Xirurgik kasalliklar
Yüklə 10,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Klinikasi. Kasallik aksariyat to’sh osti sohasida va chap qovurg’alar ostida
og’irlik sezgisi va biroz og’riq, kekirish, qorinning o’rta darajada dam bo’lishi 487
ko’rinishidagi dispeptik buzilishlar bilan xarakterlanadigan qisqa prodromal davrdan (60-70%) keyin boshlanadi. Og’riq o’tkir pankreatitning asosiy va doimiy simptom hisoblanadi. Og’riq to’satdan paydo bo’ladi. O’z xarakteriga ko’ra og’riq juda kuchli, simillagan, doimiy, kamroq vaqt mobaynida tutadi. Og’riq shu qadar kuchli bo’ladiki, bemorlar ba’zan hushdan ketadi. Og’riq o’ng va chap qovurg’alar ostida joylashishi mumkin, ko’pincha esa belbog’simon bo’lishi kuzatiladi va elkalar ustiga, to’sh suyagi orqasiga o’tadi, buni yanglishib ba’zan miokard infarkti deb hisoblaydilar. 85% hollarda bemor qayt qiladi (og’ir hollarda qusuq tarkibiga qon aralashgan bo’ladi). Bemor qorni tobora shishib boradi, ich kelmasligi hamda el chiqmasligi (qabziyat) kuzatiladi. Bemor tanasining vaziyati – ko’pincha majburiy holatda, bemorlarning ko’pchiligi yarim egilgan holatda bo’ladilar. Xastalikning boshlanishida, bemorning tana harorati normal yoki subnormal bo’ladi. Tananing yuqori harorati va isitma rivojlanib borayotgan yallig’lanish asoratlari uchun xos. Teri va shilliq pardalarning ranggi oqargan, tsianotik tusda bo’lib, og’ir intoksikatsiya jarayonidan dalolat beradi. Aksariyat hollarda sariqlik kuzatilib, o’tning normal oqishining buzilishi va jigardagi og’ir toksik holatdan dalolat beradi. Bemorning tili quruq, kulrang qarash bilan qoplangan. Qorin bir tekis ko’tarilgan, mushak himoyasi kuchsiz, qorinning yon bo’limlarida va kindik atorofida tsianoz – Grey-Tyorner simptomi va Kullen simptomi qayd qilinadi. O’tkir pankreatit uchun epigastral sohada va chap qovurg’alar ostida og’riq bo’lishi ob’ektiv simptom hisoblanadi, u ko’pincha oldingi qorin devori mushaklarining taranglashmasligi bilan o’tadi. Voskresenskiy simptomi (epigastral sohada qorin aortasi pulsatsiyasining yo’qolishi) bemorlarning uchdan bir qismida, Meyo-Robson simptomi (chap qovurg’a-umurtqa bo’rchagida og’riq) esa, ularning yarmidan ko’prog’ida aniqlanadi. Shyotkin- Blyumberg simptomi ko’pincha kuchsiz musbat, ichak peristaltikasi
488
shovqinlarining susayishi kuzatiladi. Perkussiyada qorin bo’shlig’ida ozod suyuqlik aniqlanishi ehtimoli bor. Kasallik boshlanishida bradikardiya bo’lib, tez orada taxikardiya bilan almashinadi. Kasallikning og’ir formalari uchun tez pulsning ipsimon xususiyatga ega bo’lishi xos bo’ladi. Arterial qon bosimini ko’pchilik bemorlarda pasaygani kuzatiladi. Parenximatoz a’zolarda distrofik o’zgarishlar rivojlanadi, ularning funktsional holati buziladi. Bu o’zgarishlarni asosan giperenzimemiya, mikrotsirkulyator buzilishlar va intoksikatsiya tashkil etadi. Buyrak faoliyatida ayniqsa qattiq buzilishlar kuzatiladi. Bemorlarning 10-20% da diurezning oliguriyadan anuriyagacha o’zgarishi, o’tkir buyrak etishmovchiligi rivojlanishi bilan namoyon bo’ladi. Laboratoriya tekshiruvlarida o’tkir pankreatitda proteolitik fermentlar ko’rsatkichining oshishi (amilaza, tripsin, lipaza, transaminaza) xarakterli hisoblanadi. Qonda va siydikda diastazaning miqdori hamisha ham oshavermaydi. Amilaza miqdorining birdaniga oshishi (512-1024 TB dan ortiq) o’tkir pankreatitdan dalolat beradi, biroq amilaza darajasining normalligi bu kasallikni istisno qilmaydi. Bez katta o’zgarishlarga uchraganda qonda va siydikda diastaza miqdori sezilarli o’zgarmaydi, ba’zan pasayadi. Tripsinning miqdori ancha oshishi ham o’tkir pankreatit uchun patognomonik belgidir. Chunki, bu kasallikda tripsin va uning ingibitorlari miqdori juda erta oshadi, lipaza kontsentratsiyasining oshishi birmuncha kech muddatlarda (kasallik boshlanishining 3-4-sutkalarida) sodir bo’ladi. Giperglikemiya va glyukozuriya patologik jarayonga bezning orolsimon apparatining tortilishi to’g’risida dalolat beradi. Gipokaltsiemiya o’tkir pankreatitning destruktiv formalari uchun patognomonik holat bo’ladi. U odatda kasallikning 4 va 10-kunlari orasida, ya’ni yog’ nekrozlari eng rivojlangan davrda paydo bo’ladi. Kaltsiyning 4 mekv/l dan pasayib ketishi prognoz jihatidan yomon belgi hisoblanadi.
489
Siydikda, me’da osti bezi fermentlari miqdori oshishidan tashqari, oqsil, eritrotsitlar, tsilindrlar paydo bo’ladi. Og’ir hollarda buyrakning toksik- infektsion zararlanishi o’tkir buyrak etishmovchiligiga olib keladi, bu oliguriya yoki anuriya, qonda azotli shlaklar yig’ilishi yuzaga chiqadi. Me’da osti bezi to’qimasi fermentlarini tekshirish muayyan diagnostik ahamiyatga ega. Elastaza
fermenti aktivligi odatda Keller va Mandl bo’yicha (1971), transaminaza aktivligi esa Bregmayer bo’yicha (1970) aniqlanadi. Kasallikning xamma formalarida bu fermentlarning aktivlik darajasi nisbatan yuqori bo’lishi aniqlangan. Sog’lom odamlar qonida elastaza va transaminaza aktivligi aniqlanmaydi. O’tkir pankreatitli bemorlarda qonda elastaza aktivligi minutiga 4,3 dan 5 l mkmol/min atrofida bo’ladi. Transaminaza aktivligi 2,29 dan 4,29 mkmol/min gacha o’zgarib turadi. Qon zardobida to’qima fermentlaringing paydo bo’lishi me’da osti bezi xujayralari destruktsiyasidan dalolat beradi va bir nomdagi patobiokimyoviy sindrom tushunchasini tashkil qiladi. O’tkir pankreatitning asosiy asoratlari: erta asoratlari – shok va o’tkir yurak etishmovchiligi, peritonit; bir muncha kechki asoratlari – me’da osti bezi abstsessi, qorin pardasi orqasidagi kletchatka flegmonasi, diafragma osti, ichaklararo, charvi xaltasi, arroziv qon ketishlar, nekrozga uchragan to’qima ko’chishi, o’tkir buyrak etishmovchiligi. Keyinchalik esa, me’da osti bezining soxta kistalari va oqmalari, ichak oqmalari, qandli diabet kabilar paydo bo’lishi ehtimoli bo’ladi. Yüklə 10,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|