Xülasə Məqalədə e-dövlətdə insan resurslarının mahiyyəti şərh
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kadrların bilik və bacarıqlarının sahə yönümlüyünün təmin olunması.
|
Kadr hazırlığı. İKT sahəsində, xüsusilə, dövlət sektorun-
da bacarıqların olmaması e-dövlət təşəbbüsündə ciddi problemdir. Aparılan araşdırmalarda hətta inkişaf etmiş ölkələrdə kvalifikasiyalı kadr qıtlığının artıq xroniki hal olduğu göstərilir [11]. Qeyd edək ki, İKT üzrə kadr qıtlığı problemi Azərbaycana da xas olan cəhətdir. Belə ki, 2008-ci ildə “Əmək bazarının informasiya texnologiyaları mütəxəssislər seqmentində tələb və təklifin tədqiqi və müvafiq təkliflərin hazırlanması” istiqamətində aparılan tədqiqatlar əsasında müəyyən olunmuşdur ki, ölkəmizdə İT mütəxəssis kimi çalışanların 26% İT ixtisası ilə tamamilə bağlılığı olmayan ixtisas sahələrinin nümayəndələridir, onların da arasında fizik, bioloq, həkim, hüquqşünas, jurnalist, iqtisadçı, memar, kimyaçı, rus dili və ədəbiyyatı müəlliminə və s. rast gəlmək olar. Təbii ki, bu vəziyyət, bir tərəfdən, İT sahəsinin respublika iqtisadiyyatında rolunu və nüfuzunu nümayiş etdirir, İT kadrlarına tələbat olduğunu göstərir, digər tərəfdən isə, bütün bunlar xeyli əlavə vəsait tələb edir [12]. Çox maraqlı haldır ki, bu məqam 2013-cü ilin İKT ili elan olunması ilə əlaqədar “Azərbaycan Respublikasının İKT sahəsində kadr potensialı barədə məlumat sisteminin işlənməsi” layihəsinin icrası çərçivəsində apardığımız tədqiqat nəticəsində də eynilə təkrarlanmışdır, İT mütəxəssis kimi çalışanların 26,2% -nin qeyri-İT ixtisas sahibi olduqları müəyyənləşmişdir. Kadrların bilik və bacarıqlarının sahə yönümlüyünün təmin olunması. E-dövlət təşəbbüsü ilə çıxış edən ölkələrin hesabatlarında qeyd edilir ki, dövlət kifayət qədər İT mütəxəssisə malik olsa belə, onların aldıqları təhsil əksər vaxt “sahə yönümlü olmur, davamlı veb-tətbiqlərin, proqramların hazırlanması üçün kifayət etmir” [7, 8, 11]. İT-mütəxəssislərin bilik və bacarıqlarının işəgötürənlərin tələblərinə cavab vermədiyi, kadr qıtlğı problemi qarşısında qalan rəhbərlərin onları işə qəbul etmək məcburiyyətində qalaraq lazımı biliklərin mənimsənilməsi üçün belə kadrların müvafiq biliklər əldə etməsi üçün kurslara göndərilməsi respublikamızda da müşahidə olunan cəhətlərdəndir [13, 14]. Bu isə vaxt itkisidir, dövlət üçün əlavə məsrəfdir və s. Odur ki, təhsil proqramlarında işəgötürənlərin tələbləri nəzərə alınmalı, bilik və bacarıqların sahə yönümlüyü təmin olunmalıdır. “Elektron dövlət quruculuğu problemləri” I Respublika elmi-praktiki konfransı, 4 dekabr, 2014 _____________________________________________________________________________________________________ 233 Hesabatlarda E-dövlətin formalaşmasında kadr hazırlığına başlıca faktor kimi önəm verilərək qeyd olunur ki, mövcud İKT vasitələrində işin yerinə yetirilməsi üçün müvafiq hazırlıq və instrumentariya olmalıdır. Yeni texnologiyaların mənimsənilməsi və e-dövlət xidmətlərinin artırılması tələbi təhsillə bağlılığın çərçivəsini genişləndirir. Təhsil yeni texnologiya ilə ayaqlaşmalıdır. “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxiş” inkişaf konsepsiyasında e-dövlətdə kadr hazırlığının sadalanan problemlərinin uğurlu həllini tam əhatə edən müddəalar əksini tapmışdır. Konsepsiyada “Elektron hökumət”in formalaşdırılması məqsədi ilə ardıcıl və mərhələli qaydada müvafiq tədbirlərin görüləcəyi qeyd olunur. “...İKT üzrə kadr hazırlığı işi də təkmilləşdiriləcəkdir. Yüksəkixtisaslı mütəxəssislərə və elmi kadrlara artan tələbatın ödənilməsi məqsədi ilə ölkənin ali təhsil ocaqlarında təhsilin elmi tədqiqatlar və innovasiyalarla sıx inteqrasiyasına əlverişli mühit yaradılacaq, dünyanın qabaqcıl təhsil ocaqları ilə əlaqələr genişləndiriləcək, ölkədən kənara “beyin axını”nın qarşısının alınması üçün təsirli tədbirlər görüləcəkdir [15]. V. E- DÖVLƏTDƏ INSAN RESURSLARININ FORMALAŞMASINDA INSANLARIN MAARIFLƏNDIRILMƏSI MƏSƏLƏLƏRI Tədqiqatlar göstərir ki, hətta inkişaf etmiş ölkələrdə belə İKT məhsullarının tətbiqi istiqamətində 20-25% imtinalara rast gəlinir ki, bu da işlənilnmiş onlayn xidmət sistemlərinin istifadəsində istifadəçilərin lazımi biliklərə, bacarıqlara malik olmaması ilə əlaqədardır [7, 11]. Bu məqamlar e-dövlətdə insan faktoruna diqqəti artırır, əhalinin hər bir üzvünün yaradılmış onlayn xidmətdən səmərəli istifadəsi üçün lazımi bilik və bacarıqlara yiyələnməsini – elektron vətəndaşın formalaşması, eyni zamanda vətəndaşların müraciətlərini cavablandıran dövlət qulluqçularının lazımı İKT biliklərə yiyələnməsini – elektron məmurun formalaşmasını zəruru edir. E-dövlətdə insan resurslarının formalaşmasında əhalinin məlumatlandırılması, maarifləndirilməsi məsələləri “Azərbay- can Respublikasında informasiya cəmiyyətinin inkişafına dair 2014-2020-ci illər üçün milli strategiya”da aşağıdakı müddəalarda öz əksini tapmışdır [16]: Əhalinin müxtəlif qrupları, şəhər və kənd yaşayış məntəqələri, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri arasında İKT-dən istifadədə mövcud fərqlilik aradan qaldırılmalıdır; əhalinin, dövlət qulluqçularının və dövlət müəssisələrində çalışan işçilərin İKT üzrə ümumi bilik səviyyəsi artırılmalıdır; maarifləndirmə – informasiya cəmiyyəti quruculuğuna geniş kütlələrin cəlb olunması, cəmiyyətin hər bir üzvünün bu prosesdə fəal iştirakının təmin edilməsi üçün bu texnologiyalara dair bilik və məlumatlar əhatəli şəkildə əhaliyə çatdırılmalıdır. Bu istiqamətdə işlərin təşkili, əhalinin, dövlət qulluqçularının və dövlət müəssisələrində çalışan işçilərin məlumatlandırılması, maarifləndirilməsi istiqamətində aşağıdakı işlər aparılmasını zəruri edir: vətəndaşların fiziki imkanlarından asılı olmayaraq onların e-dövlət xidmətlərindən rahat istifadəsi üçün müvafiq veb-saytlarda maarifləndirici təlimatlar hazırlanmasına diqqət verilməlidir; hazırlanmış onlayn xidmət saytlarında istifadəçilərin rastlaşacağı bütün “necə?”, “nə cür?” suallarına uyğun metodik göstərişlər yerləşdirilməlidir; metodik göstərişlərin hazırlanmasında audio-video imkanlardan istifadə olunmalıdır; əhalinin İnternetdən istifadə bacarığına yiyələnməsi işi müntəzəm davam etdirilməlidir; əhalinin e-poçt xidmətlərindən istifadəsi işi təşkil olunmalıdır və s. Bu məsələlərin uğurlu həlli ilk olaraq İnternet istifadəçilərlə bağlı problemin həllini gündəmə gətirir. Ölkəmizdə bununla bağlı vəziyyət haqqında [17]-də deyilir: Azərbaycanda İnternet istifadəçilərinin sayı günbəgün artır, hal-hazırda ölkə əhalisinin təxminən 70 faizi İnternet istifadəçisidir. Ölkənin bütün ərazisində əhalinin genişzolaqlı İnternet xidmətlərdən istifadəsini genişləndirmək məqsədilə "Evlərə optika" layihəsi həyata keçirilir.” VI. N ƏTICƏ Respublikamızda e-dövlət quruculuğu, o cümlədən onun insan resurslarının formalaşması istiqamətində aparılan siyasətin məntiqi nəticəsidir ki, bu gün ölkəmiz “Elektron Hökumət”in inkişaf səviyyəsinə görə keçən ilə nisbətən 28 pillə irəliləyəmiş, layiqli nəticə əldə etmişdir. Əldə olunan uğurların davamlılığının təminatı üçün elektron quruculuğu istiqamətundə hər bir məsələyə diqqətlə yanaşılmalıdır. Bu isə elektron dövləti formalaşdıran hər bir komponentin incəliklərinin öyrənilməsini tələb edir. Baxılan məqalədə beynəlxalq təcrübəyə istinadən elektron dövlətin insan resursları komponenti analiz olunmuş, insan resurslarının formalaşması məsələlərinin sistemləşdirilməsinə cəhd olunmuş, bu məsələlər 3 qrupa ayrılmaqla: e-dövlətdə təhsil məsələləri; e-dövlətdə kadr məsələləri; e-dövlətdə əhalinin maarifləndirilməsi məsələləri kimi təsnifləndirilmişdir. Məqalədə təsnifləndirməyə uyğun məsələlər üzrə həm beynəlxalq və həm də respublikadakı vəziyyətin şərhinə cəhd olunmuş, bu istiqamətlər üzrə perspektivlər göstərilmişdir. Ə DƏBIYYAT [1] Bülleten No: 22/ oktyabr 2014 http://www.mincom.gov.az/assets/Uploads/bulleten%2022_portala.pdf ; [2] http://www.mincom.gov.az/fealiyyet/it/e-gov/ [3] 2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında təhsil sistemininin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı http://www.edu.gov.az/view.php?lang=az&menu=83&id=599 [4] Gerald A.C. Personnel and Human Resource Management, 2002, Thomson Copyright, 511 p. [5] Yusifov F.F. İnformasiya cəmiyyətinin monitorinqi: mövcud problemlər və onların həlli yolları, İnformasiya cəmiyyəti problemləri, 2010, №2, 30–37. “Elektron dövlət quruculuğu problemləri” I Respublika elmi-praktiki konfransı, 4 dekabr, 2014 _____________________________________________________________________________________________________ 234 [6] http://cyber.law.harvard.edu/readinessguide/GuideRussian.pdf : [7] United Nations E-Government SURVEY 2014 E-Government for the future we want [8] http://unpan3.un.org/egovkb/Portals/egovkb/Documents/un/2014- Survey/E-Gov_Complete_Survey-2014.pdf [9] The Global Information Technology Report 2009-2010, [10] http://www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global%20Information%20T echnology%20Report/index.htm [11] Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 21 avqust tarixli 355 nömrəli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı (2005-2007-ci illər)" http://www.edu.gov.az/view.php?lang=az&menu=83&id=601 [12] Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2008-ci il 10 iyun tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2008-2012-ci illərdə Azərbaycan respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdirilmasi üzrə dövlət proqrami” http://www.edu.gov.az/view.php?lang=az&menu=83&id=599 [13] Nkohkwo Q.N., Sirajul I.M. Challenges to the Successful Implementation of e-Government Initiatives in Sub-Saharan Africa: A Literature Review, Electronic Journal of e-Government, Volume 11, Issue 2, 2013, pp.253-253, www.ejeg.com. [14] Məmmədova M.H., Cəbrayılova Z.Q. Təhsil sistemində informasiya texnologiyaları ixtisasları üzrə mütəxəssislərin hazırlığı, İnformasiya cəmiyyəti problemləri, 2010, №1, s.23–31. [15] Məmmədova M.H., Cəbrayılova Z.Q., Manaflı M.İ. İnformasiya texnologiyaları mütəxəssislərinə tələbatın monitorinqi. “İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı, Bakı, 2009, 199 s. [16] Məmmədova M.H., Cəbrayılova Z.Q. Azərbaycanda informasiya texnologiyaları mütəxəssislərinin peşəkarlığının artırılması problemləri, İnformasita cəmiyyəti problemləri, 2010, №2, s.73–79. [17] Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 29 dekabr tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” inkişaf konsepsiyası http://www.president.az/files/future_az.pdf [18] Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2014-cü il 2 aprel tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında informasiya cəmiyyətinin inkişafına dair 2014-2020-ci illər üçün milli strategiya” http://president.az/articles/11312 [19] Abbasov Ə.M. Azərbaycanda İKT sektoru nə qədər inkişaf edib? http://www.anl.az/down/meqale/bizim_yol/2011/noyabr/212636.htm “Elektron dövlət quruculuğu problemləri” I Respublika elmi-praktiki konfransı, 4 dekabr, 2014 _____________________________________________________________________________________________________ 235 Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|