36
f
10.1.1-chizma
Agar ikkala mamlakat kapitalning xalqaro harakatini
taqiqlovchi cheklovlarni
olib tashlasa
I
mamlakatdagi kapitalning bir qismi (
AV
)
II
mamlakatga ko’chadi,
chunki investitsiyalardan keladigan foyda ikkala mamlakatda turlichadir. SHundan
so’ng investitsiyalardan keladigan foyda
BR
darajasida balanslashadi.
Buning
natijasida
I
mamlakatning uz kapitali yordamidagi ishlab chiqarish xajmi
segmentlarining yigindisiga teng bo’lib,
mahsulotlar
ichki investitsiyalar xisobiga,
-
II
mamlakatga qilingan xorijiy investitsiyalar
hisobga olingandir. Kapitalni bir qismini
II
mamlakatga investitsiyalash xisobiga
yalpi ishlab chiqarish (yalpi kapital xajmi o’zgarmagan holda) ma’lum bir hajmga (
h
segment hajmiga) o’sadi. Bunda kapitaldan olingan daromad ham
KS
dan
KE
darajagacha oshadi. Kapital egalarining daromadi
hajmgacha o’sib,
boshqa ishlab chiqarish omillari egalarining daromadi
c
segment hajmida bo’ladi,
xolos.
Boshka tomondan, kapitalni
I
mamlakatdan
II
mamlakatga oqib kelishi unda
kapitaldan
olinadigan foydani
K'D
xajmidan
K'F
xajmgacha qisqarishiga olib keladi.
SHu vaqtning uzida
I
mamlakatdan jalb kilingan va o’zining
ichki kapitalini ishlatish
natijasida
II
mamlakatda ishlab chiqarish hajmi
dan
gacha kengayadi. Albatta,
segmentlar xorijiy kapital xisobiga ishlab
chiqarilgan bo’lib, oxir natijada
I
mamlakat investorlariga foyda tariqasida berilish
zarur. SHunday qilib
II
mamlakatda ichki ishlab chiqarishning
sof usishi
g
segmentga
teng buladi.
II
mamlakatda kapital qo’yilishidan olinadigan foyda pasayishi natijasida
kapital egalarining daromadi
xajmdan
k
xajmgacha qisqaradi, boshka ishlab
chiqarish omillari
egalarining daromadi esa
i
dan
xajmgacha o’sadi.
Jahon xo’jaligi mikyosida karalganda kapitalning bir mamlakatdan ikkinchi
mamlakatga oqib o’tishi natijasida yalpi
ishlab chiqarish xajmi
dan
hajmgacha, ya’ni
hajmgacha o’sadi. Bunda
h
I
mamlakatning
kapitalini
II
mamlakatga
37
investitsiyalab samaralirok foydalanish natijasida yuzaga keladi,
g
esa
II
mamlakatga
tegishli bo’lib, shu mamlakatda investitsiyalanadigan kapital hajmini o’sganligi
natijasida vujudga keladi.
1) Kapital importi koeffitsienti (K
ik
) - xorijiy kapital (XK)ning mamlakat
YaIMdagi ulushini aks ettiradi:
(10.1.1.)
Evropa mamlakatlari ichida eng yukori ko’rsatkich
Belgiya va Lyuksemburga
tegishli.
2) Kapital eksporti koeffitsienti (K
ek
) - eksport kilinadigan kapitalni (EK)
mamlakat YaIMga nisbatini aks ettiradi:
(10.1.2)
Evropa mamlakatlari ichida maksimal ko’rsatkich Niderlandiyaga tegishli.
3) Mamlakat iqtisodiyotiga sarflanayotgan kapital qo’yilmalarning umumiy
hajmida xorijiy kapitalni ulushini aks ettiruvchi ko’rsatkich:
(10.1.3)
bu yerda: K
ex
– ehtiyoj koeffitsienti, XK –
xorijiy kapital, D(K) – mamlakatda
kapitalga bo’lgan talab.
4) Boshka nisbiy ko’rsatkichlar – milliy ishlab chiqarishda xorijiy yoki aralash
kompaniyalarning ulushi, o’tgan davrga nisbatan kapital eksporti (importi)ni o’sish
sur’atlari, mamlakat aholisining har biriga to’g’ri keladigan xorijiy investitsiyalar
summasi va boshqalar.
Dostları ilə paylaş: