiladi va
keyinchalik surunkali buyrak yetishmovchiligi rivojlanadi. 10-20% bemorlarda
birlamchi siydik yollari infeksiyasidan keyin dializ va buyrak transplantasiyasini
o’tkazish talab qilinadi. 5-20% bolalarda pufak-nay reflyuksi - reflyuks nefropatiya
kasalligi shakllanadi, buyrak parenximasida sklero’tik ochoqlar shakllanishi bilan
xarakterlanib (bir yo’ki ikkita buyrakda), siydik yollari infeksiyalari rivojlanib
boradi. Bunda 10% bemorlarda arterial gipertenziya kuzatiladi. Arterial
gipertenziya rivojlanishi natijasida 30% bemorlarda ikki tomonlama nefroskleroz
rivojlanadi. Shuni ta'kidlash kerakki, ayollar, bolalik va baloqat davridagi bolalar
siydik yollari infeksiyalarini o’tkazsa, jarayonni qaytalanishiga moyillik yuqori
bo’ladi, pielonefrit va homiladorlik nefropatiyasi rivojlanishi xavf omillari
hisoblanadi. Nefroskleroz kuzatilgan ayollarda arterial gipertenziya va
homiladorlikni asorati bilan kechishiga moyillik yuqori bo’ladi.Siydik yollari
infeksiyasini qo’zg’atuvchi mikroblar ko’p qo’llarda Enterobacteriaceae, ichak
tayogchalari, asosan ichakdagi o’zgarishlarni keltirib chiharadi (qabziyat va
disbakterioz). Siydik ayirish tizimining zararlanishida asosan ikkita asosiy yol -
ko’tariluvchi va gematogen (ko’proq chaqaloqlarda) yo’llari ajratiladi. Hozirgi
vaqtgacha infeksiyaning limfogen yo’l bilan tarqalishi aniqlanmagan. Siydik
yollari infeksiyalarida transuretral tibbiy muolajalar natijasida zararlanish
korsatgichlari yuqori hisoblanadi. Siydik pufagida va yuqori siydik sistemasi
qismlarida yalliglanish jarayonlarini rivojlanishiga harshilik hiluvchi bir nechta
himoya omillari mavjud.
Mexanik: siydik bilan mikroblarni yuvilishi. Bunda nafaqat siydik ajratish soni,
balki siydikning to’liq ajralishi ahamiyatga ega. Erta yoshli bolalarda fiziologik
ravishda siydik pufagini to’liq boshashishi kuzatilmaydi. Bunday holat siydik
yollari tizimi infeksiyasining rivojlanishida yana bir xavf omili bo’lib xizmat
qiladi, bu guruhga 4-5 yoshgacha bo’lgan bolalar kirib, ularda siydik pufagi
funksiyasining po’stloq nazorati hali to’liq emasdir. Bundan tashhari siydik
pufagining to’liq boshamasligi surunkali qabziyat fonida ham kuzatiladi.
Kimyoviy: muko’polisaxaridlar plenkasi - glikozaminoglikan - siydik pufagi
epiteliysini oraydi va uroepiteliy bilan bakteriyalar kontaktiga to’sqinlik qiladi. Bu
242
oz navbatida siydik yo’llari shilliq qavatida mikroorganizmlar adgeziyasini
qiyinlashtiradi. Bundan tashhari siydikning o’zi antimikrob xususiyatga ega
(nordon reaksiya, yuqori osmolyarlik, mochevina va organik kislo’talarni ko’p
ajralib chiqishi).
Gumoral: sekretor immunoglobulin A bakteriyalar adgeziyasini pasaytirishga ega.
Ko’krak suti bilan ovqatlantirilgan bolalarda siydik tarkibida sekretor
immunoglobulin A yuqori darajada bo’ladi.
Siydik yo’llari infeksiyalarini diagnostika qilishda to’g’ri yihilgan nefrologik
anamnez (nasliy omil) va laborator-instrumental tekshirish usullari muhim
hisoblanadi. Bundan tashhari qo’shimcha usullarni qollash ham tashqisni
tasdiqlash uchun yo’rdam beradi. Yalliglanish jarayonlari aktivligini aniqlash
uchun umumiy qon tahlili, qonning bioximik tahlili (oqsil, mochevina, S reaktiv
oqsil), siydik umumiy tahlili va zarur bo’lsa, siydikni Nicheporenko usulida
aniqlash zarur. Infeksiyalarga erta tashqis qoyish va davolashni togri tanlab olib
borish kasallikni og’ir asoratlari rivojlanishining oldini oladi. Buning uchun siydik
ta?lilini klinik tekshirishga bir qator ko’rsatmalar bor:
-
tana harorati 38-Sdan yuqori yo’ki uzoq davom etayo’tgan sababsiz
subfebrillitet (barcha bolalarda, asosan erta yoshli bolalarda)
-
isitmalayo’tgan va tashqis qo’yib gospitalizasiya qilishga yollanma berilgan
bemor bolalar, MNS zararlanishi bilan bog’liq bo’lmagan holatlarda;
-
noma'lum etiologiyali qayd qilish va qorinda ogriq;
-
tez-tez siydik ajratish, dizuriya, enurez
-
ishtahaning pasayishi va yogolishi;
-
chaqaloqlarda sariqlikning chozilib ketishi;
-
gematuriya va gipertoniya;
Diagnostik usullardan yana bir muhim tekshirish usuli bu siydikni floralarga
ekib tekshirishdir. Bu tekshirish etio’trop davo boshlangunga qadar o’tkaziladi.
Ma'lumki, agar mikroorganizm sezuvchanligiga ta'sir hiluvchi antibakterial
dorilarni hatto bir marta qollash 24 soatdan keyin bakteriuriyaning manfiy
bo’lishigaa olib keladi. Siydikdagi mikrofloralarning antibiotiklarga sezgirligini
aniqlash diagnostik ahamiyatga egadir. Bu siydik yollari tizimi infeksiyasida
bjshlang’ich va ushlab turuvchi terapiya o’tkazishga yo’rdam beradi. Siydik
tizimida yalliglanish jarayonlari faolligini aniqlash uchun ishlatiladigan
yo’rdamchi usullariga uroleykositogramma, siydikda kam uchraydigan infeksiya
qo’zg’atuvchilarini (xlamidiya, miko’plazma, ureaplazma, zamburug’lar) sitolitik,
serologik usullar, polimerazzanjirli reaksiyani qollash ishlatiladi.
Keyingi yillarda bolalar orasida tuberkulez keng tarqalayo’tganligi sababli
siydikda sil tayo’qchalarini aniqlash muhimdir (siydikni ekish, ekspress
diagnostika). Gumoral va hujayra immunitetini tekshirish siydik yollari
infeksiyalarini tashqislashda qo’shimcha tekshirish usullaridan biridir. Siydik
ajratish tizimining funksional holatini baholash uchun birinchi navbatda azo’t
ajralishi va buyrakni konsentrasion holatini tekshirish muhimdir. Shu maqsadda
qonda kreatinin va mochevina konsentrasiyasini aniqlash (endogen kreatinin
klirensini tekshirish) va Zimniskiy sinamasini o’tkazish kerak. Bundan tashhari
243
siydik (rN) reaksiyasi holati va diurezni nazorat qilish zarur. Siydik ajratish hajmi
va ritmini aniqlash siydik ajratish yollarini funksional holatini baholashga yordam
beradi.
Qo’shimcha tekshirish usullariga: siydik orqali beta2 mikroglobulinlar
ekskresiyasi, siydikni osmolyar bosimi va fermentlarni (membranaga bog’liq,
lizosomal, mitoxondral) aniqlash kiradi. Klinik laborator va instrumental
tekshirishlar orqali buyrak faoliyati va siydik ajratish yo’llari holati baholanadi.
Siydik yollari infeksiyalari bilan kasallangan har bir bolani birinchi navbatda A/B
o’lchash va siydik ajratish tizimini UTT tekshirish, yotgan va turgan holatda
fiziologik gidratasiya sharoitlari siydik ajratguncha va ungacha o’tkaziladi. Bundan
tashhari erta yoshli bolalarda (asosan 1 yoshgacha bo’lgan bolalarda) siydik
yo’llari sanasiyasidan keyin albatta sitografiya o’tkazish kerak.
Maktab yoshigacha va kichik maktab yoshidagi bolalarda miksion
sitografiya o’tkazishga ko'rsatma bo’lib, infeksiyalarning qaytalanishi, UTT
ma'lumo’tiga ko’ra, siydik tizimining yuqori qismlarining o’zgarishi yo’ki
buyrakni radioizo’top tekshirishlarga ko’ra, oilaviy anamnezida reflyuks
nefropatiyasi bo’lganda o’tkaziladi. Siydik tizimi a'zolari holatini batafsil organish
uchun buyrak ichi gemodinamikasini (renal tomirlar dopplerografiyasi) baholash,
buyrak parenximasi zararlanish holati va darajasi (dinamik va statistik
nefrossintografiya, radiopreparatlar bilan) pastki siydik yollari shilliq qavatlari
holati (sitoskopiya) diagnostik usullaridan foydalanib baholanadi. Ayrim qo’llarda
kompyuter va magnit rezonans tomografiya qollaniladi. Zarur bo’lsa urolog,
xirurg, okulist, nevropatolog, o’tolaringolog, stomatolog va ftiziatr ko'rigi
o’tkaziladi.
ENUREZ
Enurez - beixtiyoriy siydik ajralishi. 5 yoshgacha bo’lgan bolalar orasida
enurez 20%, 10 yoshgacha bo’lganlar orasida 5%, 12-14 yoshliklar orasida 2-3%
hollarda uchraydi. Qizlarga qaraganda o’g’il bolalar orasida ko’proq tarqalgan.
Sabablari:
Siydik ajratish sistemasi kasalliklari
Siydik ajratish sistemasi anomaliyalari
Bosh miyaning organik zararlanishi
Orqa miya bel segmenti funksiyasining buzilishi (spinal enurez)
nevrozsimon enurez (kuchli ?or?uv, yangi sharoitga konikish yo’ki organish)
Davosi:
Nomedikamentoz (uyquga ketishdan oldin suv miqdorini kamaytirish,
uyquga ketgandan so’ng 2-3 soatdan keyin
uyqo’tish va siydik qopini
boshatish.
Medikamentoz:
-amitriptillin (7 yoshdan katta bolalarga 12,5 - 25 mg dan kuniga 1-3 marta)
-imipramin (1-7 yoshgacha bolalarga 0,01 g/kuniga boshlab 0,02 g gacha va 8-14
yoshli bolalarga 0,03 - 0,05 g/kuniga)
244
-nevrologik buzilishlarning korreksiyasi.
Siydikni tutib turaolmaslik - siyishga extiyoj paydo bo’lganda uni tutib
turaolmaslik
Siydikni tutolmaslik - siyishga extiyoj bo’lmaganda siydik ajralishi
Siyishning kamayishi - bu sutka davomida normaning pastki chegarasidan xam
kam bo’lgan siydik ajratish soni
Pollakiuriya - oz miqdorda (tomchilab) siydik ajralishi
Siydik tutaolmaslikning asosiy turlari
"Shosqilinch
tutaolmaslik"
siydik qopini boshatishga katta extiyoj bo’lganda
Stress
holatida
tutaolmaslik
siydik xaydovchi mushak hisharmasligi fonida qorin
bo’shlihidagi bosimning ortishi
Siydik qopi to’lganda
tutaolmaslik.
Siydik qopi tolganda peshob kam-kam miqdorda ajraladi
Reflektor
odatdagi siydik pufagini boshatishga bo’lgan extiyojning
yo’qligida anomal reflektor aktivlikning paydo bo’lishi
gahaqiqiy yoki to’tal
siydik qopida bir oz siydik paydo bo’lishiga bilan uni
boshatishga extiyoj paydo bo’lishiga
Ekstrauretral
siydik chiharish kanalining anomal joylashuvi orqali
siydik ajralishi
SISTIT
O’tkir sistit siydik qopi shilliq pardasining mikrobli yallig'lanishidir.
Kasallikning bunday tasniflanishining ahamiyatga moyil tomoni shundan iboratki,
siydik ajratish tizimi yuqori qismining infeksion yallig’lanishi siydik ajratish
pastki qismining infeksion yallig’lanishiga nisbatan, mukammal tekshiruv,
davolash va kasallikni dinamikada kuzatishni talab etadi. O’tkir sistit qiz bolalarda,
og’il bolalarga nisbatan 3-5 maro’taba ko’p uchraydi. Bu hol qiz bolalarda siydik
ajratish tizimining pastki qismi, endokrin tizimidagi o’ziga xos o’zgarishlar bilan
tushuntiriladi.
Etiologiyasi. Kasallikning rivojlanishida infeksiyaning ahamiyati katta.
Patogen bakteriyani siydik qopiga yengillik bilan tez o’tishi ayollarda siydik
ajratish tizimining o’ziga xosligi - uretraning kalta va kengligi, qin va to’g’ri
ichakning yaqin joylashganligidir. Kasallikning rivojlanishida quyidagi omillar
muhim rol oynaydi: nur bilan davolanish, nefropatiya, jinsiy a'zolarning
yalliglanishi, sovuq qo’tish. Siydik qopi shilliq pardasida mahalliy qon
aylanishining buzilishi, yuqori verulentlikka ega bo’lgan bakteriyalarning siydik
qopida uzoq vaqt davomida qolib ketishi kasallik rivojlanishiga sabab bo’ladi.
Surunkali sistit siydik qopining toshi, osmasi, tuberkulezi hisobiga bo’lishiga
mumkin, bunday qo’llarda surunkali sistit ikkilamchi bo’lib, shifokordan buni o’z
vaqtida aniqlash vazifasini talab qiladi. Birlamchi surunkali sistit deyarli
uchramaydi. Odatda birlamchi surunkali sistit ostida boshqa urologik kasalliklar
bo’lishiga mumkin.
245
Klinikasi. Siydik qopining yalliglanish kasalligi birdaniga rivojlanishi
mumkin, lekin ko’p qo’llarda kasallik asta-sekin rivojlanadi. Kasallik siydik
chiharish mahalida uretrada va chot orasida achishish va qichishish hissi bilan
namoyon bo’ladi. Bu belgilar siydik ajralgandan keyin ham saqlanadi. Siydik
ajralishi tez-tez, og'riqli bo’lib, siydik miqdori borgan sari kamayib boradi.
Siydik ajralishining oxirida ba'zan siydik qon aralash keladi. Ko’p qo’llarda tana
harorati normal korsatgichda bo’ladi, ba'zan subfebril bo’lishiga mumkin. Sistitda
tana haroratining ko’tarilishi ko’p qo’llarda infeksiyaning siydik ajratish
tizimining yuqori qismiga o’tganligini bildiradi. qovuq ustining palpasiyasi va
perkussiyasi ba'zida og'riqli bo’ladi. Bolalarda qorin oldi devori mushaklarining
taranlashuvi asosan bolalarda kuzatiladi. O’tkir sistitda peshob tahlilida ko’p
miqdorda leykosit va eritrositlar aniqlanadi. Infeksion sistitda bakteruriya har-
doim aniqlanadi. 1 ml siydik tarkibida 100 000 mikrobning aniqlanishi o’tkir
jarayon ketayo’tganligini ko’rsatadi. qonning umumiy tahlilida ortacha korsatgichli
leykositoz va EChT yuqori bo’ladi. O’tkir sistitning kliniko-laborator ko’rinishlari
kasallikni to’g’ri davolaganda 7-14 kun ichida asosratsiz yo’qoladi. Surunkali uzoq
vaqt kechuvchi sistit siydik qopi - siydik chiharish kanali yo’piluvchi
mexanizmining buzilishiga olib keladi. Bu esa keyinchalik ikkilamchi pielonefrit
rivojlanishiga sabab bo’lishiga mumkin. Tashqi tomondan surunkali sistit siydik
qopi devorida qaytmas struktur o’zgarishlar, deformasiyalar va mushak tolalari
gistoarxitektonikasining buzilishiga sabab bo’lishiga mumkin.
Tashhisot: O’tkir sistit tashqisi bemordagi dizurik belgilar, palpasiyada
qovuq usti sohasida paydo bo’ladigan lokal og’riqlar, peshob tahlilida namoyon
bo’ladigan leykosituriya, gematuriyaga asoslanib qo’yiladi.Asosiy tekshirish
usullaridan biri siydikni ekish va mikrofloraning antibakterial hamda
ximioterepevtik dorilarga sezuvchanligini aniqlash hisoblanadi. Bu usul sistitda
rasional antibakterial davo o’tkazishga yo’rdam beradi, ammo buning uchun 48
soat vaqt talab qilinadi.
Siydik agar steril chiqsa bunda sistitning sababi tuberkulez bo’lishiga
mumkin.
Kechishi: O’tkir sistit bilan og’rigan bemor yotoq rejimiga rioya qilishi,
sovuq qo’tmasligi zarur. Qovuq ustiga issiq grelka qo’yish, o’tiruvchi issiq
vannalar ogriqni kamaytiradi. Ovqat o’tkir pripravalar va konservandlarsiz
bo’lishiga kerak. Sutli choy qabul qilish tavsiya etiladi.
Asosiy davolash yo’li antibio’tiko’terapiya o’tkazishdan iborat.
Antibio’tikni siydik ekmasining javobi chiqishini kutmasdan boshlash lozim.
qollaniladi: biseptol 2 tabletkadan kuniga 2 mahal, nevigramon 0,5 dan 4 mahal,
furadonin 0,2 dan 4 maxal, furagin 0,2 dan kuniga 3 mahal buyuriladi.
Davolash 5-10 kun davom ettiriladi. Agar kasallik kechishi cho’zilib ketsa
va bakteruriya aniqlanishi davom etilaversa (1 ml siydikda 100 000 mikrob
tanachalaridan ortiq), antibio’tiklar tavsiya etiladi. Bunday hollarda ampisillin
500 mgdan kuniga 4 mahal, mushak orasiga qilinadi.
Profilaktikasi: Shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilish, qabziyat va
ginekologik kasalliklarni o’z vaqtida davolash.
Oqibati: o’z vaqtida davolash tadbirlari olib borilganda - yaxshi tugaydi.
|