Xirurgik kasalliklar

INGICHKA  ICHAK  KASALLIKLARI 

 

Anatomik-fiziologik ma’lumotlar 

Ingichka  ichak  me’da-ichak  sistemasining  eng  uzun,  tor  va  xarakatchan 

qismidir.  U  me’daning  pilorik  qisqichi  sohasidan  boshlanadi  va  ko’r  ichakka 

quyilib,  ileotsekal  burchak  hosil  qiladi.  Distal  qismida  ingichka  ichakning 

chegarasi  Baugin  to’sig’i  bo’lib,  u  erda  ingichka  ichak  uchi  ko’r  ichak  bilan 

tutashgan  bo’ladi.  Ushbu  bo’limda  och  ichak  va  yonbosh  ichakning  anatomik-

fiziologik  xususiyatlari  va  kasalliklari  haqida  so’z  yuritiladi.  Bu  ikkala 

ichakning  uzunligi  umuman  olganda  5-7  m  ga  yaqin  bo’lib,  ular  o’rtasida  aniq 

chegara bo’lmaydi (77-rasm). 

 

 

77-rasm. Ingichka va yo’g’on ichak topografiyasi. 

1 – katta charvi, 2 – ko’ndalang chambar ichak, 3 – ingichka ichak, 4 – pastga tushuvchi 

chambar  ichak,  5  –  sigmasimon  ichak,  6  –  ko’r  ichak,  7  –  yuqoriga  ko’tariluvchi 

chambar ichak. 

---

 

359 

 

Ingichka  ichak  asosan  mezo-  va  gipogastriy  sohasini  egallab  turadi,  o’z 

shakli va vaziyatini doimo o’zgartiradi, intraperitoneal joylashgan bo’ladi, qorin 

pardasining  ikkita  varag’idan  tashkil  topgan  uzun  o’z  ichak  tutqichi  bo’lib,  u 

ichakni  qorin  orqa  devoriga  taqab  turadi.  Ichak  tutkich  bag’rida  yog’ 

kletchatkasida  limfatik  va  qon  tomirlar,  nervlar  o’tadi.  Ingichka  ichak  yuqori 

ichak  tutqich  arteriyasining  birinchi  yarim  doirasidan  chiqadigan  16-22  ta 

intestinal  tarmoqlar  orqali  qon  bilan  ta’minlanib,  bu  arteriyalar  o’zaro  birinchi 

va  ikkinchi  tartibdagi  arterial  ravoqlarini  hosil  qiladi.  Keyingilaridan  ichak 

devoriga  to’g’ri  kalta  arteriyalar  chiqadi.  Qon  qopka  (darvoza)  vena 

shakllanishida qatnashadigan yuqori ichak tutkich venasi sistemasiga qarab oqib 

ketadi.  Innervatsiyasi  yuqori  ichak  tutqich  chigalidan  chiqadigan  simpatik  va 

parasimpatik nervlar hisobiga amalga oshiriladi. 

Ingichka ichak funktsiyasi murakkab – bu sekretor, motor, endokrin, shira 

ajratish  va  so’rish  faoliyatlaridir.  Ingichka  ichak  devori  uchta  qavatdan  iborat 

bo’lib:  seroz,  mushak  va  shiliq  qavatlarni  tashkil  etadi.  Shilliq  va  mushak 

qavatlar  orasida  rovoq  biriktiruvchi  to’qima  bo’ladi.  Shilliq  parda  bir  qavatli 

tsilindrsimon  epiteliy  bilan  qoplangan  va  qo’shimcha  ravishda  biriktiruvchi 

plastinka  va  mushak  qatlamidan  iborat.  Shilliq  pardaning  boshidan  oxirigacha 

ko’p sonli doirasimon o’ziga xos ko’rinish beradigan burmalari bo’ladi. Shillik 

pardaning  butun  yuzasi  balandligi  0,5  dan  1,5  mm  gacha  bo’lgan  (soni  4  mln 

dan ortiq) tukchalar bilan qoplangan. Tukchalar orasida ichak shirasi ajratadigan 

ichak  kriptalari  bo’ladi.  Ichak  shilliq  pardasining  so’radigan  yuzasi  10  m

2

  dan 

ortiq bo’ladi va inson tanasining yuzasidan bir necha baravar oshadi. 

Ingichka  ichakning  shiliq  pardasi  bir  kecha-kunduzda  turli-tuman 

fermentlarni saqlaydigan 2 l gacha shira ishlab chiqaradi. Bular: ovqat ximusini 

monosaxaridlar,  yog’  kislotalar  va  aminokislotalargacha  parchalaydigan 

enterokinaza, ishqoriy fosfataza, nukleaza, pepsinlar, lipaza, saxarozalar bo’lib, 

ichak  shiliq  pardasidan  parchalangan  ovqat  tarkibida  yana  so’riladi.  Ingichka 

ichak suv, elektrolitlarning so’rilish jarayonida muhim ahamiyatga ega va uning 

---

 

360 

bu  faoliyati  gomeostazni  quvvatlab  turishda  jiddiy  ahamiyatga  ega.  Bu 

funktsiyalarni  turli  patologik  holatlarda  (yallig’lanish,  tutilib  qolish,  ichak 

oqmalari, katta rezektsiyalar va hazm qilishda ayrim qismlarning chiqib qolishi 

va  hokazo)  buzilishlari  suv-elektrolit  balansi,  metabolizmning  jiddiy  izdan 

chiqishiga olib keladi.