Xususiy kapital tarkibi va ularning hisobi

часть
1
 
«
Научный импульс
»
Февраль
, 202
3 
838 
paytda qоnun hujjatlarida belgilab qo’yilgan bir yuz ellik ming AQSh dollar miqdordan kam 
bo’lmasligi kerak. 
Aksiyadorlik jamiyatining ustav kapitali miqdori ko'payishi yoki kamayishi mumkin. 
“Aksiyadоrlik jamiyatlari va aksiyadоrlarning huquqlarini himоya qilish to’g’risida”gi 
O’zbekistоn Respublikasi qоnunining 21-mоddasiga muvоfiq “Jamiyatning ustav fоndi 
aksiyalar nоminal qiymatini оshirish yoki qo’shimcha aksiyalarni jоylashtirish yo’li bilan 
ko’paytirilishi mumkin”. 
Aksiyadorlik jamiyati ustav kapitalini kamaytirish favqulodda hollarda yuz beradi va 
uni ko'paytirishdagi singari tartibda amalga oshiriladi. Ustav kapitali miqdorining kamayishi 
aksiyalar umumiy sonining qisqarishi bilan bog'liq bo'ladi. Shu jumladan, jamiyatning o'zi 
haqini keyinchalik to'lash bilan aksiyalami sotib olishi ham shu hisobga kiradi. 
Amaldagi qonunlarga binoan aksiyadorlik jamiyati ustav kapitaliga hissa tariqasida 
pul bilan baholanadigan va ta'sischilar tomonidan jamiyat aksiyalari haqini to'lash uchun 
kiritiladigan moddiy boylik, mulkiy yoki o'zga huquqlami to'lashlari mumkin. Jamiyat ta'sis 
etilayotganda uning aksiyalari pulini to'lash shakllari jamiyatni tashkil etish to'g'risidagi 
shartnoma yoki jamiyat ustavida, qo'shimcha akiyalar va boshqa qimmatli qog'ozlar pulini 
to’lash ularni joylashtirish to’g’risidagi qarorda ko’rsatiladi. 
Aksiyador ta’sis yig’ilishi belgilangan muddatlarda, ammo jamiyat ro’yxatdan 
o’tgandan keyin bir yildan kechikmay aksiyalarning to’liq pulini to’lashi kerak. Aksiyalarni 
sotib olish muddati o’tganidan keyin aksiyadorlar jamiyati ularni o’z ixtiyoriga qarab 
sotishga haqli. 
O’zbekiston Respublikasi Fuqarolamdi (ustav kapitali) ta’sis hujjatlari bilan belgilab 
qo’yilgan miqdоrlardagi ulushlarga bo’lingan jamiyat tan оlinadi.Bunday jamiyat ustav 
kapitalidagi bo'lingan hissalar miqdori ta'sis hujjatlarida belgilab qo'yiladi. Uning 
ishtirokchilari majburiyatlar bo’yicha faqat o'z mulki doirasida javob beradi. 
Ma'suliyati cheklangan jamiyatning ustav kapitali faqat muassislarning hissalari 
hisobiga tashkil topadi va uning ko’payishi yoki kamayishi hammaning roziligi bilan hissa 
qo’shuvchilarning ko'payishi yoki kamayishi bilan yuz berishi mumkin. Jamiyat ishtirokchisi 
o'z hissasini jamiyat ro’yxatga olingan sanadan keyin bir yil davomida to’lashi lozim. 
Amaldagi qonunchilikka binoan korxona,tashkilot va jamiyatlarda rezerv kapitali tashkil 
etiladi. Uning miqdori jamiyat ustav kapitalining 20 foizidan kam bo'lmasligi kerak. Rezerv 
kapitali har yili sof foydadan ajratmalar o'tkazish yo'li bilan jamiyat ustavida belgilangan 
miqdorga yetguncha tashkil etiladi.
Rezerv kapitali korxona ko'rgan zararini qoplash, imtiyozli aksiyalar uchun dividend 
to'lash, aksiyadorlar talabiga ko'ra aksiyalarni qayta sotib olish uchun ishlatiladi. Shu bilan 
birgalikda rezerv kapitali hisobvaraqlari uzoq muddatli aktivlarni qayta baholashda yuzaga 
keladigan inflyatsion rezervlarga muvofiq foyda hisobidan tashkil qilinadigan rezerv hisobi 
uchun mo'ljallangan.Amaldagi qonunchilikka binoan bepul olingan mol-mulk qiymati foyda 
solig'i bazasini oshiradi. Bepul olingan mol-mulk ekspert yo'li bilan yoki o'tkazma hujjatlar 
asosida aniqlangan adolatli qiymat bo'yicha hisobda aks ettiriladi. 

---

Международный
научный
журнал
№
7
(100),