Xülasə Tədqiqatın məqsədi məqsədimiz dövlətin fiskal siyasət alətlərinin xidmət sek

Abbasov Ceyhun Abbas oğlu*

* Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı. Bakı şəhəri, R.Behbudov küçəsi, 32. 

[e-mail]

147

AZƏRBAYCANIN VERGİ JURNALI. 4/2012.

FİSKAL SİYASƏT

Səh.147-158

PDF processed with CutePDF evaluation edition

www.CutePDF.com

---

1. Giriş

Təbiidir ki, makroiqtisadi siyasət, o cümlədən fiskal siyasət biznes şəraitinə təsir

göstərir.  Bu  təsirlərin  modelləşdirilərək  ədədi  xarakteristikalarının  qiymətlən -

dirilməsi effektiv iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsi üçün zəruridir. Beynəlxalq

təcrübəyə  nəzər  salsaq  görərik  ki,  dövlətlərin  müxtəlif  qurumları,  o  cümlədən

mərkəzi bank iqtisadi konyukturun öyrənilməsini həyata keçirir və bu da qeyd et-

diyimiz kimi iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsi üçün çox vacibdir. Nümunə kimi

Avropanın qabaqcıl ölkələrindən biri olan Fransanın təcrübəsini qeyd etmək olar.

Belə ki, Fransanın mərkəzi bankı iki milyondan artıq şirkəti əhatə edən mütamadi

konyuktur sorğuları həyata keçirir və alınmış nəticələr dövlətin iqtisadi inkişafa

yönəlik  fiskal  siyasətinin  yürüdülməsi  baxımından  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  et-

məkdədir. Məlum məsələdir ki, biznes şəraitində mövcud olan müsbət və mənfi təza-

hürlər dolayısı ilə öz əksini iqtisadiyyatın və cəmiyyətin digər sahələrində büruzə

verir. Şərhə ehtiyac yoxdur ki, əgər dövlətin fiskal siyasətinin əsas məqsədlərindən

biri kimi  ümumi rifah halının yaxşılaşdırılmasına xidmət edən biznes mühitinin

münbitləşdirilməsi götürülə bilərsə, onda, deməli, biznes şəraitini, ümumiyyətlə,

iqtisadi konyukturu xarakterizə edən indekslərin hesablanmasının, hesablanmış bu

indekslər üzərində qurulan və fiskal siyasət alətlərinin nə dərəcədə effektivliyini

xarakterizə edən tədqiqat işlərinin aktuallığı önə çəkilməlidir. 

Azərbaycanın fiskal siyasəti də biznes şəraitinin yaxşılaşdırılması yönündə aparıl-

malıdır. Azərbaycan Respublikasının fiskal siyasəti bu istiqamətdə önəmli rola ma-

likdir.  Mərkəzi  Bankın  Statistika  Departamenti  tərəfindən  aparılan  keyfiyyət

sorğuları vasitəsi ilə iqtisadi konyukturun bir neçə istiqaməti öyrənilməkdədir. Bu

sorğular iqtisadiyyatın sənaye, ticarət, tikinti və xidmət sektorlarında həyata keçirilir.

Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının Statistika Departamentinin Real sek-

torun monitorinqi şöbəsi tərəfindən aparılan konyuktur  sorğuları Avropa Komis-

siyasının tövsiyə etdiyi metodologiya əsasında aparılır [1]. 

Modelə  daxil  edilən  izahedici  faktorların  göstəriciləri  Azərbaycan  Respub-

likasının Vergi Məcəlləsindən, Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının Statistik

Bülletenindən və Dövlət Statistika Komitəsinin “Sosial-iqtisadi inkişaf” aylıq məc-

muələrindən götürülmüşdür.

Məqalənin  2-ci  bölməsi  xidmət  sektorunda  biznes  şəraitini  xarakterizə  edən

Biznes Şəraiti İndeksi (BŞİ) və izahedici faktorlar - büdcə xərcləri, nominal effektiv

məzənnə və mənfəət vergisi dərəcəsi haqqında şərhlər verilmişdir. 3-cü bölmədə

asılı faktorun, yəni xidmət sektorunda biznes şəraitini xarakterizə edən BŞİ-nin izah -

edici faktorlardan asılılığının şəkli müəyyənləşdirilmiş və bu asılılığın ədədi xarak-

teristikaları verilmişdir. Nəticə bölməsində asılılığın şəkli qısa verilməklə dövlətin

fiskal  və  monetar  siyasətinin  biznes  şəraitinə  təsirinin  ölçüsü  ədədi  ifadə  ilə

göstərilmişdir ki, bu da müəyyən mənada təkliflər kimi xarakterizə oluna bilər.

C.Abbasov. Dövlətin fiskal siyasətinin biznes şəraitinə təsir edən alətləri və onlar arasında asılılığın... 

148

---

Müzakirələr bölməsində mövcud çətinliklər və əlavə tədqiqat obyekti ola biləcək

problemlər barədə müəyyən fikirlər qeyd olunmuşdur.