"Xalqlar boyligi…" asaridagi iqtisodiy qarashlar

2. Mehnat taqsimoti va pul to’g’risidagi ta'limot.

Bevosita masalaga o’tishdan avval bir narsaga dikatni jalb etish kerakki, bu A.Smit yashagan muxitdir. Muxit olimning tadqiqotlariga katta ta'sir ko’rsatdi. Bu davr Angliyada manufaktura nixoyatda rivojlangan va sanoat inqilobi arafasidagi yoki bu boradagi dastlabki kadamlar qo’yilgan payt edi. Shu sababli A.Smit manufaktura davrining umumlashtiruvchi iqtisodchisi bo’lib qoldi. O’z davri mos ravishda u manufakturani ishlab chiqarishning eng progressiv, eng ilg’or shakli deb baholadi, uning tarixan o’tkinchiligini tushunmadi, bu albatta sharoitning ta'siridir.A.Smit ishchilar, kapitalistlar va yer egalarining turli sinf vakillari ekanligini yaxshi tushungan va iqtisodiy rivojlanishning umuman yaxshi oqibatlari hamma uchun tegishli, xalq boyligining o’tishidan esa jamiyatning hamma a'zolari bir xil manfaatdor deb o`ylagan edi. O’z davrida tanqid qilingan bu g’oya hozirgi paytda haqiqatga ancha yaqindir (yana tarix ko’rsatadi).
A.Smitning iqtisodiy qarashlari asosida shunday g’oya yotadiki, unga ko’ra jamiyat boyligi ishlab chiqarish jarayonida mehnat tufayli paydo bo’ladi (merkantelistlardan keskin farqi bor). Eslang, Fiziokratlar va ilk klassik maktab vakillari mehnat faqat qishloq xo’jaligidagina samarali bo’ladi, desalar, A.Smit mehnatni barcha sohalarda (sanoat, qishloq xo’jaligi va xizmat ko’rsatish sohalari) boylikning asosi deb bildi. U kapitalistik ishlab chiqarishning manufaktura bosqichini tahlil qilish asosida iqtisodiy progressning muhim omili mehnat taqsimotidir, degan xulosaga keldi va buni o’z tadqiqotlarining boshlangich punkti deb qabul qildi. A.Smit o’z tadqiqotida nina-to`g`nogich manufakturasidagi ko’pchilikka ma'lum bo’lgan mehnat taqsimoti misol qilib keltirdi, u yerdagi ishchilarning ixtisoslashuvi va mehnat taqsimoti ishlab chiqarishni va mehnat unumdorligini ko’p marta oshirish imkonini berdi.

3.Unumli va unumsiz mehnat to’g’risidagi ta'limot.