Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti

XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 215 - 
kapitalizatsiya bo'yicha dunyodagi eng yirik qimmatbaho qog'ozlar bozorlaridan biri 
sifatida paydo bo'ldi. Shu bilan birga, bu o'sishning katta qismi "pufakchali" 
iqtisoddagi spekülasyonlara asoslangan bo'lib, juda yuqori darajadagi ko'chmas 
mulk narxining oshishiga olib keldi. 1990-yillarning boshlarida ―ko'piklarning 
portlashi‖ bank va qimmatli qog'ozlar bozori uchun XXI asrning boshiga jiddiy 
ta'sir ko'rsatdi. Uzoq muddatli tiklanish davriga sabab bo'lgan inqiroz mamlakatdagi 
valyuta kredit munosabatlarini yangi bosqichga olib chiqishni taqozo etdi. Shu bilan 
birga, 1980-yillarning o'rtalarida boshlangan yigirma yil davomida moliyaviy 
tizimni tartibga soluvchi qonunlar asta-sekin qayta ko'rib chiqilgan va banklar, 
qimmatli qog'ozlar hamda sug'urta kompaniyalari faoliyati erkinlashtirildi. 
Tokiyo fond birjasi bozor kapitallashuvi bilan dunyodagi eng yirik to'rtinchi 
fond birjasi hisoblanadi. Shuningdek , Osiyodagi 2-nchi yirik aktsionerlik jamiyati 
bo'lib, 2,292 ta kompaniyalar ro'yxatga olingan. Nikkei 225 va TOPIX Tokio fond 
birjasining ikki muhim qismidir. Tokio fond birjasi va Yaponiyaning yana bir yirik 
fond birjasi bo'lgan Osaka fond birjasi 2013 yil 1 yanvardan boshlab dunyodagi eng 
yirik fond birjalaridan biriga aylandi. Yaponiyaning boshqa fond birjalari orasida 
Nagoya fond birjasi, Fukuoka fond birjasi va Sapporo Securities Exchange mavjud. 
Bank xizmatlari 
1882-yilda tashkil etilgan Yaponiya banki Yapon yenasini muomalaga 
chiqaradigan yagona bankdi. Shuningdek, u hukumatning iqtisodiy va moliyaviy 
siyosatini aniqlash, amalga oshirish va tartibga solish, monitoring qilishda muhim 
rol o'ynaydi. 90-yillar oxirigacha bank Moliya vazirligining bilvosita nazorati ostida 
bo'lgan. Ammo, o'sha paytda qabul qilingan qonun vazirlikning avtonomligi bo'ldi. 
Bundan tashqari, 1990 yillar oxirida Moliya vazirligi tomonidan ilgari bajarilgan 
auditorlik va nazorat operatsiyalarini bajarish uchun yangi Moliyaviy Boshqarish 
Agentligi (2000 yildan buyon Moliyaviy Xizmatlar Agentligi deb nomlangan) 
tashkil etildi. 
Tijorat banklari mamlakatdagi tadbirkorlik faoliyatlarini deyarli o‘nlab 
yildirki boshqarib kelmoqda. Biroq 90-yillarning oxiridan boshlab, tartibga 
yo'naltirilgan islohotlar Yaponiya bank tizimini an'anaviy ravishda qarz beruvchi 

---