Xviii bob. Elekòromagniò ÒO‘lqinlar

Elektromagnit to‘lqinlarning xossalari. Elektromagnit to‘lqinlar
ko‘ndalang to‘lqinlar ekanligini ta’kidlab o‘tdik. Ular vakuumda,
yorug‘likning vakuumdagi tezligiga teng 
8
m
3 10
s
ñ = ×
tezlik bilan
harakatlanadi. Elektromagnit to‘lqinlarning tezligi, to‘lqin uzunligi

---

385
muhitning xususiyatlariga bog‘liq. Elektromagnit to‘lqinning chasto-
tasi esa barcha muhitlar uchun bir xil kattalikdir. Shuningdek, yorug‘lik
to‘lqinlari kabi to‘siqdan qaytadi, muhitlar chegarasida sinadi,
interferensiyaga kirishadi va hokazolar.
Boshqacha aytganda, elektromagnit to‘lqinlarning barcha xossa-
lari yorug‘likning xossalariga o‘xshab ketadi. Demak, bundan shunday
xulosaga kelish mumkin: yorug‘lik nuri elektromagnit to‘lqinlardan
iboratdir. Keyingi tajribalar shuni ko‘rsatdiki, faqat yorug‘lik nuri
emas, balki infraqizil, ultrabinafsha, rentgen va gamma nurlari ham
elektromagnit tabiatga egadir.
Elektromagnit to‘lqinlar shkalasi. Demak, elektromagnit to‘lqinlar
juda keng diapazonda bo‘lib, bir-biridan hosil qilinish usullari, qayd
qilinish usullari, chastotalari va ba’zi xossalari bilan farq qiladi. Òurli
elektromagnit to‘lqinlarning chegaralari ancha shartli bo‘lib, ular
vakuumda bir xil tezlik bilan tarqaladi.
14- jadval
Elektromagnit to‘lqinlarning ba’zi turlari
Nurlanish
To‘lqin uzunligi,
m
To‘lqin chastotasi,
Hz
Nurlanish manbayi
Radioto‘lqinlar
10
3
— 10
–4
3 × 10
5
— 3 × 10
12
Tebranish
konturi,
Gers vibratori,
Massali nur
tarqatuvchi,
Lampali
generator
Yorug‘lik to‘lqinlari
Infraqizil
nurlanish
5 × 10
–4
— 8 × 10
–7
6 × 10
11
— 3,75 × 10
14
Lampalar,
lazerlar
Oq yorug‘lik
8 × 10
–7
— 4 × 10
–7
3,75 × 10
14
— 7,5 × 10
14
Ultrabinafsha
nurlanish
4 × 10
–7
— 10
–9
7,5 × 10
14
— 3 × 10
17
Rentgen nurlari
2 × 10
–9
— 6 × 10
–12
1,5 × 10
17
— 5 × 10
19
Rentgen trubkasi
g -nurlar
<6 × 10
–12
>5 × 10
19
Radioaktiv
parchalanish,
Yadro jarayonlari,
Kosmik
jarayonlar