Xorij psixologiyasida motiv va motivatsiya muammosi

• Yuqorida bayon etib otilganidek hissiyotlarini ifodalanishi ma’lum sinallar vazifasini otaydi. • Hissiyot 3 turga bolinadi: 1) axloqiy hislar; 2) intellektual hislar; 3) estetik hislar. • Axloqiy hislar - shaxsning, odamlarning va ozini xulq - atvoriga emotsional munosabatida ifodalanadi. Shaxs bu hislarni kechirar ekan, ijtimoiy axloqiy printsiplari va normalariga asoslanib, boshqa odamlarning xatti-harakatlariga yoki psixik xususiyatlariga ham e’tibor beradi, namoyon etadi. Intellektual hislar aqliy faoliyat jarayonida hosil boladigan kechinmalarga aytiladi. Ushbu hislar haqqoniy fikrlarga, soxta, ajablanarli, shubhali yoki tushunib bolmaydigan, hayratda qoldiradigan fikrlarga bolgan munosabatlari ifodalanadi. Intellektual hislarga ajablanishini kiritish mumkin. Ajablanish inson bilish faoliyatining ajralmas tomonidir. Ajablangan va qandaydir tushunib bolmagan hayratda qoldiradigan narsaga qaratish odamning bilish ehtiyojlarini qondirishga intilishdir. Ajablanish odamning bilish bilan bog`liq faoliyatini yuzaga keltirishga undovchi omillardan biridir.

Estetik hislar: gozallikni idrok qilish, zavqlanish, gozallikni yaratishdan iborat bolishi mumkin. Estetik his hamma odamga xos bolgan hissiyotdir. Estetik hislarni yuzaga keltiruvchi manbaalar juda kop va xilma xildir. • 4. Iroda odamning biror maqsad yolida ongli ravishda kiyinchiliklarni bartaraf qilishga qaratilgan xatti- harakatlardir. Irodaviy faoliyatda odam ozini idora qiladi, xususiy ixtiyorsiz impul’slarni nazorat qiladi. Iroda tormozlovchi va boshqaruvchi mexanizmlarga ega. Xulqni irodaviy boshqarishi-ongli ravishda aqliy va jismoniy kuchni maqsadga erishishga qaratilishi yoki aktivlikdan ozini ushlab turishidir. Iroda aktiv maqsadni anglash, qarorga kelish, rejalashtirish, bajarish, irodaviy zor berish kabi murakkab mexanizmdan iboratdir. Iroda ikkita funktsiyani bajaradi: qozgalanuvchanlik va tormozlash. Insonni psixik boshqaruvchanligining buzilishi abulie deb ataladi. Iroda turlari quyidagilardan iborat. Oddiy irodaviy akt, murakkab irodaviy jarayon va ekstermal holatlar bilan bogliq irodaviy jarayon. Oddiy irodaviy jarayon bu maqsadni aniqlash va darhol vazifani echish. Murakkab irodaviy jarayon quyidagi tizimga ega: 1. Intilishni anglash; 2. Maqsad va vositalarni tanlash; 3. Qaror qabul qilish; 4. Qarorni bajarish va ijro etish; V. M. Selevanov irodani inson xulq atvorini ongli bajarilishi deb tushuntiradi va uni oldindan kora olish va tashqi tosiqlarni engishda ifodalaydi.

http://fayllar.org