Xolesistit (yun. cholē — o’t, safro + kýstis — pufak, холецистит) — o’t pufagida yallig’lanish jarayonidir, ko’pincha to’silib qolgan o’t yo’li orqali safro chiqishi buzilishi fonida a’zoni ichak mikroflorasi bilan zararlanishi tomonidan chaqirilgan bo’ladi. Odatda xolesistit o’t-tosh (safro-tosh) kasalligi asorati hisoblanadi. O’t pufagi jigar yonida joylashgan va ovqat hazm qilish jarayonida faol ishtirok etadi. Safro ingichka ichakka quyiladi va u orqali chiqadi, ammo ba’zida evakuatsiya bilan bog’liq muammolar paydo bo’ladi va safro o’t pufagida to’planadi, natijada kuchli og’riq va infektsiya rivojlanishi xavfi ortadi.
XOLESISTIT
Kasallik odatda xolangit — o’t yo’llarining yallig’lanishi bilan birga kechadi. Xoletsistit — keng tarqalgan jarrohlik patologiyasi, ayniqsa o’rta va katta yoshdagi ayollar orasida — ular erkak tengdoshlariga qaraganda 3-8 marta ko’proq kasallanishadi.
Xoletsistitga jinsiy moyil bo’lishning asosiy sabablari:
Homiladorlik davrida o’t pufagining surunkali siqilishi uzoq ta’sirlarni keltirib chiqaradi — xolesterin va safro kislotalari muvozanatining buzilishi va natijada safroning turg’unligi (dimlanishi);
Ayollarning gormonal almashinuvi xususiyatlari — homiladorlik va klimaks davrida ko’p miqdorda ishlab chiqarilgan progesteron va boshqa ayol jinsiy gormonlari o’t pufagining ishiga salbiy ta’sir ko’rsatishi isbotlangan;
Ayollar turli parhezlar tutishga moyil bo’lishadi va oziq-ovqatga nisbatan bunday qattiq cheklovlar o’t pufagining motorikasini (qisqarish qobiliyatini) buzadi.
Jins va yoshga qaramasdan, xavf guruhiga ilgari quyidagi xastaliklar bilan kasallangan shaxslar kiradi:
Ichak va / yoki jigar infektsiyalari;
Parazitar kasalliklar (lokalizatsiyasi statsionar yoki ichak va/yoki jigarda rivojlanishining ma’lum bosqichida bo’lgan gijja va protozoal invaziyalar);
O’t pufagi bo’ynining obstruktsiyasi (to’silishi) va/yoki shilliq qavatining shikastlanishi bilan o’t-tosh kasalligi;
O’t pufagini qon bilan ta’minlanishini buzadigan kasalliklar.
O’t pufagining patologiyasi va u bilan anatomik ravishda bog’liq bo’lmagan qorin bo’shlig’i a’zolarining reflektor bog’liqligi isbotlangan — bu vistsero-vistseral reflekslar deb ataladi. Yuqorida keltirilgan xolesistitning barcha sabablari yoki o’t yo’lining obstruktsiyasi (o’tishning buzilishi), yoki uning motorikasi buzilishi (diskineziya) bilan bog’liq.
Etiologik belgilarga ko’ra xolesistitning ikkita katta nozologik guruhlari ajratiladi:
Kalkulyoz (lot. Calculus — tosh);
Nokalkulyoz (toshsiz).
Xolesistit kechishi bo’yicha quyidagilarga bo’linadi:
O’tkir;
Surunkali.
Yallig’lanish tabiatiga ko’ra quyidagicha bo’ladi:
Kataral;
Yiringli;
Gangrenoz;
Flegmonoz;
Aralash.
Kasallikning gangrenoz va flegmonoz shakllari destruktiv xolesistit guruhiga tegishli.
O’t pufagi anatomik va fiziologik jihatdan jigarga yaqindir. Jigar vazifalari xilma-xil, ulardan bittasi safroning doimiy ishlab chiqarilishi va uni o’n ikki barmoqli ichakka chiqarilishi. Safroning ortiqchasi o’t pufagida to’planadi va kerak bo’lganda qismlar bilan sarflanadi.
